Ngi thức "Ta̭ng kă̒l tâ̒w Xwân” khới tâ̒w môô̭ch năm mởi pơ̭i bṷ muô̒ ản muô̒ ản lo̭ tlêênh keẻnh tôô̒ng Mươ̒ng Pi, xa̭ Foong Fủ (Tân La̭c).
Ta̭ng kă̒l tâ̒w Xwân
Ko̒n kỏ ta̒n thên hôốc khác la̒ "thuổng tôô̒ng”, "ti kă̒l, ti kẩl tâ̒w Xwân”, ngi thức ta̭ng kă̒l tâ̒w Xwân la̒ la̭i khôông zan Lḙ̂ hô̭i Khai ha̭ kuố zân tôô̭c Mươ̒ng ớ bu̒ng mươ̒ng Pi (Tân La̭c). Thew kwan niḙ̂m khâi hơ, ngă̒i Xwân kă̒l tôô̒ng na̒ ti kôô̒ng pơ̭i ngi lḙ̂ tể tlơ̒i, khai tất, bươ̒ zoong ỉ ngiḙ̂ linh thiêng, bươ̒ tlâ̒n thể tí koi tloo̭ng nôông ngiḙ̂p, khwiển khích thâ̒n zân tlăm ho̭ chăm lo xán xwất, i tlỉnh la̒ lơ̒i khwiên, ba̒i hoo̭c ká mo̒ thể hḙ̂ ti tlước nhắc nhớ ta̒n thể hḙ̂ thôn kon.
Tloong kuô̭c khôổng hôm măi, ngi thức "ti kă̒l, ti kẩl tâ̒w Xwân” ản la̒ la̭i pơ̭i tlớ thă̒nh nét thôốch tḙp văn hwả tỉn ngươ̭ng chăng thế thiểw. Tlêênh keẻnh tôô̒ng la̒ ngi lḙ̂, ôông tưở khwé mă̭nh kỏ nhiḙ̂m bṷ kôô̒ng ta̒n tlu ti khwé thuổng tôô̒ng na̒ kă̒l dêênh ta̒n ta̭ng kă̒l ká, bươ̒ khu. Ớ pên la̒ ta̒n ủn ma̭ng nhănh thăi pêếch ma̭ tá paw to̒n tam, chwiến têểnh tôô̒ng na̒. Kôông wiḙ̂c ản la̒ tloong khôông khỉ pui nhô̭n la̒ khới tâ̒w thôốch lee̒nh kuố năm mởi. Pa̒ kon bu̒ng Mươ̒ng Pi kwan niḙ̂m, chuô kỏ ngi lḙ̂ ni̒ thi nôông zân chuô ản thuổng tôô̒ng. Ngă̒i muô̒ tlỉnh thức pắt tâ̒w khi ngi lḙ̂ ản la̒ xoong.
Xớc pôông kơm, tlải lo̭
Ớ bu̒ng Mươ̒ng Wang (La̭c Xơn) kỏ tư̒ lḙ̂ hô̭i ản tố tlức tloong khảng Chiêng, lḙ̂ hô̭i no̒ i dă̭c xắc. Tloong di̭ fái pô̭ têểnh Lḙ̂ hô̭i di̒nh Khânh, xa̭ Văn Xơn ản la̒ pớ ngă̒i 12 - 13 khảng Chiêng. Têểnh ni, ô̭i pa̭n xḙ ản ngỏ tư̒ ngi lḙ̂, ngi thức kôô̒ng tṷc tlo̒. Tảng kế la̒ ngi lḙ̂ xớc pôông kơm tlải lo̭ kôô̒ng pan lôô̭c tâ̒w Xwân. Ngi lḙ̂ ni̒ ản la̒ pớ lảng khởm. Dwa̒n xớc kiḙ̂w, ti tâ̒w la̒ thâ̒i mo, thew khăw la̒ za̒n xắc puô̒ kôô̒ng ha̒ng tlăm zân la̒ng tha miểw la̒ thú tṷc kủng lḙ̂ tí xớc kiḙ̂w lo̭ wê̒l di̒nh la̒ hô̭i. Ta̒n pôông lo̭ khăw di̭ ản pỏ thă̒nh tơ̒ng pỏ nhó, puô̭c pă̒ng dâi chí pan lôô̭c cho ká thắi kon mo̭l. Tloong ngă̒i tâ̒w Xwân năm mởi, ăi wê̒l zư̭ lḙ̂ hô̭i tê̒w măng pui khi ản nhâ̭n ta̒n tlải lo̭ tlo̒n mâi puô̭c chí tó, chí wa̒ng tươ̭ng tlưng cho măl mẳn kôô̒ng moong hảw muô̒ ản lo̭ ản ma̭. Ngi lḙ̂ kỏ ỉ ngiḙ̂ nhân văn, zoong la̭i ta̒i lôô̭c, fủ kwỉ têểnh pơ̭i ká thắi kon mo̭l, cho ká nha̒.
Tấp dṷn thoóc
Paw môô̒ng 7 – 8 khảng Chiêng ha̒ng năm, xa̭ Vi̭nh Dôô̒ng (Kim Bôi) bớ hô̭i xwân Mươ̒ng Dôô̭ng, môô̭ch tloong ta̒n ngi lḙ̂ khả hăi ớ lḙ̂ hô̭i kuố bu̒ng mươ̒ng Dôô̭ng la̒ tấp dṷn thoóc. Mo̭l kwêl Chiê̒ng Dôô̭ng la̒ lḙ̂ ớ kwản Dôô̭ng Ba̭i (nơi tlâ̒ng chân ngí nhoo̭c kôô̭ng dôô̒ng), kắch di̒nh Chiê̒ng Dôô̭ng khwáng 300m wê̒l hưởng Nam. Lảng khởm môô̒ng 7, ká thắi kon mo̭l têểnh tâ̭p tlung, bâm lḙ̂ bâ̭t ản chwấn bi̭ tlu dảw, tâ̒i tú; ôông thú tư̒ thắp hương, khẩn thố kôông, thố diḙ̂ xin fép tí ngi lḙ̂ ản la̒.
Ớ bu̒ng ni̒, dṷn dởng lo̭ ản taanh pă̒ng kâl lảw, kwâi la̭i thă̒nh hi̒nh tlṷ tlo̒n ză̭l pớ 2,5 – 3m, hôô̭ng i pớ 2,5 – 3m, pên chơ̒ kêl khṷ, tlêênh lơ̭p pải, mêê̒nh dṷn ản khwét môô̭ch kướ hi̒nh buông bươ̒ tú tí mơ̭i khi lḙ̂ lo̭ tha la̒. Tê̒w la̒ ngi lḙ̂ kỏ 10 mo̭l tlớ lêênh, tlú iểw la̒ lưở thuối thănh niên. Ôông tư̒ la̒ mo̭l tlí hwi tí tấp dṷn, ta̒n thiểw niên mơ̭i mo̒ tưở kâ̒m môô̭ch kâ̭i pă̒ng luô̒ng, za̒i khwáng 60 – 80cm, ti tâ̒w la̒ 2 thă̒nh niên kâ̒m kơ̒ hiḙ̂w, tiếp têểnh la̒ ôông tlí hwi kâ̒m tlôổng lâ̭nh tí teẻnh diê̒w hă̒nh. Khăw khi xin fép ản ta̒n thâ̒n, dwa̒n tấp dṷn khới hă̒nh pớ kwản Dôông Ba̭i ti la̭i pên Ko̒ Dâm, têểnh Kwêl Zu̒, kwa kwêl Zẳnh, khăw di̭ wê̒l kwêl Chiê̒ng, Tloong ká ta̭ng khả ti tấp dṷn, dwa̒n xḙ paw bất kế nha̒ no̒, kôô̒ng ha̒ lḙ̂ kâ̭i tấp dṷn thoóc, ôông tlí hwi thi̒ teẻnh tlôổng lâ̭nh. Kỏ khi bi̒ kwả hăng khăi, mái tấp mo̒ dṷn kỏ thế bi̭ khôống hăi pế thi̒ nha̒ tlú chăng ản pô̭ mi chi. Pơ̭i ỉ tlỉnh la̒ tí cho ta̒n ủn tấp môô̭ch hô̒i, têểnh ka̭ di̭ nha̒ tlú xḙ la̒ môô̭ch lḙ̂ tha xin ta̒n ủn chăng kố nươ, ka̭ di̭, dwa̒n xḙ thẩng la̭i. Lḙ̂ tha xin xḙ la̒ peẻnh tlải.
Ta̒n pỏ lo̭ tươ̭ng tlưng cho măl mẳn, ta̒i lôô̭c ản pan cho mo̭l zân kôô̒ng zu kheéch têểnh lḙ̂ hô̭i di̒nh Khânh, xa̭ Văn Xơn (La̭c Xơn).
Ngi lḙ̂ dởng dác tloong lḙ̂ hô̭i Khai muô̒ mươ̒ng Tha̒ng.
Khi dwa̒n ti têểnh tấp dṷn thoóc kuố 7 - 10 nha̒, ôông tlí hwi cho dwa̒n kwăi wê̒l kwản Dôông Ba̭i. Tlêênh ta̭ng khả wê̒l, ta̒n ủn kwái kâ̭i kố thuổng khôông, pển. Lḙ̂ tấp dṷn thoóc la̒ tí xuô tuối ta̒ ma tha khói kwêl la̒ng, tí ká nha̒ ản khwé khwẳn, iên tâm la̒ ăn, ká thắi kon bâ̭t tê̒w fát tliến.
Dởng dác pơ̭i pan dác lee̒nh
Ớ khânh miểw Ká, xa̭ Zṷng Foong (Kaw Foong) kỏ môô̭ch chiểng kố, dác tâ̒i kweenh năm kôô̒ng tloong têểnh tlô̭ dẳi. Mo̭l zân tloong bu̒ng hôốc ni la̒ chiểng thâ̒n. Ớ lḙ̂ hô̭i Khai muô̒ mươ̒ng Tha̒ng tố tlức paw môô̒ng 6 khảng Chiêng ha̒ng năm, môô̭ch tloong ngi lḙ̂ kwan tloo̭ng kuố lḙ̂ hô̭i la̒ dởng dác pớ chiểng kố. Tlước khi la̒ lḙ̂, ta̒n ôông tưở, ỉ pả lḙ̂ kảw la̒ pă̒ng kâl luô̒ng búc dác ớ chiểng kố kủng zơng lêênh tlước pa̒n thơ̒ miểw Ká kă̒w cho ká thắi ta̒n wiḙ̂c kwang khă̭ch, maách mé, kon mo̭l an lee̒nh, khwé khwẳn… Khăw lḙ̂ tể Thă̒nh hwa̒ng la̒ng ớ Miểw la̒ têểnh ma̒n dởng dác kôô̒ng xớc Thă̒nh Hwa̒ng la̒ng wê̒l xân hô̭i.
Môô̭ch ngi lḙ̂ chôổng ha̒ i ản la̒ ớ lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭, thi̭ tlẩn Vṷ Bán thuô̭c bu̒ng mươ̒ng Wang. Lḙ̂ hô̭i la̒ paw ngă̒i 15 khảng Chiêng pơ̭i tố tlức 3 năm 1 lâ̒n. Khăw lḙ̂ pẳnh tlu pă̒ng ôổng fôốc xḙ têểnh ngi lḙ̂ pan dác lee̒nh. Dác ản lḙ̂ pớ Bỏ têểnh kắch khwáng 100m wê̒l hưởng Dôông Bắc. Thew thiểng kế kuố mo̭l zân tloong bu̒ng. Bỏ têểnh măi nối thiểng linh thiêng. Mo̭l zân ti la̒ tôô̒ng na̒ búc dác oỏng măng maách, xoong chăng ăi dẳm lḙ̂ dác thước mă̭t bi̒ dưới thâ̒n Bỏ kwớ tlắch. Ngi lḙ̂ pắt ta̒w pớ kâw tliḙ̂n chwiê̒n la̭i tlước ni ớ kwêl la̒ng kỏ môô̭ch mo̭l bi̭ bâ̭nh hiếm nge̒w, i ta̒ ti chiḙ̂ chă̭l zất tư̒ miểng thuốc thang, kwa tư̒ thâ̒i lang nối thiểng kweenh bu̒ng mé chăng chiḙ̂ tẩng. Za di̒nh lo lẳng zoong têểnh ớ khu pa̭i Tlươ̒ng Kha̭, ha̒ng ngă̒i zoong kơm tha cho ăn. Chăng ngơ̒ pớ ngă̒i tha khô ớ ni, bâ̭nh ti̒nh ngă̒i môô̭ch zám khăw di̭ khói hắn. Ôông ngăi i cho la̒ dác bỏ lee̒nh, kỏ khá năng chiḙ̂ bâ̭nh cho dêênh pớ di̭ thiểng lee̒nh tô̒n xa. Cho dêênh, mơ̭i mo̒ khi tố tlức hô̭i dê̒n, Ban Tố tlức thươ̒ng la̒ ngi lḙ̂ pan dác cho mo̭l zân têênh zư̭ hô̭i.
Thăi cho thiểng kết
Thew Xớ Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch, ta̒n ngi lḙ̂, lḙ̂ hô̭i ớ 4 mươ̒ng la̒ xinh hwa̭t tỉn ngươ̭ng tâm linh khu hôô̭ng ản kôô̭ng dôô̒ng tố tlức tlang tloo̭ng, linh thiêng. Ngi lḙ̂ i thăi cho lơ̒i zân mo̭l mươ̒ng thính kă̒w moong hảw pơ̭i tlơ̒i tất, thâ̒n thẳnh, tố tiên cho mươ thwâ̭n xỏ hwa̒, kới gẳm môô̭ch bṷ muô̒ ản lo̭ ản ma̭, năm mởi ẩm do, kon mo̭l khwé khwẳn, bi̒nh iên wê̒l tlêênh kwêl Mươ̒ng.
Pớ khăw khi tư̒ lḙ̂ hô̭i ớ 4 Mươ̒ng ản kwan tâm fṷc zư̭ng tâ̒i tú ta̒n ngi tli̒nh, ngi thức, kôô̒ng ta̒n hwa̭t dôô̭ng fâ̒n hô̭i tư̒ kải, tơ̒i khôổng tỉn ngươ̭ng, tinh thâ̒n kuố mo̭l zân ản dáp ửng, ngẳm ngi̭ tloong wiḙ̂c zư̭ zi̒n, fát hwi bán xắc văn hwả, ta̒n zả tli̭ tliê̒n thôổng ản nơng lêênh. Ta̒n nét thôốch văn hwả tliê̒n thôổng kuố zân tôô̭c ản pô̭, kwáng bả hôô̭ng ha̭i, kóp fâ̒n tăng khức hấp zâ̭n cho diếm têểnh văn hwả, zu li̭ch Hwa̒ Bi̒nh. Kôô̭ng dôô̒ng 4 Mươ̒ng moong tơ̭i, zu kheéch thew ngỏ ta̒n ngi thức dôô̭c dảw pơ̭i tlái ngiḙ̂m hwa̭t dôô̭ng lḙ̂ hô̭i Xwân.
Phát triển bởi ICT GROUP.
