Tí lưw zư̭, fát tliến ta̒n zả tli̭ văn hwả dă̭c xắc kuố Mo Mươ̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh xác di̭nh Mo Mươ̒ng la̒ zi xán văn hwả kâ̒n báw tô̒n pơ̭i fát hwi tloong tơ̒i khôổng kôô̭ng dôô̒ng kôô̒ng pơ̭i wiḙ̂c tính zoong paw Ngi̭ kwiết Da̭i hô̭i Dáng bô̭ tính nhiḙ̂m ki̒ 2015 - 2020. Tloong di̭, pô̭ ho̭ lêênh nhiḙ̂m bṷ:…xâi zư̭ng lô̭ tli̒nh lâ̭p hô̒ xơ khwa hoo̭c tli̒nh Tố tlức Zảw zṷc, khwa hoo̭c pơ̭i văn hwả kuố Liên Hơ̭p Kuốc (UNESCO) kôông nhâ̭n Mo Mươ̒ng la̒ zi xán fi bâ̭t thế kuố nhân lwa̭i. Tí la̒ ản mṷc tiêw dê̒ tha, bươ̭t kwa tư̒ khỏ khăn, tính Hwa̒ Bi̒nh tê̒w pơ̭i ta̒n tính ô̭i pa̭n i ta̒ kôô̒ng ha̒ la̒ xoong kỏ chất lươ̭ng bô̭ hô̒ xơ zi xán Mo Mươ̒ng tli̒nh UNESCO.

Ngḙ̂ nhân Bu̒i Văn Zứm, xỏm Râ̭m Ko̭, xa̭ Thươ̭ng Kôốc (La̭c Xơn) tư̭ ha̒w ản tham za xâi zư̭ng bô̭ hô̒ xơ kuốc za Mo Mươ̒ng.

Kấp thiết xâi zư̭ng bô̭ hô̒ xơ zi xán kuốc za

Zu̒ tính kỏ tư̒ kắch la̒ hiḙ̂w kwá tí báw tô̒n pơ̭i fát hwi zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng, mé zấp ni̒, zi xán tang ớ tlước tư̒ thắch thức, tloong khi kwả tli̒nh twa̒n kâ̒w hwả tlớ thă̒nh xu thể, nhất la̒ wê̒l mă̭t văn hwả, di̭ la̒ zu nhâ̭p thẳn ta̒n văn hwả pớ wa̒i paw. Xu thể hô̭i nhâ̭p pơ̭i ắnh hướng kuố tư̒ hwa̭t dôô̭ng văn hwả la̒ cho ti̒nh tla̭ng lươ̭c pớch ta̒n kác ba̒i Mo tloong kwả tli̒nh la̒ Mo tang lḙ̂. Thew thơ̒i zan, khổ lươ̭ng ngḙ̂ nhân Mo Mươ̒ng ngă̒i ka̒ng éw ti, kha̒ ti. Thew thôổng kê mởi nhất kuố ngă̒nh Văn hwả, Thể thaw pơ̭i Zu li̭ch, tlêênh diḙ̂ pa̒n tính kỏ 212 ngḙ̂ nhân Mo Mươ̒ng, tloong di̭ tư̒ ngḙ̂ nhân i ta̒ zất tư̒ thuối, khổ ngḙ̂ nhân tlé ko̒n éw, cho dêênh, nểw chăng lâ̭p da̒w ta̭w dô̭i kể kâ̭n thi̒ khổ lươ̭ng ngḙ̂ nhân Mo Mươ̒ng xḙ tiếp tṷc kỏ ngwi kơ zám dâ̒n thew thơ̒i zan. Chuô kế pớ tư̒ năm năi, dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c Mươ̒ng la̒ wiḙ̂c tang lḙ̂ thew nếp khôổng văn hwả mởi, tlí ản la̒ dảm tang ma chăng kwả 2 ngă̒i, pớ di̭ fái pớch ta̒n ba̒i Mo tloong kwả tli̒nh la̒ Mo tang lḙ̂ kố tliê̒n tloong 12 ngă̒i têm. Ngă̒i măi, mo ko̒n ản mo̭l Mươ̒ng tlân tloo̭ng kôô̒ng pơ̭i wiḙ̂c tố tlức tang lḙ̂ thew nếp khôổng mởi, mo̭l Mươ̒ng i tố tlức mo cho mo̭l chít. Khổ lươ̭ng ta̒n kác roỏng mo ản kắch pớch, chí Mo ta̒n roỏng kơ bán, zất kâ̒n thiết tloong wiḙ̂c la̒ ta̒n ngi lḙ̂. Ta̒n zả tli̭ kuố mo ma̭i ko̒n ti kôô̒ng mo̭l Mươ̒ng têểnh ngă̒i khăw pơ̭i tư kắch la̒ môô̭ch zi xán văn hwả, môô̭ch iểw tổ nê̒n táng la̒ dêênh văn hwả Mươ̒ng… 

Mo Mươ̒ng i ta̒ ản ác di̭nh la̒ zi xán văn hwả fi bâ̭t thế "tang khôổng”, la̒ biếw da̭t khôổng zo tố tiên chwiê̒n la̭i cho thôn kon. Wiḙ̂c báw tô̒n pơ̭i fát hwi ta̒n zả tli̭ dă̭c xắc kuố Mo Mươ̒ng la̒ zất kwan tloo̭ng, bới bi̒ Mo Mươ̒ng cho ha ỉ thức wê̒l bán xắc kô pơ̭i kải thân thuô̭c, nổl kwả khử mâ̭n ngă̒i pơ̭i ngă̒i măi cho têểnh ngă̒i khăw. Hăi dẳi ản dủng wê̒l zả tli̭ kuố Mo Mươ̒ng ản koi nhơ hăi dẳi wê̒l môô̭ch nê̒n văn hwả khâi hơ mâ̭n ngă̒i kuố mo̭l Mươ̒ng. Bẩn dê̒ báw bḙ̂ zi xán Mo Mươ̒ng, fát hwi ta̒n zả tli̭ dă̭c xắc kuố Mo Xứ thi la̒ nhiḙ̂m bṷ kwan tloo̭ng kâ̒n fái la̒ tloong zai dwa̭n khắp têểnh. 

Tí báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ dă̭c xắc kuố zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng, la̒ thew ỉ kiển chí da̭w kuố Fỏ Thú tưởng Chỉnh fú pơ̭i kôông văn kuố Bô̭ Văn hwả, Thể thaw pơ̭i Zu li̭ch wê̒l wiḙ̂c xâi zư̭ng hô̒ xơ Mo Mươ̒ng dḙ̂ tli̒nh UNESCO. WBNZ tính ban hă̒nh Kể hwă̭ch khổ 220/KH-UBND, ngă̒i 25/11/2021 tê̒w pơ̭i xâi zư̭ng bô̭ hô̒ xơ khwa hoo̭c wê̒l zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng dḙ̂ tli̒nh UNESCO gi zănh tloong Zănh xắch zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kâ̒n báw bḙ̂ khấn kấp. Khắng di̭nh Mo Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh la̒ ta̒i ngwiên văn hwả xửng tảng ản báw tô̒n pơ̭i fát hwi, fṷc bṷ mṷc tiêw fát tliến kinh tể - xa̭ hô̭i kuố diḙ̂ fương kôô̒ng pơ̭i dất nước. 

Tlung thăi nơng tâ̒m zả tli̭ kuố zi xán 

WBNZ tính Hwa̒ Bi̒nh tê̒w pơ̭i 5 tính: Ninh Bi̒nh, Fủ Tho̭, Xơn La, Thănh Hwả, Dắk Lắk, thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i chí da̭w ta̒n Xớ, ban, ngă̒nh, diḙ̂ fương xâi zư̭ng tlương tli̒nh, kể hwă̭ch tú tể tí tố tlức tliến khai la̒ ta̒n nhiḙ̂m bṷ xâi zư̭ng Bô̭ hô̒ xơ kuốc za zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng dḙ̂ tli̒nh UNESCO gi zănh paw Zănh xắch Zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kâ̒n báw bḙ̂ khấn kấp. 

Tí tliến khai, tính thă̒nh lâ̭p Ban Chí da̭w, Ban Xâi zư̭ng hô̒ xơ, Xớ Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch tê̒w pơ̭i Viḙ̂n Âm nha̭c thuô̭c Hoo̭c Viḙ̂n Âm nha̭c kuốc za Viḙ̂t Nam (dơn bi̭ tư bẩn pơ̭i lâ̭p hô̒ xơ) tố tlức puối pô̭ meḙnh wê̒l Mo Mươ̒ng tlêênh diḙ̂ pa̒n tính. Khăw di̭ tố tlức ti diê̒n za̭, kháw xát, kiếm kê zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng thu thâ̭p bán kam kết kuố kôô̭ng dôô̒ng nẳm zư̭ zi xán tlêênh diḙ̂ pa̒n 5 tính pơ̭i thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i. Bô̭ Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch tê̒w pơ̭i WBNZ tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức hô̭i tháw tloong nước, hô̭i tháw khwa hoo̭c kuốc tể thu hút ản tư̒ hoo̭c zá kuốc tể la̒ ta̒n kác chwiên za tâ̒w ngă̒nh wê̒l văn hoo̭c ngḙ̂ thwâ̭t, chwiên za fán biḙ̂n hô̒ xơ thuô̭c ta̒n li̭nh bư̭c zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuố UNESCO. Viḙ̂n Âm nha̭c xưw tâ̒m, thu thănh, kwăi hi̒nh wê̒l zi xán Mo Mươ̒ng; biết hô̒ xơ khwa hoo̭c pơ̭i la̒ hâ̭w ki̒ fim tư liḙ̂w… 

La̒ môô̭ch tloong ta̒n mo̭l ản tham za tlư̭c tiếp paw kwả tli̒nh kwăi hi̒nh tloong bô̭ hô̒ xơ kuốc za Mo Mươ̒ng, thâ̒i mo Bu̒i Văn Zứm, xỏm Râ̭m Ko̭, xa̭ Thươ̭ng Kôốc (La̭c Xơn) chiê xé: Pớ nhó tôi i ta̒ ươ iểng thiểng Mo, mé cho têểnh 40 thuối mởi tlỉnh thức la̒ ngê̒. Têểnh tôi la̒ tơ̒i thử 8 la̒ ngê̒ mo kuố zoo̒ng ho̭. Tôi zất ươ kải tỉnh nhân băn tloong ta̒n ảng Mo Mươ̒ng tí dă̭i la̭i thôn kon ta ti ta̒n kải xẩw, khôổng po cho thôốch tḙp. Ản cho̭n kwăi hi̒nh tloong bô̭ hô̒ xơ Mo Mươ̒ng kuốc za, tôi kôô̒ng pơ̭i môô̭ch thâ̒i mo nươ tê̒w la̒ măng zất binh zư̭, tư̭ ha̒w kóp fâ̒n kwáng bả Mo Mươ̒ng tha thể zởi. Bán thân tôi i ta̒ ản gi la̭i ta̒n lơ̒i mo pă̒ng chư̭ tí chwiê̒n la̭i cho kon, cho thôn tơ̒i khăw. Ta̒n tôi moong hảw Dáng, Nha̒ nước, kác kấp, ngă̒nh tiếp tṷc kwan tâm báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ kuố Mo Mươ̒ng. 

Tin pui i ta̒ têểnh pơ̭i tính Hwa̒ Bi̒nh pô̭ tluổ kôô̒ng pơ̭i ta̒n kác tính tham za xâi zư̭ng Bô̭ hô̒ xơ kuốc za Mo Mươ̒ng pô̭ chung. Ngă̒i 29/3/2024, Văn foo̒ng Chính fú kỏ Văn bán khổ 2082/VPCP-KGVX chwiê̒n da̭t ỉ kiển kuố Fỏ Thú tưởng Chỉnh fú wê̒l wiḙ̂c kới hô̒ xơ "Mo Mươ̒ng” tli̒nh UNESCO. Thew di̭, dôô̒ng ỉ dḙ̂ tli̒nh UNESCO ngỏ xét, zoong zi xán văn hwả fi bâ̭t thế "Mo Mươ̒ng” gô̒m ta̒n kác tính: Hwa̒ Bi̒nh, Thănh Hwả, Ninh Bi̒nh, Fủ Tho̭, Xơn La, Dắc Lắk pơ̭i Thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i paw Zănh xắch zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kâ̒n báw bḙ̂ khấn kấp. Kô pơ̭i, zaw Wí ban Kuốc za UNESCO Viḙ̂t Nam tlú tli̒, tê̒w pơ̭i Bô̭ Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch la̒ ta̒n thú tṷc kâ̒n thiết kới bô̭ hô̒ xơ zi xán têểnh UNESCO, báw dám thơ̒i zan thew kwi di̭nh kuố Kôông ước wê̒l Báw bḙ̂ Zi xán văn hwả fi bâ̭t thế 2003 kôô̒ng fáp lwâ̭t wê̒l zi xán văn hwả. 

Dôô̒ng chỉ Lưw Hwi Linh, Fỏ Zảm dôốc Xớ Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch khắng di̭nh: Ka̭ zi xán Mo Mươ̒ng ản UNESCO gi zănh paw Zănh xắch zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kâ̒n báw bḙ̂ khấn kấp xḙ bớ tha tư̒ kơ hô̭i hơn cho wiḙ̂c báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ zi xán. Tloong di̭ xḙ zúp nơng kaw ngẳm ngi̭ kôô̭ng dôô̒ng dổi pơ̭i wiḙ̂c zi̒n zư̭, báw bḙ̂ bổn zi xán kwỉ zả kuố zân tôô̭c mêê̒nh; zúp cho zi xán Mo Mươ̒ng ản báw tô̒n pơ̭i fát hwi môô̭ch kắch hḙ̂ thôổng, pê̒n bư̭ng ớ ta̒n diḙ̂ fương thôông kwa tliến khai kể hwă̭ch báw bḙ̂ zi xán i ta̒ ản Viḙ̂t Nam kam kết tloong hô̒ xơ dḙ̂ tli̒nh. Mo Mươ̒ng chăng tlí ản lwâ̭t fáp kuố Nha̒ nước Viḙ̂t Nam kam kết thư̭c hiḙ̂n, mo̒ ko̒n thew kwi di̭nh chung cho zi xán văn hwả thể zởi, ká thắi kôô̭ng dôô̒ng xḙ kôô̒ng paw kuô̭c báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ thôốch tḙp kuố zi xán. Khăw khi Mo Mươ̒ng ản kôông nhâ̭n zi xán văn hwả fi bâ̭t thấ kâ̒n báw bḙ̂ khấn kấp kuố nhân lwa̭i, tính Hwa̒ Bi̒nh xḙ tiếp tṷc kôô̒ng pơ̭i ta̒n kác tính, thă̒nh fổ kỏ liên kwan tham mưw, dê̒ xwất Chỉnh fú, Bô̭ Văn hóa, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch ban hă̒nh ta̒n Tlương tli̒nh hă̒nh dôô̭ng tí báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ zi xán thew ta̒n diê̒w khwán ta̒ ản kwi di̭nh ớ tloong Kôông ước kuốc tể wê̒l báw bḙ̂ zi xán văn hwả fi bâ̭t thế năm 2003.