Pớ ba̒i thuốc za chwiê̒n kuố dôô̒ng ba̒w Zaw, HTX Ngoo̭c Xảng, xa̭ Bắc Foong (Kaw Foong) xâi zư̭ng thă̒nh kôông xán fấm kaw ngḙ̂ zâ̒m Ngoo̭c Xảng.

Kaw xa̭ zâ̒m kôô̒ng pơ̭i kaw ka̒ kai lew kuố Hơ̭p tác xa̭ (HTX) Twiết Nhi, xa̭ Kaw Zương (Lương Xơn) la̒ 2 tloong 24 xán fấm OCOP ản tiêw chwấn 4 khaw i ta̒ ản binh zănh ha̒ng kôông ngiḙ̂p nôông thôn tiêw biếw tính Hwa̒ Bi̒nh năm 2022. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n kôông zṷng zái dôô̭c, maách gan, tăng kươ̒ng tlức năng gan, hô̭ tlơ̭ diê̒w tli̭ biêm gan, wa̒ng ta, ung pưởw, mṷn nhoo̭ch, kâl kaw xa̭ zâ̒m kôô̒ng pơ̭i kâl ka̒ kai lew i ta̒ kỏ thên tloong tư̒ ba̒i thuốc nam za chwiê̒n. Kỏ nguô̒n ngwiên liḙ̂w zô̒i za̒w, ửng zṷng kôông ngḙ̂ nổ kaw tiển tiển, HTX Twiết Nhi i ta̒ xán xwất thă̒nh kôông 2 lwa̭i kaw zươ̭c liḙ̂w hơ̭p pơ̭i nhu kâ̒w kheéch ha̒ng.

Wa̒i kaw xa̭ zâ̒m, ka̒ kai lew Twiết Nhi, tính ko̒ tư̒ xán fấm OCOP zươ̭c liḙ̂w i ta̒ kỏ thên thuối tlêênh thi̭ tlươ̒ng nhơ: kaw ka̒ kai lew Iên Thwí kuố HTX nôông lâm Báw Hiḙ̂w (Iên Thwí) da̭t ản tiêw chwấn OCOP 4 khaw; che̒ thủl loo̭c ka̒ kai lew kuố Kôông ti TNHH MTV Thương Háw (TF Hwa̒ Bi̒nh) ản tiêw chwấn 3 khaw; xán fấm Anphuntri pơ̭i An Fúc khớp kuố HTX zươ̭c liḙ̂w kố chwiê̒n H20 Viḙ̂t Nam (TF Hwa̒ Bi̒nh) ản tiêw chwấn 3 khaw… Tảng kế, xán fấm tinh bô̭t ngḙ̂ Nhưng Vẩn kuố Kôông ti TNHH Nhưng Vẩn Hwa̒ Bi̒nh, xỏm Bưng, xa̭ Nhân Ngiḙ̂ (La̭c Xơn) ản tiêw chwấn OCOP 3 khaw i ta̒ ản xwất khấw pơ̭i ản tỏn nhâ̭n ớ thi̭ tlươ̒ng Ănh Kuốc. Kwa thi̒m hiếw, ta̒n xấn fấm OCOP nhỏm zươ̭c liḙ̂w kuố tính ản mo̭l tiêw zu̒ng teẻnh zả kaw bới bi̒ xán fấm ản xán xwất ớ bu̒ng lôông zươ̭c liḙ̂w, kỏ kwi tli̒nh chể biển dám báw, ho̭ nguô̒n kôốc.

Khai thác lơ̭i thể diḙ̂ fương, ta̒n hwiḙ̂n, thă̒nh fổ tlủ tloo̭ng fát tliến lôông kâl zươ̭c liḙ̂w pơ̭i chể biển ta̒n lwa̭i kaw zươ̭c liḙ̂w pớ ba̒i thuốc zân zan kố chwiê̒n. Tloong năm 2023, tư̒ xán fấm OCOP mởi zoo̒ng tháw zươ̭c chất lươ̭ng ản teẻnh zả, fân ha̭ng ta̒n tiêw chwấn OCOP nhơ: kâl zâi thiê̒ keenh pơ̭i che̒ thủl loo̭c thiê̒ keenh kuố HTX zươ̭c liḙ̂w Lương Xơn, xa̭ Hwa̒ Xơn (Lương Xơn) da̭t tiêw chwấn 3 khaw; xán fấm kaw ngḙ̂ den kuố HTX Ngoo̭c Xảng, xa̭ Bắc Foong (Kaw Foong) da̭t ản tiêw chwấn 3 khaw…

Dôô̒ng chỉ Bu̒i Văn Zản, Tlướng foo̒ng NN&FTNT hwiḙ̂n Kaw Foong cho hăi: Dôô̒ng ba̒w Zaw xa̭ Bắc Foong kỏ tư̒ ba̒i thuốc nam hiḙ̂w kwá, tloong di̭ kâl ngḙ̂ zâ̒m ản xứ zṷng diê̒w tli̭ ta̒n kác bâ̭nh wê̒l tiêw hwả. HTX Ngoo̭c Xảng i ta̒ ngiên kửw thă̒nh kôông pơ̭i zoong paw xán xwất xán fấm kaw ngḙ̂ zâ̒m zoong paảnh tha thi̭ tlươ̒ng. HTX tê̒w la̒ pơ̭i mo̭l zân xâi zư̭ng bu̒ng ngwiên liḙ̂w ngḙ̂ zâ̒m hơn 10 ha. Ni i la̒ hưởng fát tliến kinh tể hiḙ̂w kwá ớ xa̭ Bắc Foong. Tí hô̭ tlơ̭ HTX pơ̭i mo̭l zân kỏ diê̒w kiḙ̂n bớ hôô̭ng kwi mô, nơng tâ̒m xán fấm, hwiḙ̂n i ta̒ kỏ kể hwă̭ch xâi zư̭ng bu̒ng lôông ngḙ̂ zâ̒m kôô̒ng pơ̭i môô̭ch khổ lwa̭i kâl zươ̭c liḙ̂w khác kỏ thế tê̒w pơ̭i ngḙ̂ zâ̒m tloong chiḙ̂ bâ̭nh tí da za̭ng hwả xán fấm. Thơ̒i zan têểnh, hwiḙ̂n tlủ tloo̭ng paw ta̒n kác xán fấm zươ̭c liḙ̂w bới bi̒ kâl zươ̭c liḙ̂w hơ̭p diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, khỉ hâ̭w diḙ̂ fương pơ̭i kỏ thế khai thác kinh ngiḙ̂m, tli thức zân zan kuố mo̭l zân bán diḙ̂ tí la̒ tha ta̒n xán fấm dă̭c xắc.

Năm 2018, WBNZ tính ban hă̒nh Kwiết di̭nh khổ 3119/QĐ-UBND, fê zwiḙ̂t zư̭ ản kwi hwă̭ch fát tliến kâl zươ̭c liḙ̂w tính Hwa̒ Bi̒nh têểnh năm 2025, hưởng têểnh năm 2030. Thew di̭, kwi hwă̭ch ta̒n bu̒ng hâ̒ng, bu̒ng kỏ zươ̭c liḙ̂w tư̭ nhiên tloo̭ng diếm tí báw tô̒n nguô̒n zen dă̭c hư̭w, bán diḙ̂, kỏ zả tli̭, ngwi kơ twiḙ̂t tlúng tí fát tliến pê̒n bư̭ng tloong tư̭ nhiên, lươ̭ cho̭n pơ̭i khai thác hơ̭p lỉ 10 lwa̒i zươ̭c liḙ̂w tlỉnh, ản khwáng 8.000 - 9.000 ha kâl zươ̭c liḙ̂w/năm kôô̒ng pơ̭i ta̒n lwa̭i kâl tlỉnh: xa̭ zâ̒m, xa̭ wa̒ng, pa kích, kú ma̒i, kúc hwa, diḙ̂ liên, dinh lăng, ơ, záw kố lam, kơng, hwa hwe̒, hô̒i, hương nhu tlẳng, ngḙ̂ zâ̒m, kwể, kố khiḙ̂, xa nhân tỉm, tói tiể, tlinh nư̭ hwa̒ng kung, i zi̭, ma̭ tiê̒n… Kwi hwă̭ch xâi zư̭ng 4 wâ̒n báw tô̒n; ta̒n khu báw tô̒n: Hang Kiê, Pu Kănh, Thươ̭ng Tiển, Ngoo̭c Xơn la̒ miểng tâ̭p tlung, báw tô̒n, lôông mởi tư̒ lwa̒i kâl thuốc ti lḙ̂ ớ ta̒n diḙ̂ fương khác ha̒, da̭i ziḙ̂n cho bu̒ng khỉ hâ̭w dă̭c tlưng tí fṷc bṷ kôông tác ngiên kửw khwa hoo̭c pơ̭i fát tliến zươ̭c liḙ̂w. Fẩn dẩw têểnh năm 2025 báw tô̒n ản 70% pơ̭i năm 2030 la̒ 100% lwa̒i zươ̭c liḙ̂w dă̭c tlưng kuố tính Hwa̒ Bi̒nh. Kwi hwă̭ch 4 wâ̒n ươm kung kấp zôổng zươ̭c liḙ̂w cho nhu kâ̒w lôông pơ̭i fát tliến zươ̭c liḙ̂w kwi mô ká ớ 4 hwiḙ̂n: Tân La̭c, la̭c Thwí, La̭c Xơn, Iên Thwí. Ni la̒ tiê̒n dê̒ kwan tloo̭ng tí tính fát tliến ta̒n xán fấm OCOP nhỏm zươ̭c liḙ̂w.

Kôô̒ng pơ̭i di̭, ngă̒nh Nôông ngiḙ̂p tính chí da̭w ta̒n kác hwiḙ̂n, thă̒nh fổ tlủ tloo̭ng xâi zư̭ng tlỉnh xắch ưw tiên tloong xán xwất, dăng kỉ, lưw hă̒nh xán fấm dổi pơ̭i zươ̭c liḙ̂w kôô̒ng ta̒n xán fấm, chất lươ̭ng kaw, xơ chể pơ̭i tliết xwất zươ̭c liḙ̂w, xứ zṷng kôông ngḙ̂ kwang, thân thiḙ̂n pơ̭i môi tlươ̒ng.