Ngăl khăw khi ản kấp tất ớ, tư̒ nha̒ zân tôô̭c Môông i ta̒ chwiến wê̒l Khu pu̒ng ớ mởi Tẳw Na̒ ớ xỏm Tă̒w Na̒, xa̭ Kun Few (Mai Châw) tí la̒ nha̒, tố tlức la̭i kuô̭c khôổng tí "an kư” thew dủng ngwiḙ̂n boo̭ng. Ni la̒ môô̭ch tloong ta̒n khu bư̭c pu̒ng ớ mởi ản tính dâ̒w tư pớ ta̒n nguô̒n bổn hô̭ tlơ̭, fát tliến kinh tể - xa̭ hô̭i bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c thiếw khổ kôô̒ng pơ̭i miê̒n nủi ản tliến khai thă̒nh kôông tlêênh diḙ̂ pa̒n hwiḙ̂n Mai Châw pô̭ tluổ kôô̒ng ká thắi tính pô̭ tlung.
Khu pu̒ng ớ mởi xỏm Tuông Dô̒i, xa̭ Mươ̒ng Chiê̒ng (Da̒ Bắc) diê̒w kiḙ̂n tốt hơn xo pơ̭i pu̒ng ớ kṷ.
Năm 2020, Hô̭i dôô̒ng Nhân zân tính ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 242/NQ-HĐNZ wê̒l wiḙ̂c fê zwiḙ̂t tlú tlương dâ̒w tư Zư̭ ản xâi zư̭ng khu pu̒ng mởi ớ xỏm Tă̒w Na̒, kôô̒ng pơ̭i tôống mớc dâ̒w tư tlêênh 75,9 tí dôô̒ng tlêênh ziḙ̂n tích 4,8 ha. Zư̭ ản ản fân thă̒nh 2 zai dwa̭n. Zai dwa̭n 1 (năm 2020) dâ̒w tư xâi zư̭ng ta̒n kôông tli̒nh ha̭ tơ̒ng ki̭ thwâ̭t, kôông tli̒nh kôông kôô̭ng khwág 1,8 ha. Zai dwa̭n 2 (năm 2021 - 2023) dâ̒w tư xâi zư̭ng ta̒n kôông tli̒nh ha̭ tơ̒ng ki̭ thwâ̭t khwnág 3 ha kôô̒ng ta̒n miểng xinh kể xán xwất cho ta̒n hô̭; xâi zư̭ng hḙ̂ thôổng kấp dác xinh hwa̭t pớ nguô̒n dác tang kỏ wê̒l khu pu̒ng ớ mởi; xâi zư̭ng hḙ̂ thôổng kấp diḙ̂n xinh hwa̭t, twiển ta̭ng khả ti la̭i khwáng 1,2km, hḙ̂ thôổng thwát dác tâ̭p tlung khu zân kư. Pên keḙnh di̭, xâi zư̭ng ta̒n ha̭ng mṷc xinh kể xán xwất hô̭ tlơ̭ zi chwiến cho 53 hô̭ zân zi kư tư̭ zo ản bổ tlỉ paw bu̒ng kwi hwă̭ch kôô̒ng mớc 10 tliḙ̂w dôô̒ng/hô̭; hô̭ tlơ̭ khai hwang la̒ mương kổ di̭nh, mớc 8 tliḙ̂w dôô̒ng/ha ớ khu bư̭c Xuổi Ră̒m kôô̒ng ziḙ̂n tích 0,5ha/hô̭. Wiḙ̂c xâi zư̭ng thă̒nh kôông khu pu̒ng ớ mởi ớ xỏm Tă̒w Na̒ kỏ ản ta̒n diê̒w kiḙ̂n tú tể ốn di̭nh kuô̭c khôổng kuố ta̒n hô̭ dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c thiếw khổ chăng kỏ pu̒ng ớ, thiểw tất keenh tác ớ khu bư̭c bi̒.
Wa̒i khu pu̒ng ớ mởi Tă̒w Na̒, tí zái kwiết ti̒nh tla̭ng thiểw nha̒ ớ, tất ớ, tất xán xwất cho bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c thiếw khổ, WBNZ tính i ta̒ tliến khai kỏ hiḙ̂w kwá tlỉnh xắch wê̒l tất dai kôô̒ng ta̒n zư̭ ản nhó thuô̭c Tlương tli̒nh mṷc tiêw kuốc za fát tliến kinh tể - xa̭ hô̭i bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c thiếw khổ pơ̭i miê̒n nủi (tlương tli̒nh 1719). Môô̭ch tloong khổ di̭ la̒ khu pu̒ng ớ mởi xỏm Kể pơ̭i xỏm Tuông Dôi, xa̭ Mươ̒ng Chiê̒ng (Da̒ Bắc). Xỏm Kể bổn la̒ môô̭ch tloong 36 xỏm khỏ khăn nhất tính. Tlước khi ản bổ tlỉ pu̒ng ớ mởi, diḙ̂ pa̒n xỏm tlú iểw la̒ diḙ̂ hi̒nh bi̭ chiê kắch bới tô̒l khṷ ză̭l, zân kư fân bổ ớ ta̒n xươ̒n tô̒l, hôô̭c hỏl cho dêênh thươ̒ng bi̭ ắnh hướng nă̭ng nê̒ bới xa̭t lớ tất, mươ za̒w. tlước ti̒nh hi̒nh di̭, 29/29 hô̭ fái ti khấn kấp pơ̭i ản bổ tlỉ pu̒ng ớ mởi.
Khu pu̒ng ớ mởi xỏm Kể ản xâi zư̭ng kôô̒ng ziḙ̂n tích 1,54 ha, chiê cho 34 za di̒nh, gô̒m 29 hô̭ ớ xỏm Kể (kṷ) chwiến wê̒l koo̒ng 5 hô̭ ớ pu̒ng kỏ khă̭n. Têểnh ka̭ chwiến wê̒l ni, ta̒n za di̒nh ản fân lô thew thiết kể tôống thế khwáng 384 - 400m2 tất ớ/hô̭. Wa̒i wiḙ̂c bổ tlỉ tất ớ, khu pu̒ng ớ mởi xỏm Kể ko̒n ản dâ̒w tư dôô̒ng bô̭ wê̒l ha̭ tơ̒ng diḙ̂n, ta̭ng khả, dác ăn… Cho dêênh, khăw khi chwiến wê̒l pu̒ng ớ mởi, kuô̭c khôổng kuố ta̒n za di̒nh kơ bán ốn di̭nh.
Wa̒i khu pu̒ng ớ mởi xỏm Kể, tlêênh diḙ̂ pa̒n xa̭ ko̒n khu pu̒ng ớ Tuổng Dô̒i mởi ản la̒ xoong. Ni la̒ pu̒ng ớ kuố 68 hô̭ chwiến pớ xỏm Tuổng Dô̒i (kṷ) lêênh khôổng. Zo ắnh hướng kuố thiên tai, tlêênh diḙ̂ pa̒n xỏm ản dố tư̒ miểng ngwi hiếm ngwi kơ xa̭t lớ tất, chăng dám báw an twa̒n. Cho dêênh, hwiḙ̂n Da̒ Bắc xâi zư̭ng khu pu̒ng ớ mởi Tuổng Dô̒i kôô̒ng tôống mớc dâ̒w tư tlêênh 30 tí dôô̒ng. Thew chiê xé kuố ta̒n hô̭ zân, xo pơ̭i pu̒ng ớ kṷ, pu̒ng ớ mởi diê̒w kiḙ̂n tốt hơn. Wa̒i kỏ mă̭t bă̒ng ốn di̭nh, an twa̒n, Nha̒ nước ko̒n hô̭ tlơ̭ dâ̒w tư hḙ̂ thôổng diḙ̂n, dác ăn, tlươ̒ng hoo̭c, ta̭ng khả ti la̭i.
Ká thắi tính zấp ni̒ tang kỏ 145/151 xa̭, fươ̒ng, thi̭ tlẩn la̒ Tlương tli̒nh 1719. Tloong di̭, 74 xa̭ khu bư̭c I, 12 xa̭ khu bư̭c II, 59 xa̭ khu bư̭c III kôô̒ng 86 thôn, xỏm, bán dă̭c biḙ̂t khỏ khăn. Thew dôô̒ng chỉ Ha̒ Văn Zi, Tlướng Ban Zân tôô̭c tính. Tí zoong ta̒n tlỉnh xắch ti paw kuô̭c khôổng, tính i ta̒ chú dôô̭ng la̒ ta̒n kể hwă̭ch, zư̭ ản dâ̒w tư fát tliến kinh tể - xa̭ hô̭i bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c thiếw khổ pơ̭i miê̒n nủi hiḙ̂w kwá. Tlêênh kơ xớ ta̒n kwiết di̭nh kuố Thú tưởng Chỉnh fú fê zwiḙ̂t ta̒n tlương tli̒nh, tlỉnh xắch, zư̭ ản zái kwiết ti̒nh tla̭ng thiểw tất ớ, tất xán xwất, nha̒ ớ, dác ăn dổi pơ̭i dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c thiếw khổ, WBNZ tính zaw ta̒n kơ kwan tlức năng, ta̒n diḙ̂ fương tố tlức la̒. Pớ di̭, ha̒ng chṷc ngi̒n hô̭ bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c thiếw khổ ản hướng lơ̭i. Kă̭n tluổ ta̒n tlương tli̒nh hô̭ tlơ̭ nha̒ ớ, tất ớ, tất xán xwất i ta̒ ngỏ xwát, dê̒ ngi̭ Tlung ương hô̭ tlơ̭ hơn 109 tí dôô̒ng zúp dôô̒ng ba̒w khai hwang, kái ta̭w tất xán xwất chwiến tối ngê̒; hwi dôô̭ng kho̭m nhất ta̒n nguô̒n lư̭c tí la̒. WBNZ tính i ta̒ fát dôô̭ng dơ̭t thi duô kaw diếm 450 ngă̒i têm xwả nha̒ ta̭m, nha̒ zó cho hô̭ khỏ khăn wê̒l nha̒ ớ. Tloong di̭ pớ nguô̒n lư̭c Tlương tli̒nh 1719 zai dwa̭n 2021 - 2025, tính i ta̒ xâi zư̭ng kể hwă̭ch hô̭ tlơ̭ 3.807 hô̭. Ớ nguô̒n bổn fân bổ năm 2023 - 2024, tính xâi zư̭ng kể hwă̭ch hô̭ tlơ̭ 877 hô̭. Têểnh măi i ta̒ hô̭ tlơ̭ cho 699 hô̭ khỏ khăn wê̒l nha̒ ớ, zúp tư̒ hô̭ zân "an kư, la̭c ngiḙ̂p”.
Thơ̒i zan kwa, pă̒ng wi tỉn pơ̭i tlắch nhiḙ̂m kuố mêê̒nh, mo̭l kỏ wi tỉn tloong dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c thiếw khổ hwiḙ̂n Kim Bôi i ta̒ fát hwi ản bai tlo̒ ‘pô̭ zân tin, la̒ zân thew”. Pớ di̭ kóp fâ̒n bâ̭n dôô̭ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c thiếw khổ tham za fát tliến kinh tể - xa̭ hô̭i, xâi zư̭ng pơ̭i kúng kổ khổi da̭i dwa̒n kết ká thắi zân tôô̭c.
Ti têểnh tố 1, fươ̒ng Hư̭w Ngi̭, thă̒nh fổ Hwa̒ Bi̒nh, tư̒ mo̭l hăi dẳi têểnh ôông Ngwiḙ̂n Ngoo̭c Ẳnh chăng tlí bới bi̒ wiḙ̂c kâ̒n mâ̭n tloong kôông tác hô̭i, mo̒ ko̒n la̒ mo̭l kỏ wi tỉn tiêw biếw ớ khu zân kư. Tí năm 1942, zu̒ thuối i ta̒ tư̒ mé ôông Ẳnh i ko̒n khwé, hăng hẳw, nhiḙ̂t ti̒nh pơ̭i kôông wiḙ̂c kuố tố, ản mo̭l zân tlêênh diḙ̂ pa̒n nế tloo̭ng.
Hơn 20 năm la̒ tlướng xỏm, khăw di̭ la̒ bỉ thư chi bô̭, kha̒ la̒ng Tliḙ̂w Lṷc Liên ản bỉ nhơ "kâl ză̭l, poỏng ká” tloong kôô̭ng dôô̒ng mo̭l Zaw bán Ba̒ Ra̒, xa̭ Hu̒ng Xơn (Kim Bôi). Ôông chăng tlí la̒ mo̭l "pô̭ zân iểng, la̒ zân thew”, mo̒ ko̒n la̒ kă̒w nổl kuố ỉ Dáng, loo̒ng zân.
Tí zái kwiết ti̒nh tla̭ng thiểw nha̒ ớ, tất ớ, tất xán xwất cho bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c thiếw khổ, WBNZ tính i ta̒ chí da̭w ta̒n xớ, ban, ngă̒nh, diḙ̂ fương tliến khai la̒ kỏ hiḙ̂w kwá tlỉnh xắch wê̒l tất dai kôô̒ng pơ̭i ta̒n tiếw zư̭ ản thuô̭c Tlương tli̒nh mṷc tiêw kuốc za fát tliến kinh tể - xa̭ hô̭i bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c thiếw khổ pơ̭i miê̒n nủi.
