(HBDT) - Ta̭i xa̭ Thung Nai (Kaw Foong), Báw ta̒ng tính bươ̒ tố tlức khai tlương tlưng pă̒i chwiên dê̒ "Li̭ch xứ tính Hwa̒ Bi̒nh pớ năm 2886 têểnh năm 1975”.
Ta̒n kác da̭i biếw tham hiḙ̂n bâ̭t tlưng pă̒i pơ̭i tlẳng iểng thiểng zởi thiḙ̂w wê̒l tính Hwa̒ Bi̒nh pớ năm 1886 - 1975.
Tính Hwa̒ Bi̒nh ản thă̒nh lâ̭p pớ ngă̒i 22/6/1886 thew Ngi̭ di̭nh kuố Kinh lươ̭c Bắc Ki̒ kôô̒ng pơ̭i thên hôốc la̒ tính Mươ̒ng, gô̒m kỏ 4 fú: Wa̒ng an, La̭c Xơn, Lương Xơn kôô̒ng pơ̭i Chơ̭ Pơ̒. Ngă̒i 5/9/1896, tính li̭, ản chwiến pớ Chơ̭ Pơ̒ wê̒l toỏng ớ la̒ng Vi̭nh Ziḙ̂w, xa̭ Hwa̒ Bi̒nh thuô̭c TF Hwa̒ Bi̒nh ngă̒i măi. Pớ di̭ tlỉnh thức zoong thên tính Hwa̒ Bi̒nh ti pơ̭i pổn châw: Lương Xơn, Ki̒ Xơn, Mai da̒ pơ̭i La̭c Xơn, paw gô̒m ká hwiḙ̂n la̭c Thwí. Tlái kwa tư̒ lâ̒n thăi tối wê̒l diḙ̂ zởi hă̒nh tlỉnh, têểnh măi, tính Hwa̒ Bi̒nh kỏ 10 hwiḙ̂n, thă̒nh fổ; 6 zân tôô̭c tlỉnh la̒ Mươ̒ng, Kinh, Thải, Tă̒i, Zaw, Môông.
Nhân zân tính Hwa̒ Bi̒nh kỏ tliê̒n thôổng dwa̒n kêtá, kâ̒n ku̒ tloong law dôô̭ng xán xwất, ănh zṷng, kiên kươ̒ng tloong dẩw tlănh zư̭ng nước pơ̭i zư̭ nước. Pơ̭i khânh 300 ta̒i liḙ̂w hiḙ̂n bâ̭t kôốc gô̒m: ta̒n kác ta̒i liḙ̂w, hiḙ̂n bâ̭t tiêw biếw pớ ka̭ thă̒nh lâ̭p tính kô ta̒n kác kuô̭c dẩw tlănh ză̒nh dôô̭c lâ̭p pớ năm 1886 - 1975; ắnh tư liḙ̂w mô tá wê̒l kwả tli̒nh thă̒nh lâ̭p pơ̭i ta̒n kác kuô̭c dẩw tlănh tiêw biếw kuố nhân zân ta̒n kác zân tôô̭c tloong tính zởi thiḙ̂w, minh hwa̭ cho ta̒n kác nô̭i zung tlưng pă̒i; ta̒i liḙ̂w khwa hoo̭c fṷ (ta̒n kác bán tlích zởi thiḙ̂w, pano minh hwa̭, khẳnh tiết…) ản tlưng pă̒i zởi thiḙ̂w khải kwát kwả tli̒nh thă̒nh lâ̭p tính kôô̒ng pơ̭i li̭ch xứ dẩw tlănh ză̒nh tlỉnh kwiê̒n kuố kwân pơ̭i zân tính Hwa̒ Bi̒nh.
Năm hoo̭c 2023 - 2024, Tlươ̒ng mâ̒m non Bắc Xơn, xa̭ Hu̒ng Xơn, hwiḙ̂n Kim Bôi kỏ 247 dét, chiê thă̒nh 11 nhỏm, lớp. Nha̒ tlươ̒ng kỏ 36 kản bô̭ kwán lỉ, zảw biên, nhân biên; 96,4% dét la̒ mo̭l zân tôô̭c Mươ̒ng pơ̭i zân tôô̭c Zaw. Pên keḙnh la̒ tốt kôông tác chăm xoóc, zaw zṷc dét kon thẻw dủng kwi di̭nh, nha̒ tlươ̒ng ko̒n ta̭w dẩw ẩn pơ̭i mô hi̒nh zi̒n zư̭, fát hwi bán xắc văn hwả Mươ̒ng.
Tơ̒ng kỏ ka̭ thew zoo̒ng thơ̒i zan, tư̒ nét văn hwả dă̭c xắc kuố zân tôô̭c Mươ̒ng ớ tlước ngwi kơ mai môô̭ch thất chwi̒ê̒n. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n diḙ̂ fương tlong tính. Kấp wí, tlỉnh kwiê̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn tliến khai zái fáp dôô̒ng bô̭ tí báw tô̒n pơ̭i fất hwi zi xán văn hwả (ZXVH).
Nểw nhơ Tân La̭c ản koi la̒ bu̒ng lo̭I kuố kải nôi văn hwả Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh thi̒ xa̭ ớ Foong Fủ la̒ thú fú văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. La̒ng Mươ̒ng Lwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ - pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản hâ̒w nhơ ko̒n ngwiên bán foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n Tân La̭c i ta̒ lươ̭ cho̭n xỏm Lwi̭ Ái tí xâi zư̭ng khôông zan báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng. Hwiḙ̂n tang cheenh thú xư̭ kwan tâm úng hô̭ kuố tính, tê̒w pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng kwi hwă̭ch báw tô̒n khôông zan văn hwả Mươ̒ng tê̒w pơ̭i fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, kái thiḙ̂n tơ̒i khôổng mo̭l zân.
Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.
Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.
Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.
