Tlôổng tôô̒ng Hwa̒ Bi̒nh ản ngă̒nh tlức năng lưw zư̭ tlưng bă̒i tí thwá ản ta̒n moong hảw thi̒m hiếw kuố mo̭l zân.

Ta̒n nha̒ kháw kố i ta̒ thi̒m ản dố ản 11 kải tlôổng Dôông Xơn (lwa̭i I Heger) tlêênh diḙ̂ pa̒n tính; tloong di̭, nhỏm A kỏ 3 kải la̒ tlôổng khôông Da̒, tlôổng Dô̒i Zo pơ̭i tlôổng Hwa̒ Bi̒nh; nhỏm B kỏ 2 kải tlôổng la̒ Iên Bôô̒ng III pơ̭i tlôổng Dủ Xảng; nhỏm C kỏ 5 kải la̒ tlôổng Khwan Zṷ, Chơ̭ Pơ̒, La̭c Loong, Iên Bôô̒ng I, Iên Bôô̒ng II; nhỏm D kỏ tlôổng Vi̭nh Dôô̒ng II.

Wê̒l kiếw zảng, tlôổng Dôông Xơn tê̒w kỏ mă̭t chơ̒ tang, ản dố ta̒n khổ tươ̭ng kon po̒ koóc tlêênh mă̭t tlôổng tôô̒ng. Wê̒l hwa văn tlang tlỉ, tảng tlủ ỉ la̒ ta̒n hi̒nh ắnh mo̭l muổ hwả tlang lôông chim kắch diḙ̂w thă̒nh văn kơ̒. Tảng kế la̒, tlêênh tlôổng Khwan Zṷ pơ̭i Vi̭nh Dôô̒ng II i ta̒ ản dố ta̒n iểw tổ hwa văn lwa̭i mởi: ô tlảm, tlảm lôông tlang tlỉ ớ fâ̒n chân. Tlôổng Khwan Zṷ pơ̭i tlôổng Vi̭nh Dôô̒ng II tê̒w thuô̭c zoo̒ng tlôổng dôổng thắng, kích thước i ká, cho dố wiḙ̂c chwiến tiếp wê̒l mă̭t kích thước kuố tlôổng Dôông Xơn tliê̒n thôổng la̭i tlôổng kỏ kích thước ká tô̒n ta̭i tlêênh tlôổng lwa̭i III Heger. Cho dêênh, kỏ thế nhâ̭n di̭nh la̒, tlôổng Dôông Xơn i ta̒ fát tliến pơ̭i xảng ta̭w thêm môô̭ch pước mởi kwa wiḙ̂c tô̒n ta̭i kuố tlôổng lwa̭i II Heger thi̒m ản dố tlêênh tất Hwa̒ Bi̒nh.

Tlôổng tôô̒ng khôông Da̒ la̒ môô̭ch dă̭c tlưng cho lwa̭i tlôổng Dôô̒ng Xơn (Heger I) ản thi̒m dố ớ Hwa̒ Bi̒nh paw kuổi thế kí XIX. Tlôổng kỏ dươ̒ng kỉnh 78cm, tliê̒w ză̭l 61cm. Tlôổng ko̒n tương dổi ngwiên wḙn, mă̭t i nhơ mêê̒nh kỏ tư̒ bết xḙw. Mă̭t tlôổng chơ̒m tha wa̒i thă̒nh tang môô̭ch éw. Bổ kṷc tlang tlỉ pơ̭i la̒ dêênh lwa̭i hwa văn hảw chôổng pơ̭i ta̒n tlôổng Ngoo̭c Lṷ pơ̭i Hwa̒ng Ha̭. Ni la̒ 1 tloong 4 kải tlôổng tôô̒ng paw lwa̭i thôốch nhất pơ̭i kố nhất tlêênh thể zởi. Tlêênh tlôổng ản dố hi̒nh mo̭l tlang xức lôông chim, thăi kâ̒m bṷ khỉ kuố ta̒n thwí thú hwa̭t dôô̭ng dôô̒ng lwa̭t, la̒ cho mo̭l ngẳm têểnh bai tlo̒ khác ha̒ kuố nả. Kỏ thế mo̭l choo̭ng ớ la̒ mo̭l tlí hwi tlung kuô̭c duô thwiê̒n ni̒.

Mă̭t tlôổng: tlỉnh la̒ khươ̭ ta̒n hi̒nh ngôl khaw nối 14 keẻnh, xen khươ̭ ta̒n keẻnh khaw la̒ ta̒n hi̒nh lôông kôông. Hwa văn hal lwa̭i: Văn hi̒nh hoo̭c, văn mo̭l pơ̭i bâ̭t.Wê̒l hwa văn hi̒nh hoo̭c kỏ văn chẩm za̒i, văn chư̭ S lé khúc nổl tiếp, woo̒ng tlo̒n chẩm khươ̭ kỏ tiếp twiển tê̒w ha̒, bân thăng khươ kôô̒ng môô̭ch wee̒nh gô̒m hal dwa̭n xen kḙ khươ̭ kôô̒ng 2 dwa̭n xwẳn ôốc hi̒nh tlải tlảm ti thew woo̒ng tlo̒n chẩm khân khươ̭. Wă̒nh 8 kỏ 18 kon chim gô̒m 16 chim păl zôổng chim wă̒nh 9 kuố tlôổng Hwa̒ng Ha̭ pơ̭i 2 kon chim choo̭ng thew hưởng ngươ̭c tliê̒w kim tôô̒ng hô̒.

Mêê̒nh tổổng: tang tlôổng kỏ 10 băng hwa văn. Băng 1 pơ̭i 6 la̒ ta̒n chẩm za̒i. Băng 2 pơ̭i 5 la̒ văn thăng khươ. Băng 3 pơ̭i 4 la̒ woo̒ng tlo̒n chẩm khươ̭ kỏ tiếp twiển. Băng 7 la̒ băng tlang tlỉ tlú da̭w kỏ 6 hi̒nh thwiê̒n. Xen khươ̭ ta̒n thwiê̒n kỏ hi̒nh môô̭ch chim choo̭ng. Ni la̒ lwa̭i chim kel ză̭l, chân ză̭l nhơ chim ha̭c.

Dôô̒ng tlôổng: kỏ 7 băng hwa văn hi̒nh ă̭. Băng 1 la̒ băng tlang tlỉ tlú da̭w kỏ ta̒n hi̒nh hoo̭c gô̒m 6 zái. Ta̒n kô̭t hwa văn ni̒ bổ tlỉ thew tliê̒w thắng, chiê thă̒nh 8 ô chăng tê̒w ha̒, tloong mơ̭i mo̒ ô kỏ môô̭ch hi̒nh mo̭l tang pước. Ká thắi 8 mo̭l ni̒ tê̒w tlang khức hi̒nh tâ̒w chim tlêênh tâ̒w, thăi tlước zơ kâ̒m môô̭ch bâ̭t chôổng nhơ kải môô̭c, tlêênh tâ̒w môô̭c kỏ tlang khức lôông chim, thăi khải khăw kâ̒m bâ̭t hi̒nh mṷi zảw chí thuổng chơ̒, mé chăng kỏ kản. Fâ̒n chơ̒ ta̒n hi̒nh mo̭l muổ la̒ 6 băng hwa văn hi̒nh hoo̭c chôổng nhơ tang tlôổng.

Năm 1958, Viḙ̂n Báw ta̒ng Li̭ch xứ Viḙ̂t Nam (măi la̒ Báw ta̒ng Li̭ch xứ Kuốc za) xưw tâ̒m ản môô̭ch kải tlôổng tôô̒ng ớ nha̒ ôông Dinh Kâng Minh thuô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh. Tlôổng ni̒ kỏ zảng i khả la̒ pẳn, tang ká hơn mă̭t, dôổng chăng ko̒n zư̭ ản chôổng hi̒nh tlṷ mo̒ khânh chân.

Kwa mô tá tlôổng cho dố, ta̒n xinh hwa̭t ha̒ng ngă̒i kuố mo̭l Hwa̒ Bi̒nh ản khắc hwa̭ tlêênh mă̭t tlôổng tôô̒ng (nhơ tlôổng khôông Da̒...), pớ pu̒ng ớ (nha̒ khaa̒nh), kuô̭c khôổng ha̒ng ngă̒i (tâm kảw, moong thủ), têểnh tơ̒i khôổng văn hwả (muổ, duô thwiê̒n), kwan niḙ̂m wê̒l thể zởi kwan (dổi xửng, hi̒nh hoo̭c)…

Tlôổng lwa̭i II Heger ản thi̒m dố ớ Hwa̒ Bi̒nh kỏ khổ lươ̭ng lá (59 kải) pơ̭i thi̒m ản dố tlú iểw ớ tlêênh diḙ̂ pa̒n khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng. Tlôổng lwa̭i II Heger ớ Hwa̒ Bi̒nh kỏ ta̒n nét dă̭c tlưng zoong tỉnh thôổng nhất kuố tlôổng lwa̭i ni̒ Viḙ̂t Nam.

Tlôổng tôổng lwa̭i II Heger gẳn pỏ lô za̒i pơ̭i mo̭l Mươ̒ng, Ta̒n tlức năng pan tâ̒w la̒ biếw tươ̭ng thâ̒n thwa̭i kuố tlôổng tloong ngi thức kă̒w mươ, kă̒w muô̒ liên kwan têểnh ngê̒ nôông i ta̒ laa̭ch nhwa̒. Dổi pơ̭i mo̭l Mươ̒ng, tlức năng ho̭ nét kuố tlôổng la̒ biếw tươ̭ng kwiê̒n wi kuố tơ̒ng lớp lang da̭w kôô̒ng môô̭ch nha̭c kṷ tloong tang lḙ̂. Ta̒i liḙ̂w kháw kố hoo̭c cho dố, tlôổng tôô̒ng lwa̭i II Heger kỏ ớ khắp tlêênh diḙ̂ pa̒n khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng. Khi bai tlo̒ kuố tlôổng Dôông Xơn kết thúc thi̒ tlôổng tôô̒ng lwa̭i II Heger i ko̒n ản mo̭l Mươ̒ng tlân tloo̭ng báw lưw. Tlôổng tôô̒ng lwa̭i II Heger la̒ biếw tlưng cho khức khôổng kuố tliê̒n thôổng văn minh Dg Xơn, la̒ biếw tlưng xác nhâ̭n kwiê̒n lư̭c kuố foong kiển Viḙ̂t Nam dổi pơ̭i thố lang Mươ̒ng, cho dố tỉnh thôổng nhất wê̒l ă̭mt tlỉnh tli̭ Viḙ̂t – Mươ̒ng. Tlôổng tôô̒ng i ta̒ gẳn pỏ pơ̭i kuô̭c khôổng mo̭l Mươ̒ng. Bu̒ng Mươ̒ng tlỉnh la̒ diḙ̂ pa̒n kể thươ̒ tlư̭c tiếp tliê̒n thôổng tlôổng tôô̒ng Dôông Xơn. Cho dêênh, tlôổng lwa̭i II Heger la̒ biếw tươ̭ng văn hwả kuố mo̭l Mươ̒ng, cho bán xắc Mươ̒ng.

Wiḙ̂c thi̒m ản dố kuố tlôổng tôô̒ng lwa̭i II Heger tlêênh bu̒ng khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng tloong ká thắi hal thiên niên kí i ta̒ môô̭ch pă̒ng tlửng hu̒ng hô̒n kuố tliê̒n thôổng Dôông Xơn, la̒ kải tiếp nổl pơ̭i xảng ta̭w dêênh nê̒n văn hwả văn minh Viḙ̂t kố. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n ỉ ngiḙ̂ tlêênh, tlôổng tôô̒ng lwa̭i II Heger kỏ thế hôốc thên la̒ tlôổng Mươ̒ng.

Ngă̒i măi, tloong bu̒ng khôông zan kuố văn hwả tlôổng tôô̒ng, kôô̒ng tư̒ kôô̭ng dôô̒ng, tlôổng tôô̒ng tlí ko̒n la̒ kí niḙ̂m kuố thơ̒i khâi hơ mâ̭n ngă̒i. Mé ớ xử Mươ̒ng, bai tlo̒ kuố tlôổng tôô̒ng i chăng zám. Thiểng tlôổng tôô̒ng i ko̒n âm wang tloong tơ̒i khôổng văn hwả Mươ̒ng ngân lêênh tloong ta̒n ngi lḙ̂ kwan tloo̭ng kuố bán Mươ̒ng, tloong ta̒n têm mo, tloong ta̒n lḙ̂ hô̭i pơ̭i tloong ta̒n kuô̭c tiḙ̂n biḙ̂t mo̭l wê̒l pơ̭i tất…

KÁC TIN KHÁC

Zư̭ zi̒n hô̒n kốt zân tôô̭c Mươ̒ng – hă̒nh tli̒nh tiếp nổl pớ tliê̒n thôổng têểnh hiḙ̂n da̭i: Báw tô̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng – pắt nguô̒n pớ dam mê

Zư̭ zi̒n hô̒n kốt zân tôô̭c Mươ̒ng – hă̒nh tli̒nh tiếp nổl pớ tliê̒n thôổng têểnh hiḙ̂n da̭i: Wê̒l miê̒n văn hwả Mươ̒ng

44 tác fấm ản dê̒ kứ tôn binh tác fấm văn ho̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tính Hwa̒ Bi̒nh tiêw biếw, xwất xắc 50 năm khăw ngă̒i dất nước thôổng nhất

Khảm fả xán fấm zu li̭ch khác la̭, hấp zâ̭n ớ pu̒ng têểnh PriorBay Resort

---

Khơi zâ̭l, fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả Hwa̒ Bi̒nh – Dôô̭ng lư̭c tí kôô̭ng dôô̒ng fát hwi bai tlo̒ tlú thế zi xán văn hwả

Hăi dẳi ản ho̭ kải kwan tloo̭ng kuố báw tô̒n zi xán văn hwả la̒ kóp fâ̒n báw bḙ̂, fát hwi hḙ̂ zả tli̭ văn hwả Viḙ̂t Nam, thiết thư̭c fṷc bṷ iêw kâ̒w fát tliến kinh tể – xa̭ hô̭i tloong zai dwa̭n mởi, kấp wí, tlỉnh kwiê̒n tính Hwa̒ Bi̒nh xác di̭nh ni la̒ nhiḙ̂m bṷ then chốt tloong chiển lươ̭c fát tliến văn hwả. Kôô̒ng pơ̭i di̭, hwi dôô̭ng ản ta̒n kác nguô̒n lư̭c, la̒ dêênh dôô̒ng thwâ̭n kuố nhân zân pơ̭i khức mă̭nh kôô̭ng dôô̒ng ta̒n zân tôô̭c tloong zư̭ zi̒n, fát hwi bán xắc văn hwả.

Thi̒m hiếw wê̒l Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh

Tloong thơ̒i ki̒ tiê̒n xứ kuố Hwa̒ Bi̒nh, nối lêênh nhất pơ̭i dă̭c tlưng nhất la̒ nê̒n văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Mo̭l Hwa̒ Bi̒nh tư̭ ha̒w wê̒l li̭ch xứ lô tơ̒i kuố mêê̒nh, la̒ miểng tâ̒w tiên thi̒m ản dố pơ̭i tă̭ch thên kuố môô̭ch nê̒n văn hwả dă̭c tlưng chăng tlí kă̭n tluổ Viḙ̂t Nam mo̒ ko̒n cho ká ta̒n nước Dôông Nam Ả pơ̭i khải Nam Tlung Kuốc: Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Pớ wiḙ̂c khai kwâ̭t ta̒n diếm zi tích hang dôô̭ng ớ bu̒ng khṷ pôl Hwa̒ Bi̒nh, năm 1972, nha̒ kháw kố mo̭l Fáp M.colani cho ha hăi dẳi têểnh môô̭ch :thơ̒i da̭i dô̒ khṷ tloong tính Hwa̒ Bi̒nh – Bắc Ki̒”. Têểnh ngă̒i 30/1/1932, nê̒n "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” i ta̒ ản Da̭i hô̭i ta̒n nha̒ tiê̒n xứ Viḙ̂n Dôông lâ̒n thử nhất ho̭p ớ Ha̒ Nô̭i thươ̒ nhâ̭n.

Da za̭ng, bán xắc, nét tluổ kuố ta̒n zân tôô̭c ớ tính Hwa̒ Bi̒nh

Hwa̒ Bi̒nh la̒ dêênh dẩw ẩn dổi pơ̭i zu kheéch khânh xa bới bi̒ da za̭ng tloong lổi khôổng, xinh hwa̭t pơ̭i bán xắc văn hwả kuố ta̒n zân tôô̭c eenh ủn. Tlêênh diḙ̂ pa̒n tính kỏ 6 zân tôô̭c tlỉnh kôô̒ng tlung khôổng lô tơ̒i (tôống khổ khânh 90 va̭n zân), kho̭m nhất la̒ zân tôô̭c Mươ̒ng chiểm 63,3% zân khổ; zân tôô̭c Kinh chiểm 27,73%; zân tôô̭c Thải chiểm 3,9%; zân tôô̭c Tă̒i chiểm 2,7%; zân tôô̭c Zaw chiểm 1,7%; zân tôô̭c Môông chiểm 0,52%; ta̒n zân tôô̭c khác chiểm 1,18%. Kôô̒ng pơ̭i li̭ch xứ zư̭ng nước pơ̭i zư̭ nước kuố zân tôô̭c, dôô̒ng ba̒w ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh ka̭ no̒ i dwa̒n kết, chi̭w thương chi̭w khỏ, kỏ ỉ tlỉ fẩn dẩw bươn lêênh fát tliến kinh tể – xa̭ hô̭i. Kôô̒ng pơ̭i, mơ̭i zân tôô̭c thế hiḙ̂n ản bán xắc văn hwả tluổ, dôô̭c dảw, la̒ dêênh nê̒n văn hwả da za̭ng, foong fủ, dă̭c xắc pơ̭i hấp zâ̭n tlêênh tất Hwa̒ Bi̒nh…

Ta̒n nét tlỉnh wê̒l wiḙ̂c tha tơ̒i kuố tính Hwa̒ Bi̒nh

Têểnh năm 2025, Hwa̒ Bi̒nh i ta̒ kỏ kwả tli̒nh thă̒nh lâ̭p tính ản 139 năm (1886 – 2025). Thên hôốc kôô̒ng kon mo̭l Hwa̒ Bi̒nh i ta̒ ản ô̭i pa̭n tloong nước, wa̒i nước hăi dẳi têểnh ngă̒i ka̒ng tư̒ hơn bới bi̒ ta̒n nét văn hwả, li̭ch xứ dôô̭c dảw, bán xắc. Nối lêênh nhất ớ ni la̒ nê̒n "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” nối thiểng. Hwa̒ bi̒nh. Hwa̒ Bi̒nh kải nôi kuố mo̭l Viḙ̂t kố, la̒ bu̒ng tất kuố xứ thi "Té tất, Té dác” dă̭c xắc… Tất pơ̭i mo̭l Hwa̒ Bi̒nh ka̭ no̒ i ản kwan tâm, chiê xé, gẳn pỏ kuố zu kheéch khânh xa. Hưởng têểnh ta̒n xư̭ kiḙ̂n nối bâ̭t kuố năm 2025 kôô̒ng 140 năm thă̒nh lâ̭p tính (paw năm 2026), Bảw Hwa̒ Bi̒nh dăng tái ta̒n tư liḙ̂w kỏ tỉnh chất tỏm lươ̭c wê̒l tính nha̒; kôô̒ng pơ̭i kỏ twiển ba̒i biết wê̒l ta̒n li̭nh bư̭c kinh tể - xa̭ hô̭i, văn hwả, zu li̭ch, kuốc foo̒ng - an ninh kôô̒ng pơ̭i pước fát tliến kuố Hwa̒ Bi̒nh hôm măi.

Li̭ch Mươ̒ng - zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuốc za

Li̭ch kuố mo̭l Mươ̒ng la̒ bô̭ li̭ch kố tli thức zân zan, hôốc la̒ khắch doi, ản la̒ dêênh pớ tlêênh wiḙ̂c thew ngỏ chwiến dôô̭ng kuố khaw doi. Li̭ch ản la̒ pă̒ng 12 thé tle, mơ̭i thé tle la̒ môô̭ch ha̒ng, tloong di̭ kỏ môô̭ch khổ ngă̒i tloong khảng ản khắc pă̒ng ta̒n kỉ hiḙ̂w khác ha̒ tí dwản di̭nh ngă̒i thôốch, xẩw cho khới xư̭ kôông wiḙ̂c (ti la̒ ăn, la̒ nha̒ mởi, lḙ̂ bơ̭, lḙ̂ ôông hăi lo kôông to wiḙ̂c ká tloong mươ̒ng).

Hé lô̭ bỉ ấn pên tloong “Ngôl nha̒” hơn 2 va̭n năm thuối ớ hwiḙ̂n Mai Châw

Tơ̒ng la̒ pu̒ng mo̭l zân lḙ̂ la̒ miểng puô̭c tlu khăw môô̭ch ngă̒i chăn thá, kẻw kă̒l zúp la̒ tha hô̭t lo̭, kú khwai… Chăng ăi ngơ̒, nơi mải khṷ kỏ thế la̒ keẻnh kung la̒ cho mươ chăng tlô̭, dẳng chăng chiểw paw têểnh, mé lảng i kỏ thế ngâ̭p tla̒n pên tloong tơ̒ng la̒ pu̒ng tố tiên mo̭l Viḙ̂t kố ta̒ khôổng, ká lêênh, lḙ̂ wiḙ̂c xăn pẳnh, hải lươ̭m tí khôổng. Ta̒n bỉ ấn nơi mải khṷ ản chon pu̒l ká va̭n năm chí mởi ản hé lô̭ kắch ni chuô lô bới ta̒n chwiên za kháw kố tloong pơ̭i wa̒i nước…