Mo̭l zân thư̭c hă̒nh ngi lḙ̂ ban dác lee̒nh ớ lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭, thi̭ tlẩn Vṷ Bán, hwiḙ̂n La̭c Xơn.

Kắch ni 6 năm, kôô̒ng pơ̭i tư̭ ha̒w tỏn bă̒ng xếp ha̭ng zi tích li̭ch xứ văn hwả kấp tính, lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭ tlỉnh thức ản la̒ la̭i kôô̒ng pơ̭i ta̒n nét dă̭c tlưng tluổ, zoong tỉnh kể thươ̒, lưw chwiê̒n tloong zân zan pớ ta̒ lô tơ̒i.

Thew nha̒ ngiên kửw văn hwả zân zan, Ngḙ̂ nhân Ưw tủ Bu̒i Hwi Voo̭ng ớ xỏm Bưng Ko̭i, xa̭ Hương Nhươ̭ng (La̭c Xơn), lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭ kỏ ta̒n ngi lḙ̂ dôô̭c dảw, zoong zả tli̭ nhân văn, như ngi lḙ̂ ban dác lee̒nh pắt tâ̒w pớ kâw tliḙ̂n khâi hơ kỏ môô̭ch mo̭l bi̭ bâ̭nh hiếm nge̒w, chiḙ̂ tư̒ thuốc thang, kwa tư̒ thâ̒i lang mé chăng tẩng. Za di̒nh lo lẳng zoong mo̭l bâ̭nh têểnh khu pa̭i Tlươ̒ng Kha̭, ha̒ng ngă̒i zoong kơm tha cho ăn. Chăng ngơ̒ ớ ni bâ̭nh kuố mo̭l ni̒ zám khăw di̭ chăng măng ko̒n kỏ bâ̭nh nươ. Mo̭l bi̭ bâ̭nh ni̒ khăw di̭ ma̭ ngẳm la̭i, ka̭ ớ Tlươ̒ng Kha̭ ha̒ng ngă̒i oỏng dác vỏ ớ Dê̒n, chắc hă̒ng dác vỏ kỏ khá năng chiḙ̂ khói bâ̭nh cho dêênh pớ di̭ thiểng lee̒nh dô̒n xa. Vỏ Dê̒n kắch dê̒n Tlươ̒ng Kha̭ khwáng 100m wê̒l pên hưởng Dôông Bắc, ngă̒i măi i ko̒n nối thiểng linh thiêng, mo̭l zân tloong bu̒ng ti la̒ tôô̒ng wê̒l búc dác oỏng măng maách, mé chăng ăi dẳm lḙ̂ dác thướ mă̭t bi̒ dưới thâ̒n Vỏ kwớ tlắch.

Lḙ̂ tṷc Mươ̒ng mâ̭n ngă̒i kỏ kwi di̭nh môô̭ch khổ khúc khôông, kế têểnh la̒ khúc khôông Khwang Kha̭, khúc khôông khu, kỏ tư̒ hang hôốc, pa̭i kaách, zoo̒ng dác chắi bươư̒ fái cho dêênh zất kỏ lơ̭i cho ta̒n lwa̭i kả tlủ ớ pơ̭i té kon. Bi̒ la̒ khúc khôông kẩm cho dêênh ăi kổ ti̒nh bi fa̭m thi̒ bi̭ xứ fa̭t nă̭ng, nhơ thu kon kủi kải la̒ pươ̭ pắt wa̭ cho ká mươ̒ng ăn, nă̭ng hơn kỏ thế bi̭ tuối tha khói mươ̒ng. Ni i la̒ lắch mo̭l mâ̭n ngă̒i pô̭ têểnh, nhắc kôô̭ng dôô̒ng báw bḙ̂ pơ̭i teẻnh pắt kả tí bươ̒ kỏ kải ăn bươ̒ kỏ miểng tí kả khôổng pơ̭i té kon.

Ngă̒i 12/4/2025, i dủng paw ngă̒i ză̒m khảng 3 âm li̭ch, kôô̭ng dôô̒ng Mươ̒ng bu̒ng Mươ̒ng Chiê̒ng, thi̭ tlẩn Vṷ Bán pui mơ̒ng bớ hô̭i Dê̒n Tlươ̒ng Kha̭. Ngi lḙ̂ teẻnh kả ớ khúc khôông khwang Kha̭ ản tố tlức tloong khôông khỉ pui nhô̭n. Tlước khi thuổng khôông, zân tloong kwêl pển la̒ lḙ̂ xin fép thâ̒n khôông cho ản teẻnh kả.

Mo̭l zân tloong bu̒ng pơ̭i zu kheéch têểnh lḙ̂ hô̭i ko̒n ản thew ngỏ tư̒ ngi lḙ̂ tỉn ngươ̭ng zân zan ớ ni. Di̭ la̒ ngi lḙ̂ xớc pa ôông Kun Zo̒l, pẳnh tlu tlẳng pă̒ng ôổng thoóng, lḙ̂ kă̒w mươ, kăw muô̒, ăn thê̒, thá kả… Ăi i moong têểnh lḙ̂ hô̭i tí ản tlửng kiển, tlái ngiḙ̂m ta̒n ngi lḙ̂ dôô̭c dảw, nhất la̒ ngi lḙ̂ xớc dác vỏ Dê̒n pơ̭i ban lee̒nh cho ká thắi kon mo̭l. Dét kon măng pui tham za lḙ̂ hô̭i pẳnh tlu tlẳng (mô hi̒nh) pă̒ng ôổng thoóng). Tloong tlang fṷc zân tôô̭c, ta̒n kon dét ôông tưở, ỉ pả kâ̒m ôổng thoóng tlêênh thăi, ti pa woo̒ng na̭p ta̭n pẳnh paw tlu tlẳng. Kwa di̭ tí pô̭ la̭i tích mâ̭n ngă̒i lḙ̂ ôổng thoóng kỏ thế pẳnh ản tlu tlẳng pơ̭i cho dố tỉnh linh thiêng kuố khu tất pơ̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭. Ngi lḙ̂ ko̒n kỏ ỉ ngiḙ̂ tlí páw kon mo̭l chở kỏ koi thươ̒ng dét kon, ta̒n ni̒ la̒ thể hḙ̂ khăw ni̒, zấp ni̒ ản dố nhó mé kỏ thế la̒ ản tư̒ wiḙ̂c la̭ nhơ pẳnh chít tlu tlẳng.

Ta̒n mo̭l tưở kha̒ thuối pô̭ la̭i, tham za lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭ kỏ ta̒n mươ̒ng: Bưng, Ko̭i, Chum, Biw, Vỉn – xa̭ Hương Nhươ̭ng pơ̭i ta̒n kwêl pên wa̒i khôông Pưới: Pôl, Cha̒w, Dô̒i Lôốc, Ngiḙ̂ - thi̭ tlẩn Vṷ Bán. Ka̒ng wê̒l khăw, kwi mô lḙ̂ hô̭i ản bớ hôô̭ng thamm ta̒n Mươ̒ng: Chẳl, Bew Ká, tlái hôô̭ng tlêênh diḙ̂ pa̒n thi̭ tlẩn Vṷ Bán pơ̭i xa̭ Hương Nhươ̭ng. Pên keḙnh ta̒n ngi lḙ̂ zân zan tliê̒n thôổng, lḙ̂ hô̭i kỏ thêm fẩn ngi lḙ̂ mởi, gô̒m zơng hương ớ dê̒n, văn ngḙ̂ cha̒w mơ̒ng, teẻnh tlôổng, teẻnh chiêng. Tloong ngă̒i lḙ̂ hô̭i, thi̭ tlẩn Vṷ Bán tố tlức fâ̒n hô̭i pơ̭i ta̒n hwa̭t dôô̭ng pui zôô̭ng, nối nhất la̒ thi hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh, hát dúp zaw zwiên. Tư̒ tlo̒ chơi zân zan nhơ: dẩw bâ̭t mươ̒ng, thi lă̭n, pơi lô̭i, nẻm ko̒n, che̒w pe̒, duô máng, teẻnh mươ̭ng…

Dôô̒ng chỉ Bu̒i Thi̭ Thi, Fỏ Chú ti̭ch WBNZ thi̭ tlẩn Vṷ Bán chiê xé: Wiḙ̂c tố tlức lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭ kôô̒ng pơ̭i ta̒n lḙ̂ hô̭i khác kuố hwiḙ̂n kóp fâ̒n zi̒n zư̭, kwáng bả nét thôốch văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng têểnh ô̭i pa̭n, zu kheéch khânh xa, kôô̒ng pơ̭i thúc tấi fát tliến kinh tể – xa̭ hô̭i kuố diḙ̂ fương, báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng kôô̒ng pơ̭i nê̒n văn hwả Hwa̒ Bi̒nh.