1. Đại đoàn kết dân tộc (ĐĐKDT) giữ vai trò hàng đầu trong tư tưởng của Bác. 

 Thống kê và phân tích những bài viết, bài nói của Bác đã được công bố trong Hồ Chí Minh toàn tập cho thấy Bác đã đề cập vấn đề đoàn kết (ĐK) trong 839 bài viết, chiếm tỷ lệ 43%; sử dụng từ ĐK, đại đoàn kết (ĐĐK) tới 1.809 lần. Trong đó có những bài được nhắc nhiều như: 16 lần trong "Sửa đổi lối làm việc”, 17 lần trong "Bài nói tại buổi khai mạc Đại hội thống nhất Việt Minh - Liên Việt, 19 lần trong diễn văn kỷ niệm Quốc khánh 2/9/1957. Trong Di chúc, Bác đã sử dụng 8 lần từ ĐK với ba vấn đề: 1) ĐĐK toàn dân tộc và việc xây dựng khối ĐĐKDT. 2) ĐK là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng. 3) ĐK quốc tế, hữu nghị và hợp tác.

Tư tưởng ĐĐK của Bác thể hiện nhất quán từ lý luận đến thực tiễn. ĐĐK là một mục tiêu, một nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng. Nhiệm vụ ấy được quán triệt trong mọi đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, thể hiện trong lời phát biểu của Bác khi ra mắt Đảng Lao động Việt Nam ngày 3/3/1951, Bác đã tuyên bố trước toàn thể dân tộc: "Mục đích của Đảng Lao động Việt Nam có thể gồm trong 8 chữ là: ĐKTD, phụng sự Tổ quốc ”.         

Ngay từ khi tìm thấy con đường cứu nước, Bác đã rất chú ý đặt nền móng cho sự hình thành Mặt trận dân tộc thống nhất bằng việc tập hợp quần chúng nhân dân vào những tổ chức yêu nước phù hợp với từng giới, từng ngành nghề, lứa tuổi, tôn giáo và hơn nữa phù hợp với từng thời kỳ phát triển của cách mạng. Là thực thể của tư tưởng, chiến lược ĐĐKTD, 

Mặt trận dân tộc thống nhất đã được xây dựng trên nền tảng liên minh công, nông, trí thức, dưới sự lãnh đạo của Đảng đã quy tụ được cả dân tộc, tập hợp được toàn dân kết thành một khối vững chắc.      

 

Tại Đại hội thành lập Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam ngày 10/9/1955, Bác khẳng định: "Lịch sử trong những năm qua đã tỏ rõ lực lượng ĐK của nhân dân là vô địch. Mặt trận Việt Minh đã giúp Cách mạng Tháng Tám thành công. Mặt trận thống nhất Việt Minh - Liên Việt đã giúp kháng chiến thắng lợi. Chúng ta có thể tin chắc rằng: Với sự cố gắng của mỗi người và sự ủng hộ của toàn dân, MTTQ sẽ làm tròn nhiệm vụ vẻ vang là giúp xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh". Phát biểu tại lớp bồi dưỡng cán bộ về công tác mặt trận ngày 8/1/1962, Người chỉ rõ: "Chính sách mặt trận là một chính sách rất quan trọng. Công tác mặt trận là một công tác rất quan trọng trong toàn bộ công tác cách mạng. Trong cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân cũng như trong cách mạng XHCN, Mặt trận dân tộc thống nhất vẫn là một trong những lực lượng to lớn của cách mạng Việt Nam”.

 

2. Thực hiện tư tưởng của Bác, Đảng ta xác định: Động lực chủ yếu để phát triển đất nước là đại đoàn kết toàn dân trên cơ sở liên minh giữa công nhân với nông dân, trí thức do Đảng lãnh đạo, kết hợp hài hòa các lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội, phát huy mọi tiềm năng nguồn lực các thành phần kinh tế của toàn xã hội. Đoàn kết là sự nghiệp của toàn dân tộc của cả hệ thống chính trị mà hạt nhân lãnh đạo là các tổ chức đảng được thực hiện bằng nhiều hình thức, trong đó, các chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước có ý nghĩa quan trọng hàng đầu.       

 

ĐKDT luôn có vị trí chiến lược quan trọng trong tình hình mới. Mục tiêu lớn đặt ra cho công tác dân tộc là thực hiện phát triển KT-XH, từng  bước cải thiện và nâng cao mọi mặt đời sống của nhân dân. Đại hội XII của Đảng đánh giá: Khối đại đoàn kết toàn dân tộc tiếp tục được mở rộng, củng cố và tăng cường trong bối cảnh đất nước có nhiều khó khăn, thách thức. MTTQ Việt Nam và các đoàn thể nhân dân đã đổi mới cả về nội dung và phương thức hoạt động; phát huy ngày càng tốt hơn vai trò tập hợp, xây dựng khối ĐĐK toàn dân tộc; cùng Đảng, Nhà nước chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; tham gia xây dựng Đảng, quản lý Nhà nước, quản lý xã hội. Thường xuyên tổ chức các cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước, góp phần tích cực vào những thành tựu chung của đất nước.

 

3. Di nguyện thiêng liêng của Bác. Khi Bác vĩnh biệt thế giới này vẫn đau đáu một nỗi niềm "…mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta ĐK, phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh…”.  Nghị quyết Đại hội XII của Đảng khẳng định phương hướng, nhiệm vụ: ĐĐK toàn dân tộc là đường lối chiến lược của cách mạng Việt Nam, là động lực và nguồn lực to lớn trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc… Phát huy mạnh mẽ mọi nguồn lực, mọi tiềm năng sáng tạo của nhân dân để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; lấy mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh" làm điểm tương đồng; tôn trọng những điểm khác biệt không trái với lợi ích chung của quốc gia - dân tộc; đề cao tinh thần dân tộc, truyền thống yêu nước, nhân nghĩa, khoan dung để tập hợp, đoàn kết mọi người Việt Nam ở trong và ngoài nước, tăng cường quan hệ mật thiết giữa nhân dân với Đảng, Nhà nước, tạo sinh lực mới của khối ĐĐK toàn dân tộc. Yếu tố quan trong bậc nhất tạo nên năng lực nội sinh là đổi mới, tăng cường tinh thần ĐĐK toàn dân tộc trên cơ sở:

 

Một là, phải khơi dậy và phát huy đến mức cao nhất tinh thần tự tôn dân tộc, sức mạnh dân tộc, quyết tâm chấn hưng đất nước, không bỏ lỡ thời cơ vận hội, không chậm chạp trong khi thế giới đang biến động gia tốc. Đặt lợi ích chung của dân tộc, của đất nước và con người lên hàng đầu, lấy đó làm cơ sở để xây dựng các chủ trương, chính sách phát triển KT-XH.

 

Hai là, đổi mới tăng cường ĐĐK, mở rộng mặt trận dân tộc thống nhất, xóa bỏ mọi thành kiến, mặc cảm, hận thù trong quá khứ, tập hợp ĐK mọi lực lượng, mọi người Việt Nam ở trong nước và định cư ở nước ngoài vào sự nghiệp xây dựng phát triển đất nước. Khuyến khích các thành phần kinh tế phát triển, khuyến khích làm giàu chính đáng theo pháp luật, đẩy mạnh hơn nữa chính sách đền ơn đáp nghĩa, xóa đói giảm nghèo. Phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế. Hoạt động giám sát, phản biện chính sách, vai trò tổ chức đại diện bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người lao động và người sử dụng lao động của MTTQ Việt Nam, các tổ chức CT-XH, các tổ chức xã hội, xã hội - nghề nghiệp phải được quan tâm đổi mới; nâng cao hiệu quả.

 

Ba là, ĐK quốc tế, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại, sẵn sàng là bạn với tất cả các nước. ĐĐKDT là yếu tố nội sinh có ý nghĩa quyết định tạo lực và thế để vươn ra bên ngoài; ngược lại mở cửa hội nhập quốc tế là nhằm cho lực và thế ở trong nước ngày càng tăng.  

 

Bốn là, toàn dân chỉ trở thành sức mạnh vô địch khi được giác ngộ về mục tiêu chung và được tổ chức thành một khối vững chắc trong mặt trận thống nhất. Những năm gần đây, Đảng ta đã có nhiều nghị quyết phát huy vai trò của MTTQ trong xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, giám sát và phản biện của MTTQ và các tổ chức đoàn thể nhân dân đối với các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

 

Hoạt động của MTTQ trong thời gian tới cần hướng mạnh về cơ sở, về địa bàn dân cư, coi trọng củng cố mở rộng, nâng cao kiến thức, kỹ năng cho cán bộ làm công tác mặt trận. Đổi mới công tác tuyên truyền, vận động nhân dân, nâng cao chất lượng các cuộc vận động, các phong trào thi đua yêu nước, xây dựng và nhân rộng các điển hình tiên tiến, tìm ra những nhân tố mới để tham mưu, kiến nghị với Đảng, Nhà nước bổ sung, hoàn chỉnh chủ trương, chính sách về công tác vận động quần chúng.          

 

Năm là, ĐĐKDT đòi hỏi phải xây dựng Đảng ta thật sự trong sạch, vững mạnh, một chế độ do dân làm chủ, một Nhà nước thực sự của dân do dân vì dân, một hệ thống chính trị tiên tiến, có hiệu lực, hiệu quả. Kiên quyết chống tệ nạn tham nhũng, quan liêu, vi phạm quyền làm chủ của nhân dân. Có nhiều cơ chế và biện pháp để các tổ chức đảng lắng nghe các ý kiến của nhân dân. Bác Hồ nói: Muốn quy tụ được cả dân tộc, Đảng phải vừa là đạo đức vừa là văn minh bởi Đảng Cộng sản phải tiêu biểu cho trí tuệ, danh dự, lương tâm của dân tộc và thời đại. Cán bộ, đảng viên nêu gương tốt nhân lên sự ủng hộ, tin cậy của nhân dân đối với Đảng - hạt nhân của khối ĐĐKDT.