Tháp tùng chuyến công tác của Thủ tướng Phạm Minh Chính và Ðoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tham dự Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ, chúng tôi đến thủ đô Washington D.C của "xứ cờ hoa” đúng vào dịp giao mùa. Thành phố thanh bình bên dòng Potomac có rất nhiều hồ nước trong xanh soi bóng nhiều công trình kiến trúc tuyệt đẹp, tráng lệ như đang có một sức sống mới bởi những thảm cây xanh mang mầu lá mới.

Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ diễn ra đúng vào dịp kỷ  niệm 45 năm Quan hệ đối thoại ASEAN-Hoa Kỳ, được tổ chức theo hình thức họp trực tiếp sau 5 năm gián đoạn, nhất là sau 2 năm bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19. ASEAN là khu vực có tầm ảnh hưởng rất quan trọng đến Hoa Kỳ cả hiện tại và trong tương lai. Hoa Kỳ luôn nhận thức được tầm quan trọng của mối quan hệ này bởi hai nền kinh tế có tác động bổ trợ lẫn nhau.

Giao lưu kinh tế, thương mại, đầu tư thật sự là "ngọn hải đăng” trong quan hệ song phương. Hoa Kỳ - nền kinh tế lớn nhất thế giới hiện là đối tác thương mại lớn thứ 2 và nhà đầu tư FDI lớn nhất của ASEAN với tổng kim ngạch thương mại đạt 308,3 tỷ USD và tổng FDI vào ASEAN đạt 34,7 tỷ USD vào năm 2020...

Ðây là dấu mốc quan trọng, thể hiện quyết tâm và nỗ lực mạnh mẽ của Hoa Kỳ, đồng thời là minh chứng sinh động cho thấy cả  ASEAN và Hoa Kỳ đều hết sức coi trọng và cam kết mạnh mẽ, mong muốn thúc đẩy hợp tác. Ðoàn đại biểu cấp cao Việt Nam do Thủ tướng Phạm Minh Chính dẫn đầu tham gia Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ chủ động, tích cực, đóng góp quan trọng, trách nhiệm cho thành công chung của Hội nghị, cả trong thảo luận cũng như xây dựng văn kiện. Thủ tướng đã dự và phát biểu tại tất cả các hoạt động trong khuôn khổ Hội nghị, chia sẻ quan điểm về định hướng lớn phát triển quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ và tình hình quốc tế và khu vực.

Thủ tướng Phạm Minh Chính đặc biệt nhấn mạnh chủ đề lòng tin, trách nhiệm, chung tay hợp tác. Theo đó, nhà lãnh đạo Chính phủ Việt Nam kêu gọi cần phải tiếp tục thúc đẩy đối thoại chân thành trên cơ sở lòng tin và trách nhiệm, đoàn kết, chung tay hợp tác, kiểm soát bất đồng, thượng tôn pháp luật. Việt Nam tái khẳng định lập trường nguyên tắc của ASEAN về Biển Ðông; nhấn mạnh giải quyết hòa bình mọi tranh chấp, khác biệt, trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982); bảo đảm an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không ở Biển Ðông, xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Ðông (COC) thực chất, hiệu quả, góp phần hiện thực hóa một thế giới hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển thịnh vượng.

Thủ tướng mong muốn các nước lớn, những đối tác của ASEAN, có thể đưa quan hệ đi vào ổn định, cạnh tranh lành mạnh và có trách nhiệm, đồng thời tham gia đóng góp cho khu vực trên tinh thần minh bạch, xây dựng, tôn trọng vai trò trung tâm của ASEAN, tham vấn đầy đủ với ASEAN, tôn trọng luật pháp quốc tế, đóng góp cho hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực và trên thế giới. Thủ tướng cũng nhấn mạnh tất cả các quốc gia, bao gồm các nước ASEAN và Hoa Kỳ, đều chia sẻ tầm quan trọng và lợi ích trong việc bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn tự do hàng hải và hàng không ở Biển Ðông - tuyến giao thương hàng hải huyết mạch của thế giới.

Thông điệp này của Thủ tướng Phạm Minh Chính được chủ nhà và các nhà lãnh đạo ASEAN nhiệt liệt hoan nghênh, đánh giá cao và đồng tình hưởng ứng. Hoa Kỳ cũng khẳng định ủng hộ lập trường của ASEAN về Biển Ðông, hoan nghênh ASEAN thúc đẩy hợp tác, đối thoại và xây dựng lòng tin ở khu vực, nỗ lực xây dựng COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982. Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng nêu bật vấn đề đang rất thời sự, "đúng và trúng” hiện nay được các nhà lãnh đạo hết sức quan tâm, đó là cần khôi phục dòng chảy thương mại, đầu tư, chuỗi cung ứng vốn đã bị "nghẽn” bởi đại dịch Covid-19 suốt 2 năm qua.

Thủ tướng khẳng định mạnh mẽ cam kết của Việt Nam tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho các nhà đầu tư, kinh doanh của Hoa Kỳ làm ăn thành công tại Việt Nam, qua đó mở rộng, gắn kết chặt chẽ với thị trường ASEAN đầy tiềm năng. Thủ tướng cũng nêu bật nguyên tắc là, xử lý các vấn đề mang tính toàn cầu phải có cách tiếp cận toàn cầu, không một nước nào đơn lẻ, dù là cường quốc, có thể tự giải quyết các thách thức lớn này. Những thông điệp này được chính giới, học giả, dư luận đánh giá rất cao.

Tại Hội nghị cấp cao đặc biệt này, lần đầu tiên diễn ra các cuộc trao đổi, gặp gỡ giữa lãnh đạo các nước ASEAN với lãnh đạo Quốc hội, Phó Tổng thống, các Bộ trưởng trong chính quyền của Tổng thống Joe Biden, các doanh nghiệp, tập đoàn lớn của Hoa Kỳ, điều đó cho thấy tất cả các giới Hoa Kỳ đều rất coi trọng, cam kết mạnh mẽ và ủng hộ việc phát triển quan hệ với ASEAN. Có dịp được chứng kiến các hoạt động của Thủ tướng Phạm Minh Chính, chúng tôi nhận thấy, chính giới Hoa Kỳ, cộng đồng doanh nghiệp, các học giả đều coi trọng, thể hiện quyết tâm, ý chí mạnh mẽ mong muốn thúc đẩy quan hệ đối tác với ASEAN lên một tầm cao mới.

Trong khuôn khổ Hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã cùng lãnh đạo các nước ASEAN tham dự cuộc gặp với cộng đồng doanh nghiệp Hoa Kỳ. Ðây là sự kiện quan trọng, như một "thỏi nam châm” thu hút sự có mặt của nhiều tập đoàn thuộc tốp đầu của Hoa Kỳ như Google, Qualcomm, Abbott, AES, Chevron, GE, Boeing... với sự hiện diện của cả Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo và Trưởng Ðại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) Katherine Tai, thể hiện cộng đồng doanh nghiệp Hoa Kỳ đặc biệt quan tâm tới ASEAN.

Cựu Ðại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-ASEAN (USABC) Ted Osius-một người rất am hiểu Việt Nam cũng như ASEAN nhấn mạnh: ASEAN có tầm ảnh hưởng rất quan trọng đến Hoa Kỳ cả hiện tại và tương lai. Hai nền kinh tế có tác động bổ trợ lẫn nhau và trong thời gian qua đã cùng hợp tác, triển khai thực hiện nhiều sáng kiến hợp tác hiệu quả. Ông bày tỏ mong muốn lãnh đạo các nước ASEAN và các tập đoàn hàng đầu của Hoa Kỳ chia sẻ tầm nhìn và mối quan tâm chung, cùng nhau tìm ra những hướng đi nhằm thúc đẩy nền kinh tế các nước phát triển bền vững, tăng cường khả năng chống chịu trước các cú sốc.

Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo khẳng định, Tổng thống Joe Biden và chính phủ Hoa Kỳ luôn coi ASEAN là đối tác trung tâm, quan trọng hàng đầu của Hoa Kỳ. Thời gian tới, việc hợp tác hai bên cần tập trung giải quyết gián đoạn của chuỗi cung ứng, tăng cường khả năng chống chọi với biến đổi khí hậu, năng lượng sạch. Hoa Kỳ và ASEAN sẽ tăng cường hợp tác về công nghiệp, đặc biệt là công nghệ sạch, giảm phát thải nhà kính, phi carbon hóa. Hoa Kỳ cam kết tiếp tục làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác với ASEAN, coi đây là một trong những trọng tâm, vì sự phát triển, thịnh vượng của khu vực.

Với lịch trình hội nghị hết sức dày đặc, Thủ tướng Phạm Minh Chính vẫn bố trí thời gian tiếp xúc các lãnh đạo Chính phủ, các tập đoàn lớn, học giả, một số nhà lãnh đạo các nước ASEAN, qua đó tăng cường quan hệ đối tác giữa Việt Nam với Hoa Kỳ, các tổ chức quốc tế lớn cũng như tăng cường đoàn kết  trong ASEAN. Ðặc biệt, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có bài phát biểu tại Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế Hoa Kỳ (CSIS), gây được tiếng vang lớn trong chính giới, giới học giả và dư luận Hoa Kỳ khi chuyển tải thông điệp về sự chân thành, lòng tin và trách nhiệm trong hợp tác quốc tế để giải quyết những vấn đề dù là nước lớn hay nước nhỏ, nước giàu hay nước nghèo cũng phải chung sức, khẳng định Việt Nam đứng về phía chính nghĩa, lẽ phải, phía luật pháp quốc tế, không chọn bên...

Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ đã thành công lớn khi ra Tuyên bố Tầm nhìn chung ASEAN-Hoa Kỳ, trong đó các nhà lãnh đạo ASEAN và Hoa Kỳ thống nhất cao một số định hướng lớn, đó là hai bên khẳng định cam kết thiết lập quan hệ Ðối tác chiến lược toàn diện ASEAN-Hoa Kỳ toàn diện, thực chất, hiệu quả; nhấn mạnh vào ưu tiên ổn định chuỗi cung ứng, hợp tác biển, an ninh y tế, giáo dục, phát triển nguồn nhân lực, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển xanh, ứng phó biến đổi khí hậu.

Tổng thống Joe Biden liên tục khẳng định coi trọng vai trò trung tâm của ASEAN, mong muốn nâng quan hệ với ASEAN lên tầm cao mới, cùng ASEAN ứng phó các thách thức nảy sinh trong khu vực. Trong thành công này có sự đóng góp hết sức tích cực, đầy trách nhiệm của Ðoàn đại biểu cấp cao Việt Nam do Thủ tướng Phạm Minh Chính dẫn đầu. Ðiều này mở ra một kỷ nguyên mới, chân trời mới nâng tầm hợp tác ASEAN-Hoa Kỳ với kỳ vọng đem lại nhiều thành công lớn, góp phần vào tăng cường, củng cố hòa bình, ổn định, phát triển thịnh vượng ở khu vực và trên thế giới.