Văn hwả - Zu li̠ch

Nhửng diếm zu li̭ch thủvi̭ tlêênh hô̒ Hwa̒ Bi̒nh

Thử ba, 3/7/2018 | 4:00:20 Khwô̠ng

(HBDT) – Hô̒ Hwa̒ Bi̒nh – dươ̭c hô̭i tṷ vé dḙp thiên nhiên mâl dác, foong kánh hửw ti̒nh, nhửng bán la̒ng dâ̭m bán xắc văn hwả zân tô̭c, ngươ̒i zân thân thiḙ̂n mển kheéch, nhê̒w diếm zu li̭ch hấp zâ̭n la̒ nhửng lươ̭ cho̭n khỏ dá kwa cho zu khéch hảw chái ngiḙ̂m, ngẳm kánh tloong nhửng ngă̒i he̒ ni̒



Hô̒ Hwa̒ Bi̒nh la̒ diếm zu li̭ch thu hút dông zu kheéch dêểnh thăm kwan, chái ngiḙ̂m

Thung Nai la̒ diḙ̂ diếm lỉ tướng cho nhửng zu kheéch iêw thích, hảw tâ̭n hướng nét hwang xơ, vé dḙp non nướ kuố hô̒ Hwa̒ Bi̒nh. Dêểnh ku̒ng Thung Nia khả thwâ̭n lơ̭i, chí kách tlung tâm tha̒nh fổ Hwa̒ Bi̒nh khwáng 25 km, kách Ha̒ Nô̭i khwáng 110 km. Di thew dươ̒ng tính 435 (Bi̒nh Thanh – Thung Nai) bớ kuốc lô̭ 6 ku, dêểnh ngá ba choỏng Kun ngé baw. Thew hưởng ni̒, tlước khi dêểnh káng Thung Nai dớ ngăme kánh, zu kheéch kỏ kám zác thích thú khi bảm zo̭ch khôông Da̒ uổn lươ̭n khwáng 10 km do̭c thew khṷ, loo̒ng hô̒ xenh mướt khi hiḙ̂n tlo̭n tha, khi̒ ấn xa tloong rư̒ng, khṷ xeenh. Thung Nai ớ khươ loo̒ng hô̒ khôông Da̒ mêênh mang, kỏ dáw khṷ, nhửng khu rư̒ng xenh. Thung Nai thôốch dêểnh ngơ ngấn, mă̭t hô̒ lăn tăn chă̭l xoỏng khi̒ khởm zaw mă̭t tlơ̒i moo̭c hăi khi̒ mă̭t tlơ̒i lă̭n rẳng nhuô̭m dó môô̭ch kóc tlơ̒i.

Ớ Thung Nai ó chí kỏ kánh thôốch ma̒ ko̒n nhê̒w diếm zi tích li̭ch xứ văn hwả, zu kheech kỏ thế dêểnh chơ̭ nối Thác Bơ̒ baw ngă̒i kuổi twâ̒n dớ kám nhâ̭n dơ̒i khôổng xinh hwa̭t kuố ngươ̒i zân vu̒ng hô̒. Bâ̭w zoong nhửng xán vâ̭t nhơ: kả, thôm bắt ản chơ̒ loo̒ng hô̒, nhửng thử nôông xán nhơ ka, kủi, mâ̭ch oong rư̒ng, kác lo̭i dắc, kác lo̭i thuóc kwỉ kuố ngươ̒i zân... Zu kheéch muô wê̒l hăi thướng thức ta̭i chô̭ i thâ̭t hăi.

Khânh Thung Nai la̒ dê̒n Chuổ Thác Bơ̒, diḙ̂ diếm zu li̭ch tâm linh ó thế dá kwa khi̒ dêểnh tham kwan, ngẳm kánh hô̒ Hwa̒ Bi̒nh. Dê̒n Chuổ Thác Bơ̒ thơ̒ ba̒ Dinh Thi̭ Vân, la̒ ngươ̒i diḙ̂ fương baw thế kỉ 15 da̒ kỏ kôông vâ̭n dôô̭ng zân tloong vu̒ng zoong lương thư̭c úng hô̭ Vuô Lê Lơ̭i di deẻnh ză̭c. Khâw khi ba̒ hwả, zân tloong vu̒ng lâ̭p dê̒n thơ̒ nhở ơn. Ka̭ ni̒ Dê̒n Bơ̒ da̒ thee̒nh diếm zu li̭ch tâm linh, văn hwả nối thiếng.

Dêểnh thăm thác Bơ̒, dôô̭ng thác Bơ̒ zu kheéch kỏ thế thi̒m hiếw văn hwả, xinh hwa̭t, xán xwất kuố mo̭l zân diḙ̂ fương, thướng thức hương vi̭ hơm ngon kác mỏn kả khôông Da̒, thướng thức kác dă̭c xán nủi rư̒ng nhơ: nhúc ka dô̒ mân lả cheenh, nhúc kủi nẳng mâ̭ch oong bă̒i tlêênh lả chuổi, văng luô̭c, kơm kảw roo̭ng, ra̭w tảw me̒w, dắc thâ̭p kấm dô̒ chẩm mé loo̒ng kả... La̒ nhửng mo̒n ăn dă̭c chưng ó thế kwê̒nh khâw ha̒nh chi̒nh khảm fả

Ó xa dê̒n Bơ̒ la̒ dáw Zươ̒. Ni la̒ môô̭ch tloong nhửng ho̒n dáw thôốch nhất khu vư̭c loo̒ng hô̒ Hwa̒ Bi̒nh. Khác kác dáw khác, ma̒w xeenh chú da̭w kuố dáw la̒ ha̒ng tlăm kâl zươ̒ vươn lêênh. Chú dáw da̒ kwi hwa̭ch, dâ̒w tư tlôông nhê̒w lo̭i kâl tlải fu̒ hơ̭p khỉ hâ̭w, thố nhươ̭ng, tố chức kác lo̭i zi̭ch vṷ, xán fấm zu li̭ch kỏ chất lươ̭ng, dáp ửng nhu kâ̒w kuố zu kheéch hảw thi̒m hiếw thiên nhiên, văn hwả khu vư̭c loo̒ng hô̒. Hḙ̂ thôổng nha̒ xa̒n foong kách zân tô̭c Thải, Mươ̒ng ản bổ chỉ ha̒i hwa̒ kỏ thế dáp ửng cho va̒i chṷc ngươ̒i ngí la̭i.

Wa̒i dáw Zươ̒, zu khéch kỏ thế lươ̭ chon nhửng diếm zu li̭ch xung kwenh nhơ: dáw Kổl Xăi Xỏ, dáw Xeenh, dáw Ngo̭c... Dêểnh tham kác bán la̒ng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng ko̒n hwang xơ lưw zư̭ bán xắc zân tô̭c nhơ bán Ngo̒i, xa̭ Ngo̒i Hwa, xỏm Ke̒ xa̭ Hiê̒n Lương, xỏm Dả Biê xa̭ Tiê̒n Fong... Mổi nơi mổi vé, kheéch kỏ thế ớ la̭i thi̒m hiếw, tham za xinh hwa̭t ku̒ng mo̭l zân, thi̒m hiếw văn hwả, văn ngḙ̂, dôôch lướ tla̭i, thướng thức kác mỏn ăn zân tô̭c, thẳm hổ, che̒w be̒, di xe da̭p hwa̭c di bô̭ khảm fả rư̒ng kha̒, tham za hải lo̭, deẻnh bắt kả, thôm, di bẳnh, chuông bái, da̒w văng few, văng luô̒ng... ku̒ng hwa̒ mêê̒nh tloong hơi thớ kuô̭c khôổng, xinh hwa̭t kuố ngươ̒i zân, zoong la̭i nhửng ngă̒i ngí zươ̭ng bi̒nh iên, ha̭nh fúc.


KÁC TIN KHÁC

Thiêng liêng Lḙ̂ Kă̒w ngư, thá hwa dăng tlêênh khôông Da̒
Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c
Xa̭ Hơ̭p Tiển zư̒ bán xắc văn hwả zân tô̭c Mươ̒ng
Kiếm tla tiển dô̭ zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t ti têểnh bu̒ng khỏ - Lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

Mo̭l “zư̭ kúi” văn hwả Mươ̒ng

Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.

Zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng ko̒n tư̒ kải ngḙn

Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t fṷc bṷ mo̭l zân bu̒ng khỏ khăn

Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.

Xâi zư̭ng Khu báw tô̒n khôông zan văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng, xỏm Lwi̭ Ái

Xa̭ Foong Fủ la̒ bu̒ng tất kuố văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. bán Mươ̒ng Kwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ – pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản ta̒n foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n tang kôô̒ng pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng Khu báw tô̒n khôông zan văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng, xỏm Lwi̭ Ái, hưởng têểnh fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, nơng kaw tơ̒i khôổng mo̭l zân.

Dôô̭c dảw lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭

Ớ bu̒ng Mươ̒ng Chiê̒ng, thi̭ tlẩn Vṷ Bán (La̭c Xơn) kỏ môô̭ch lḙ̂ hô̭i dă̭c xắc ản tố tlức kử 3 năm 1 lâ̒n, di̭ la̒ lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭. Dê̒n ớ tlêênh pơ̭ khôông Pưới, ớ khân khươ̭ keẻnh tôô̒ng Mươ̒ng Tla̒w, thơ̒ 3 bi̭ thâ̒n Kun Zo̒l la̒ mo̭l chwiên báw tlơ̭ nôông ngiḙ̂p, dă̭i zân la̒ tôô̒ng la̒ na̒, tỏn dác tưởi tôô̒ng na̒, kâl lo̭, lôông kâl pôông, chuông pái, báw tlơ̭ muô̒ ma̒ng, ản nhân zân tloong bu̒ng tôn la̒ thă̒nh hwa̒ng.