(HBDT) - Hwiḙ̂n La̭c Xơn bươ̒ tố tlức tỏn nhâ̭n Bă̒ng zi tích li̭ch xứ - văn hwả kấp tính di̒nh Khỏi kôô̒ng pơ̭i lḙ̂ hô̭i di̒nh Khỏi, xa̭ Ân Ngiḙ̂.
Ngi thức zước kiḙ̂w hôô̒ng wê̒l di̒nh Khỏi zư̭ lḙ̂ hô̭i.
Zi tích di̒nh Khỏi thơ̒ Kuốc Mâ̭w Hwa̒ng Pa̒, Buô Ká Pa Bi̒ (ko̒n hôốc la̒ Thẳnh Tán), Vuô Kun, Buô Hai kôô̒ng pơ̭i 2 bi̭ kwan hâ̒w kuố ta̒n nga̒i (Kai Pa, Kai Pổn), Buô Uúch, Buô Á, Buô Cha Ngoo̭c Hwa̒ng. Wa̒i tha, di̒nh ko̒n thơ̒ Thă̒nh Hwa̒ng la̒ng kác mươ̒ng ớ Mươ̒ng Khỏi kôô̒ng pơ̭i thố kôông nơi nha̒ di̒nh Khỏi tlâ̒ng chân.
Zấp ni̒, hḙ̂ thôổng zi bâ̭t kuố di̒nh ko̒n báw lưw ản môô̭ch xổ kố bâ̭t nhơ: Chwẻ, pát hương, pát, tiḙ̂ men tlẳng wḙ lam… zoong dẩw ẩn thơ̒i Ngwiḙ̂n (thể kí XIX-XX). Ni la̒ ta̒n kác zi bâ̭t tlửng minh cho xư̭ tô̒n ta̭i kuố di̒nh Khỏi tloong li̭ch xứ. Xư̭ hiḙ̂n ziḙ̂n kuố di̒nh Khỏi i ta̒ kóp thêm ta̒n kác zư̭ liḙ̂w wê̒l mổi kwan hḙ̂ kỏ tỉnh nguô̒n kôốc kuố 2 zân tôô̭c Viḙ̂t - Mươ̒ng.
Di̒nh Khỏi la̒ tlung tâm xinh hwa̭t wê̒l văn hwả, tỉn ngươ̭ng kuố ká bu̒ng Mươ̒ng Khỏi mâ̭n ngă̒i. Ngôl di̒nh la̒ biếw tươ̭ng văn hwả, tỉn ngươ̭ng kuố pa̒ kon nhân zân tloong bu̒ng. Lḙ̂ hô̭i di̒nh Khỏi mâ̭n ngă̒i ản tố tlức zất loong tloo̭ng, zo nha̒ Lang tloong mươ̒ng tố tlức. Cho dêênh, wa̒i ỉ ngiḙ̂ tâm linh tloong tâm thức mo̭l zân, kwa lḙ̂ hô̭i i fâ̒n no̒ fán ắnh ta̒n kác foong tṷc, tâ̭p kwản, nếp khôổng kuố xa̭ hô̭i Mươ̒ng kố ớ chể dô̭ lang da̭w. Thôông kwa lḙ̂ hô̭i, mo̭l zân hảw thế hiḙ̂n loo̒ng ơn, tướng nhở, tli ân kôông dức kuố ta̒n kác bi̭ thâ̒n dổi pơ̭i kôô̭ng dôô̒ng zân la̒ng. năm 1950, di̒nh bi̭ kới tá, lḙ̂ hô̭i di̒nh Khỏi chăng ản tố tlức. Têểnh năm 2020, lḙ̂ hô̭i di̒nh khỏi i ta̒ ản la̒ la̭i, zoong zả tli̭ nhân băn khu hôô̭ng.
Lḙ̂ hô̭i di̒nh Khỏi ản tố tlức paw ngă̒i 6 - 7 khảng ziêng ha̒ng năm tí pă̒i tó loo̒ng thă̒nh kỉnh pơ̭i tướng nhở kôông ơn kuố Kuốc Mâ̭w Hwa̒ng Pa̒, Tán Biên Xơn Thẳnh kôô̒ng kác bi̭ buô la̒ ta̒n mo̭l kỏ kôông xâi zư̭ng, báw bḙ̂ Tố kuốc. Tloong lḙ̂ hô̭i ziḙ̂n tha kác hwa̭t dôô̭ng ngi thức tể lḙ̂, zước kiḙ̂w; văn ngḙ̂, thế thaw, kác tlo̒ chơi zân zan tliê̒n thôổng nhơ tấi kâ̭i, nẻm ko̒n, teẻnh máng, pẳnh nả, teẻnh chiêng Mươ̒ng…
Kôô̒ng pơ̭i ta̒n kác zả lti̭ wê̒l li̭ch xứ - văn hwả, ngă̒i 22/1/2021, WBNZ tính i ta̒ ban hă̒nh Kwiết di̭nh xổ 151/QĐ-UBND wê̒l wiḙ̂c xếp ha̭ng zi tích di̒nh Khỏi, xa̭ Ân Ngiḙ̂ (La̭c Xơn) la̒ zi tích li̭ch xứ - văn hwả kấp tính.
Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.
Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.
Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.
Vươ̒ la̒ diếm kă̭p văn hwả, kác kâw la̭c bô̭ (KLB) báw tô̒n fát hwi zả tli̭ văn hwả tlêênh diḙ̂ ba̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn ko̒n lad dươ̭c thưư̭c hă̒nh, môi tlươ̒ng cho ngḙ̂ nhân, nhưửng ngươ̒i am hiếw va̒ iêw thích văn hwả zân tôô̭c xinh hwa̭t, tâ̭p liḙ̂n, tlaw dối kinh ngiḙ̂m, ki̭ năng va̒ chiê̒n ră̭i cho thể hḙ̂ tlé.
Tính Hwa̒ Bi̒nh ản hăi dẳi têểnh la̒ bu̒ng tất kỏ bê̒ tă̒i li̭ch xứ, văn hwả, môô̭ch tloong ta̒n kải tlă̭ng kuố mo̭l Viḙ̂t kố, kư tlủ ớ tơ̒ tính khải Bắc mé ta̭p tlung kho̭m nhất ớ tính Hwa̒ Bi̒nh kôô̒ng nê̒n "Văn Hwả Hwa̒ Bi̒nh” nối thiểng i ta̒ kết tinh dêênh kải thôốch kuố bu̒ng tất, kon mo̭l Hwa̒ Bi̒nh
Hwa̒ Bi̒nh la̒ bu̒ng tất kố pớ mâ̭n ngă̒i, kôô̒ng pơ̭i ta̒n tlải khṷ pôl nổl doo̭c thew hưởng Dôông Nam, ti tôi pơ̭i tlải khṷ Tlươ̒ng Xơn ớ pên khải Tâi i ta̒ la̒ tha dêênh tư̒ bô̒n diḙ̂, thung lṷng kôô̒ng hḙ̂ thôổng, thư̭c bâ̭t foong fủ. Ngăl pớ thơ̒i tiê̒n xứ, kon mo̭l i ta̒ khởm té tha khôổng ớ nơi ni̒ tlêênh meénh tất ni̒, tí la̭i môô̭ch nê̒n văn hwả nối thiểng thể zởi - "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” (VHHB).
