(HBDT) – Chi̭ Ngwiḙ̂n Thi̭ Vân, tha̒nh fổ Hái Foo̒ng chiê xé: "Ko̒n môô̭ch dwa̭n khả xa nươ̭ thiê̒n mḙ̂ baw dêểnh nâ̭m, xa xa tôi da̒ thẩi nhửng ngươ̒i fṷ nư̭ mă̭c chang fṷc chiê̒n thôổng kuố ngươ̒i Mươ̒ng dửng dơ̭i ớ bên bên nâ̭m.Thấp thwảng la̒ nửng ngôi nha̒ xa̒n mải lả nép mêê̒nh bên hô̒ khôông Da̒ thơ môô̭ng. Khi̒ thiê̒n dâ̒n tôi tiển baw nâ̭m, nhửng kô gải Mươ̒ng zwiên zảng thăi daeẻnh chiêng thươi kươ̒i cha̒w dâ̒n tôi”.
Xư̭
dôô̭c dảw kuố bán xắc văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng ản ngươ̒i zân xỏm Dả
Biê, xa̭ Tiê̒n Fong (Da̒ Bắc) báw tô̒n dớ la̒ zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng. Nếp
nha̒ xa̒n, thiểng chiêng, diḙ̂w muổ xwe̒, ấm thư̭c hăi fương thức xán xwất nôông ngiḙ̂p
chiê̒n thôổng kuố ngươ̒i Mươ̒ng ta̭w rêênh khức hút kkeéch zu li̭ch. Chi̒
ni̒ xỏm Dả Biê kỏ 5 hô̭ la̒ zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng, nhưng 100% ngươ̒i zân
tloong xỏm da̒ ku̒ng hổ chơ̭ kác hô̭ la̒ zu li̭ch vởi moong muổn kwáng
bả xư̭ kuố văn hwả Mươ̒ng Aw Tả dêểnh zu kheéch

Nhửng kô gải Mươ̒ng zwiên zảng dỏn kheéch dêểnh tham
kwan xỏm Dả Biê, xa̭ Tiê̒n Fong (Da̒ Bắc)
Bất kử ô ngăi dêểnh Dả Biê dê̒w
hảw thi̒m hiếw wê̒l foong tṷc, tâ̭p kwản, văn minh văn hwả kuố ngươ̒i
Mươ̒ng nơi ni. "Kwản tư̭ zác” la̒ mô̭t hi̒nh thức baảnh ha̒ng văn minh,
chăng fái kỏ ngươ̒i baảnh ha̒ng ớ rỉ, chí kâ̒ môô̭ch báng zả, kheéch
ha̒ng tư̭ mua, cho thiê̒n baw ma̒m va̒ lể ha̒ng da̒ tlá thiê̒n. Wiḙ̂c zan
lâ̭n ớ nơi ni chươ hê̒ xắi tha, kheéch zu li̭ch rất thích vởi chái
ngiḙ̂m ni̒.
Dat Biê da̒ thă̒nh lâ̭p dô̭i văn ngḙ̂
riêng, dâ̒w tư ba̒i bán bớ chang fṷc, nha̭c kṷ cho dêểnh kác tiết mṷc
văn ngḙ̂. Kheéch mởi dă̭ch chân baw xỏm, ngươ̒i zân tloong chang fṷc chiê̒n
thôổng tha dỏn kheéch bă̒ng thiểng chiêng, nhơ thay cho lơ̒i mơ̒i kuố za
chú mơ̒i kheéch baw nha̒.
Kheéch dêểnh Dả Biê ản dắi nhơ
ngươ̒i Mươ̒ng tloong nha̒ xa̒n Mươ̒ng. Kiển chúc nha̒ xa̒n Mươ̒ng bớ hơ ản
cho la̒ mô foóng thew hi̒nh za̭ng tả ro̒, lối kiển chúc dơn xơ, nhưng
dôô̭c dảw kóp fâ̒n la̒ rêênh nét dă̭c chưng kuố văn hwả Mươ̒ng. Nhưng ngôi
nha̒ xa̒n ớ xát kha̒, chăng kỏ tương baw hăi ha̒ng ra̒w ngăn kắch, ta̭w r
khôông zan thân thiḙ̂n, gẳn bỏ zươ̭ kác za di̒nh mân kha̒. Thi̒m hiếw wê̒l
kác xinh hwa̭t văn hwả ziḙ̂n tha tloong khôông zan nha̒ xa̒n xḙ ta̭w cho zu
kheéch môô̭ch kơ hô̭i dớ kỏ nhửng chái ngiḙ̂m thủ vi̭.
Ấm thư̭c Mươ̒ng ản ngươ̒i zân Dả
Biê khai thác dớ fṷc vṷ kheéch zu li̭ch. "Homestay kuố za di̒nh tôi tiếp
kheéch bă̒ng kác mỏn ăn chiê̒n thôổng, kỏ hương vi̭ dâ̭m da̒, ẩn tươ̭ng.
Kác mỏn nhơ: thâw dô̒, kả dô̒, văng luô̭c.. 5 hô̭ la̒ zu li̭ch tloong xỏm
da̒ tâ̭n zṷng, khai thác nhửng thư̭c fấm chiê̒n thôổng, khă̭n kỏ kuố
diḙ̂ fương nhơ: kả bển, thâw rư̒ng, ka vươn.v.v.. Do̒ zu̒ng tloong vâm dê̒w
la̒ dô̒ zu̒ng chiê̒n thôổng nhơ duô few, ớp tla kơm moóc... Kác hwa̭t
dôô̭ng chái ngiḙ̂m cho keéch zu li̭ch nhơ di kắch thâw, bé văng, bắt
kả...”- Chi̭ Lo̒ Thi̭ Chang, chú Lake
View Homestay chiê xé.
Vởi xư̭ dôô̭c dảw tloong văn hwả,
xư̭ thân thiḙ̂n tloong zaw tiếp, ửng xứ, xỏm Dả Biê tlớ thee̒nh diếm
dêểnh zu li̭ch hấp zâ̭n. Khảng
1/2019, khu zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng xỏm Dả Biê vinh zư̭ nhâ̭n zái thướng zu
li̭ch kôô̭ng dôô̒ng ASEAN. Bớ năm 2014 dêểnh năm 2018, xỏm da̒ dỏn 183 do̒n
kheéch, thu hút 2.110 lươ̭t kheéch tloong nước va̒ kuốc tể. Tloong 4
khảng dâ̒w năm 2019, xỏm Dả Biê dỏn 785 lươ̭t kheéch, tloong rỉ kheéch
kuốc tể 451 lươ̭t, kheéch lưw chủ 300 lươ̭t.
Thu Thwí
Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?
Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.
Xa̭ Foong Fủ la̒ bu̒ng tất kuố văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. bán Mươ̒ng Kwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ – pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản ta̒n foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n tang kôô̒ng pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng Khu báw tô̒n khôông zan văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng, xỏm Lwi̭ Ái, hưởng têểnh fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, nơng kaw tơ̒i khôổng mo̭l zân.
Ớ bu̒ng Mươ̒ng Chiê̒ng, thi̭ tlẩn Vṷ Bán (La̭c Xơn) kỏ môô̭ch lḙ̂ hô̭i dă̭c xắc ản tố tlức kử 3 năm 1 lâ̒n, di̭ la̒ lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭. Dê̒n ớ tlêênh pơ̭ khôông Pưới, ớ khân khươ̭ keẻnh tôô̒ng Mươ̒ng Tla̒w, thơ̒ 3 bi̭ thâ̒n Kun Zo̒l la̒ mo̭l chwiên báw tlơ̭ nôông ngiḙ̂p, dă̭i zân la̒ tôô̒ng la̒ na̒, tỏn dác tưởi tôô̒ng na̒, kâl lo̭, lôông kâl pôông, chuông pái, báw tlơ̭ muô̒ ma̒ng, ản nhân zân tloong bu̒ng tôn la̒ thă̒nh hwa̒ng.