Ngḙ̂ nhân ưw tủ Bă̭ch Thi̭ Da̒w, xa̭ Xwân Thwí (Kim Bôi) chwiê̒n dă̭i hát zân ka Mươ̒ng cho thể hḙ̂ tlé.

"Tôốch lảng” ti̒nh iêw zi xán văn hwả

Thuô̭c 4 bu̒ng Mươ̒ng ká kuố tính, thên hôốc Mươ̒ng Wang ti kôô̒ng pơ̭i thên La̭c Xơn – nơi khôổng tâ̭p tlung kuố dôô̒ng ba̒w ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ, tlú iểw la̒ mo̭l Mươ̒ng. Kải tảng pô̭, pă̒ng ỉ thức, niê̒m tư̭ ha̒w zân tôô̭c, kôô̭ng dôô̒ng Mươ̒ng Wang tang tham za báw tô̒n khả tốt ta̒n zi xán văn hwả bâ̭t thế, fi bâ̭t thế, tảng kế la̒ nha̒ khaa̒nh Mươ̒ng, chiêng Mươ̒ng, mo Mươ̒ng, tlang fṷc, ngê̒ tliê̒n thôổng, tlo̒ chơi zân zan, hát thươ̒ng dang pô̭ meḙnh, hát dúp zaw zwiên zân tôô̭c Mươ̒ng…

Tlêênh diḙ̂ pa̒n hwiḙ̂n ko̒n lưw zư̭ khwáng 18.000 nha̒ khaa̒nh Mươ̒ng. Wa̒i wiḙ̂c báw tô̒n ha̒ng tlăm ngôl nha̒ khaa̒nh kố, mo̭l zân ngiên kửw, xưw tâ̒m môô̭ch khổ ngwiên bâ̭t liḙ̂w kỏ tỉnh pê̒n bư̭ng hơn tí tẩng nha̒ mo̒ i báw dám zư̭ bán xắc văn hwả zân tôô̭c, kôô̒ng pơ̭i ha̭n chể xứ zṷng nguô̒n gô̭ tư̭ nhiên la̒ "chắi mẳw” ta̒i ngwiên hâ̒ng. La̭c Xơn i la̒ môô̭ch tloong ta̒n dơn bi̭ ti tâ̒w tloong la̒ kôông tác báw tô̒n zi xán văn hwả ớ kơ xớ kôô̒ng ta̒n hwa̭t dôô̭ng xôi nối kuố ta̒n kâw la̭c bô̭ mo Mươ̒ng, hát Mươ̒ng, nha̭c kṷ zân tôô̭c Mươ̒ng.

Ớ tư̒ xư̭ kiḙ̂n ká kúô tính, diḙ̂ fương thu hút kho̭m ngḙ̂ nhân chiêng Mươ̒ng, Mo Mươ̒ng, hát Mươ̒ng… têểnh pớ ta̒n kṷm kuố hwiḙ̂n tham za. Khânh ni, hwiḙ̂n tố tlức tlương tli̒nh Liên hwan zân bṷ thế thaw kôô̒ng tlú dê̒ "Cha̒w năm mởi 2025”, tloong di̭ kỏ ma̒n dôô̒ng ziḙ̂n kuố 1.050 ỉ pả mă̭c tlang fṷc zân tôô̭c Mươ̒ng; fát dôô̭ng mă̭c tlang fṷc zân tôô̭c Mươ̒ng tloong kản bô̭, kôông chức, biên chức kôô̒ng pơ̭i hoo̭c xinh ta̒n nha̒ tlươ̒ng paw zi̭p lḙ̂, Thết, ngă̒i tâ̒w tiên ti la̒, ti hoo̭c khăw ki̒ ngí Thết Ngwiên dản; "Dôô̒ng ziḙ̂n zân bṷ pơ̭i hướng ửng Twâ̒n lḙ̂ zảw za̒i năm 2025” kôô̒ng pơ̭i tham za tli̒nh ziḙ̂n kuố 2.000 ỉ pả mă̭c ảw za̒i pơ̭i tlang fṷc Mươ̒ng. ta̒n hwa̭t dôô̭ng, xư̭ kiḙ̂n nhâ̭n ản hướng ửng, lan hôô̭ng tloong kôô̭ng dôô̒ng, kóp fâ̒n nơng kaw ỉ thức, tlắch nhiḙ̂m tloong wiḙ̂c báw tô̒n, fát hwi ta̒n zả tli̭ tliê̒n thôổng thôốch tḙp.

Ti̒nh iêw dổi pơ̭i zi xán văn hwả ko̒n ản chwiê̒n kúi pớ lớp ngḙ̂ nhân cho ta̒n thể hḙ̂ thôn kon. Tảng kế la̒ Ngḙ̂ nhân Ưw tủ Bă̭ch Thi̭ Da̒w ớ xỏm Be̒w, xa̭ Xwân Thwí (Kim Bôi) chwiê̒n dă̭I hát zân ka Mươ̒ng cho ha̒ng chṷc mo̭l tlung dam mê, nhiḙ̂t hwiết, tloong di̭ kỏ ká ta̒n ủn tang hoo̭c tiếw hoo̭c, tlung hoo̭c kơ xớ, Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ha̒ Thi̭ Bích ớ xỏm Xăm Pa̒, xa̭ Na̒ Fo̒n (Mai Châw) bớ lớp chwiê̒n dă̭i hát khắp Thải chăng fái tiê̒n ớ za di̒nh pơ̭i nha̒ văn hwả xỏm thu hút tư̒ ỉ pả, tlé em thew hoo̭c; ta̒n ngḙ̂ nhân Ưw tủ Bu̒i Văn Lư̭ng ớ xỏm Mươ̒ng Lâ̒m – xa̭ Foong Fủ, Bu̒i Văn Hung ớ xỏm Chu̒ Puô̭ - xa̭ Mi̭ Hwa̒ (Tân La̭c) tlaw chwiê̒n mo cho ta̒n thể hḙ̂ khăw…

Kôô̭ng dôô̒ng tư̭ ngwiḙ̂n báw tô̒n ta̒i ngwiên zi xán

Pă̒ng tâm hwiết kuố ta̒n mo̭l tlé, eenh Bu̒i Báw Zu, Chú nhiḙ̂m kâw la̭c bô̭ Pổn Mươ̒ng kôô̒ng ta̒n thă̒nh biên kâw la̭c bô̭ ti la̒ pơ̭i twiên chwiê̒n, bâ̭n dôô̭ng kôô̭ng dôô̒ng xỏm Râ̭m Ko̭, xa̭ Thươ̭ng Kôốc (La̭c Xơn) tham za fṷc zư̭ng ta̒n zi xán văn hwả. Khảng 6/2023, kâw la̭c bô̭ Pổn Mươ̒ng kôô̒ng dô̭i văn ngḙ̂ xỏm Râ̭m Ko̭ kôô̒ng tố tlức tlương tli̒nh fṷc zư̭ng tâ̒w tiên pơ̭i tlú dê̒ "ngă̒i hô̭i xắc puô̒ chiêng Mươ̒ng chúc Thết tâ̒w xwân, da̒n hát ta̒i tứ ko̒ ke ôổng khảw pơ̭i hát dủm, hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh zân tôô̭c Mươ̒ng”. Khảng 8/2024, kôô̭ng dôô̒ng xỏm Râ̭m Ko̭ la̒ fṷc zư̭ng ngê̒ chuông pái tliê̒n thôổng Mươ̒ng pơ̭i tâ̒i tú tlương tli̒nh, pớ thiết kẻn, xe tơ, pắc pái - chái pái, tâm kảw la̒ peẻnh kôô̒ng môô̭ch khổ hwa̭t dôô̭ng khác. Hal lâ̒n la̒ fṷc zư̭ng kwi tli̒nh kwi tṷ ản ha̒ng năm ngḙ̂ nhân pớ bu̒ng Mươ̒ng Wang, Mươ̒ng Pi zaw lưw, chiê xé, thu hút nhân zân, zu kheéch tloong pơ̭i wa̒i tính tham kwan, tlái ngiḙ̂m khôông zan zi xán văn hwả ản la̒ môô̭ch kắch zân za̭, tư̭ nhiên.

Thew chiê xé kuố eenh Bu̒i Báw Zu, Chú nhiḙ̂m kâw la̭c bô̭ Pổn Mươ̒ng, wiḙ̂c fṷc zư̭ng ản hết tlêênh tinh thâ̒n tư̭ ngwiḙ̂n kuố ta̒n ngḙ̂ nhân Mươ̒ng Râ̭m. Kôô̭ng dôô̒ng fẩn dẩw mơ̭i năm la̒ la̭i ản ít nhất môô̭ch zi xán văn hwả, kôô̒ng pơ̭i lêênh ki̭ch bán cho ta̒n tlương tli̒nh fṷc zư̭ng zi xán văn hwả tloong ta̒n năm têểnh kôô̒ng khát boo̭ng toỏng kóp khức tlé cho kôông tác báw tô̒n zi xán văn hwả, zư̭ zi̒n bán xắc pơ̭i lan hôô̭ng ta̒n zả tli̭ nhân văn, nét văn hwả tliê̒n thôổng kuố zân tôô̭c.

Pên keḙnh hwa̭t dôô̭ng fṷc zư̭ng chăng éw mo̭l, kôô̭ng dôô̭ng mo̭l Mươ̒ng, Zaw, Môông, Thải kuố tính hăng hải toỏng kóp, tham za báw tô̒n ta̒i ngwiên zi xán văn hwả kuố zân tôô̭c. Kỏ thế pô̭ têểnh ôông Bu̒i Thănh Bi̒nh ớ fươ̒ng Thải Bi̒nh (TF Hwa̒ Bi̒nh) thă̒nh lâ̭p Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng tư nhân, lưw zư̭ ha̒ng ngi̒n hiḙ̂n bâ̭t tê̒w pơ̭i tơ̒ng zai dwa̭n li̭ch xứ kuố mo̭l Mươ̒ng. Ôông Bu̒i Tiển Xô ớ xỏm 168, xa̭ Vi̭nh Tiển (Kim Bôi) tang kỏ tư̒ chiêng Mươ̒ng kố pơ̭i thư̭c hă̒nh, chwiê̒n dă̭i chiêng cho tư̒ mo̭l. Ôông Lỉ Văn Hêê̒nh ớ xỏm Xưng, xa̭ Kaw Xơn (Da̒ Bắc) lưw zư̭ pơ̭i bớ lớp chwiê̒n dă̭i chư̭ Nôm – Zaw. Mḙ̂ Xu̒ng I Zở ớ xỏm Cha̒ Dẳi, xa̭ Pa̒ Ko̒ (Mai Châw) la̒ khôông zan tlưng bă̒i, kwáng bả zi xán văn hwả zân tôô̭c Môông kôô̒ng pơ̭i thên hôốc "Mong Space”. Hô̭ za di̒nh ôông Ngwiḙ̂n Văn Thương ớ xỏm Mô̭, xa̭ Bi̒nh Thănh (Kaw Foong) lưw zư̭ ngôl nha̒ khaa̒nh Mươ̒ng ản khânh 200 năm thuối kôô̒ng tư̒ hiḙ̂n bâ̭t kwỉ xứ zṷng tloong tơ̒i khôổng xinh hwa̭t kuố mo̭l Mươ̒ng mâ̭n ngă̒i… Ta̒n nô̭ lư̭c chwiê̒n dă̭i kuố ta̒n ngḙ̂ nhân nẳm zư̭ zi xán, wiḙ̂c fát tliến kuố ta̒n kâw la̭c bô̭ zư̭ zi̒n bán xắc zân tôô̭c, hwa̭t dôô̭ng twiên chwiê̒n, zởi thiḙ̂w, kwáng bả zi xán văn hwả zo ta̒n tố tlức, kả nhân tlêênh ta̒n nê̒n táng ma̭ng xa̭ hô̭i: Facebook, Youtube, TikTok, Instagram… i la̒ foo̒ng fủ thêm hi̒nh thức la̒, tham za báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ zi xán.

Thew dôô̒ng chỉ Bu̒i Xwân Tlươ̒ng, Fỏ Zảm dôốc Xớ Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch, wiḙ̂c chú dôô̭ng la̒ pơ̭i tlung thăi báw tô̒n zi xán văn hwả kuố kôô̭ng dôô̒ng ta̒n zân tôô̭c thiếw khổ xḙ nhâ̭n ản kwan tâm, hô̭ tlơ̭, ta̭w diê̒w kiḙ̂n, dôô̭ng biên, khwiển khích kuố kấp wí, tlỉnh kwiê̒n. Thôông kwa ta̒n kắch fṷc zư̭ng, báw tô̒n zi xán khắng di̭nh ngwiḙ̂n boo̭ng, bai tlo̒ tlú thế kuố kôô̭ng dôô̒ng tloong hwa̭t dôô̭ng văn hwả. Kôô̒ng pơ̭i zúp zám áp lư̭c cho tlỉnh kwiê̒n, nơng kaw tlắch nhiḙ̂m kuố kôô̭ng dôô̒ng tloong kể thươ̒, fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả.

KÁC TIN KHÁC

Zư̭ zi̒n hô̒n kốt zân tôô̭c Mươ̒ng – hă̒nh tli̒nh tiếp nổl pớ tliê̒n thôổng têểnh hiḙ̂n da̭i: Báw tô̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng – pắt nguô̒n pớ dam mê

Zư̭ zi̒n hô̒n kốt zân tôô̭c Mươ̒ng – hă̒nh tli̒nh tiếp nổl pớ tliê̒n thôổng têểnh hiḙ̂n da̭i: Wê̒l miê̒n văn hwả Mươ̒ng

44 tác fấm ản dê̒ kứ tôn binh tác fấm văn ho̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tính Hwa̒ Bi̒nh tiêw biếw, xwất xắc 50 năm khăw ngă̒i dất nước thôổng nhất

Khảm fả xán fấm zu li̭ch khác la̭, hấp zâ̭n ớ pu̒ng têểnh PriorBay Resort

---

Thi̒m hiếw wê̒l Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh

Tloong thơ̒i ki̒ tiê̒n xứ kuố Hwa̒ Bi̒nh, nối lêênh nhất pơ̭i dă̭c tlưng nhất la̒ nê̒n văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Mo̭l Hwa̒ Bi̒nh tư̭ ha̒w wê̒l li̭ch xứ lô tơ̒i kuố mêê̒nh, la̒ miểng tâ̒w tiên thi̒m ản dố pơ̭i tă̭ch thên kuố môô̭ch nê̒n văn hwả dă̭c tlưng chăng tlí kă̭n tluổ Viḙ̂t Nam mo̒ ko̒n cho ká ta̒n nước Dôông Nam Ả pơ̭i khải Nam Tlung Kuốc: Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Pớ wiḙ̂c khai kwâ̭t ta̒n diếm zi tích hang dôô̭ng ớ bu̒ng khṷ pôl Hwa̒ Bi̒nh, năm 1972, nha̒ kháw kố mo̭l Fáp M.colani cho ha hăi dẳi têểnh môô̭ch :thơ̒i da̭i dô̒ khṷ tloong tính Hwa̒ Bi̒nh – Bắc Ki̒”. Têểnh ngă̒i 30/1/1932, nê̒n "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” i ta̒ ản Da̭i hô̭i ta̒n nha̒ tiê̒n xứ Viḙ̂n Dôông lâ̒n thử nhất ho̭p ớ Ha̒ Nô̭i thươ̒ nhâ̭n.

Ko̒n ngân wang ma̭i tlôổng tôô̒ng Hwa̒ Bi̒nh

Hwa̒ Bi̒nh kỏ hal lwa̭i tlôổng Dôông Xơn: lwa̭i I Heger pơ̭i lwa̭i II Heger. Tlôổng Dôông Xơn kỏ khung niên da̭i pớ thể kí IV tlước kôông ngwiên têểnh thể kí V khăw kôông ngwiên.

Da za̭ng, bán xắc, nét tluổ kuố ta̒n zân tôô̭c ớ tính Hwa̒ Bi̒nh

Hwa̒ Bi̒nh la̒ dêênh dẩw ẩn dổi pơ̭i zu kheéch khânh xa bới bi̒ da za̭ng tloong lổi khôổng, xinh hwa̭t pơ̭i bán xắc văn hwả kuố ta̒n zân tôô̭c eenh ủn. Tlêênh diḙ̂ pa̒n tính kỏ 6 zân tôô̭c tlỉnh kôô̒ng tlung khôổng lô tơ̒i (tôống khổ khânh 90 va̭n zân), kho̭m nhất la̒ zân tôô̭c Mươ̒ng chiểm 63,3% zân khổ; zân tôô̭c Kinh chiểm 27,73%; zân tôô̭c Thải chiểm 3,9%; zân tôô̭c Tă̒i chiểm 2,7%; zân tôô̭c Zaw chiểm 1,7%; zân tôô̭c Môông chiểm 0,52%; ta̒n zân tôô̭c khác chiểm 1,18%. Kôô̒ng pơ̭i li̭ch xứ zư̭ng nước pơ̭i zư̭ nước kuố zân tôô̭c, dôô̒ng ba̒w ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh ka̭ no̒ i dwa̒n kết, chi̭w thương chi̭w khỏ, kỏ ỉ tlỉ fẩn dẩw bươn lêênh fát tliến kinh tể – xa̭ hô̭i. Kôô̒ng pơ̭i, mơ̭i zân tôô̭c thế hiḙ̂n ản bán xắc văn hwả tluổ, dôô̭c dảw, la̒ dêênh nê̒n văn hwả da za̭ng, foong fủ, dă̭c xắc pơ̭i hấp zâ̭n tlêênh tất Hwa̒ Bi̒nh…

Ta̒n nét tlỉnh wê̒l wiḙ̂c tha tơ̒i kuố tính Hwa̒ Bi̒nh

Têểnh năm 2025, Hwa̒ Bi̒nh i ta̒ kỏ kwả tli̒nh thă̒nh lâ̭p tính ản 139 năm (1886 – 2025). Thên hôốc kôô̒ng kon mo̭l Hwa̒ Bi̒nh i ta̒ ản ô̭i pa̭n tloong nước, wa̒i nước hăi dẳi têểnh ngă̒i ka̒ng tư̒ hơn bới bi̒ ta̒n nét văn hwả, li̭ch xứ dôô̭c dảw, bán xắc. Nối lêênh nhất ớ ni la̒ nê̒n "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” nối thiểng. Hwa̒ bi̒nh. Hwa̒ Bi̒nh kải nôi kuố mo̭l Viḙ̂t kố, la̒ bu̒ng tất kuố xứ thi "Té tất, Té dác” dă̭c xắc… Tất pơ̭i mo̭l Hwa̒ Bi̒nh ka̭ no̒ i ản kwan tâm, chiê xé, gẳn pỏ kuố zu kheéch khânh xa. Hưởng têểnh ta̒n xư̭ kiḙ̂n nối bâ̭t kuố năm 2025 kôô̒ng 140 năm thă̒nh lâ̭p tính (paw năm 2026), Bảw Hwa̒ Bi̒nh dăng tái ta̒n tư liḙ̂w kỏ tỉnh chất tỏm lươ̭c wê̒l tính nha̒; kôô̒ng pơ̭i kỏ twiển ba̒i biết wê̒l ta̒n li̭nh bư̭c kinh tể - xa̭ hô̭i, văn hwả, zu li̭ch, kuốc foo̒ng - an ninh kôô̒ng pơ̭i pước fát tliến kuố Hwa̒ Bi̒nh hôm măi.

Li̭ch Mươ̒ng - zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuốc za

Li̭ch kuố mo̭l Mươ̒ng la̒ bô̭ li̭ch kố tli thức zân zan, hôốc la̒ khắch doi, ản la̒ dêênh pớ tlêênh wiḙ̂c thew ngỏ chwiến dôô̭ng kuố khaw doi. Li̭ch ản la̒ pă̒ng 12 thé tle, mơ̭i thé tle la̒ môô̭ch ha̒ng, tloong di̭ kỏ môô̭ch khổ ngă̒i tloong khảng ản khắc pă̒ng ta̒n kỉ hiḙ̂w khác ha̒ tí dwản di̭nh ngă̒i thôốch, xẩw cho khới xư̭ kôông wiḙ̂c (ti la̒ ăn, la̒ nha̒ mởi, lḙ̂ bơ̭, lḙ̂ ôông hăi lo kôông to wiḙ̂c ká tloong mươ̒ng).

Hé lô̭ bỉ ấn pên tloong “Ngôl nha̒” hơn 2 va̭n năm thuối ớ hwiḙ̂n Mai Châw

Tơ̒ng la̒ pu̒ng mo̭l zân lḙ̂ la̒ miểng puô̭c tlu khăw môô̭ch ngă̒i chăn thá, kẻw kă̒l zúp la̒ tha hô̭t lo̭, kú khwai… Chăng ăi ngơ̒, nơi mải khṷ kỏ thế la̒ keẻnh kung la̒ cho mươ chăng tlô̭, dẳng chăng chiểw paw têểnh, mé lảng i kỏ thế ngâ̭p tla̒n pên tloong tơ̒ng la̒ pu̒ng tố tiên mo̭l Viḙ̂t kố ta̒ khôổng, ká lêênh, lḙ̂ wiḙ̂c xăn pẳnh, hải lươ̭m tí khôổng. Ta̒n bỉ ấn nơi mải khṷ ản chon pu̒l ká va̭n năm chí mởi ản hé lô̭ kắch ni chuô lô bới ta̒n chwiên za kháw kố tloong pơ̭i wa̒i nước…