Một tay súng IS tại thành phố Mosul năm 2014. (Ảnh: Reuters).

Hãng tin Reuters dẫn lời các quan chức địa phương và nguồn tin tình báo cho biết, một vài tháng trước đây, họ đã lưu ý tới hiện tượng nhiều chỉ huy và tay súng IS trốn ra khỏi thành phố tới vùng núi Hamrin ở đông bắc Iraq, nơi có nhiều địa điểm có thể ẩn náu và có cửa ngõ nối với bốn tỉnh của Iraq. Một số đã bị chặn lại, nhưng nhiều tên khác đã lẩn tránh lực lượng an ninh và bắt đầu thiết lập các căn cứ cho các hoạt động mới của chúng.

Có thể, trong thời gian sắp tới, sau chiến thắng vất vả ở Mosul, thành trì lớn nhất của IS, lực lượng an ninh Iraq sẽ gặp phải nhiều thách thức hơn trước những kế hoạch mới, tinh vi và phức tạp hơn của các IS. Các quan chức an ninh và tình báo Iraq đang phải chuẩn bị đối phó với kiểu phá hoại giống kiểu mạng lưới khủng bố al Qaeda đã từng làm sau cuộc xâm lược Iraq của Mỹ năm 2003, đẩy Iraq vào một cuộc nội chiến với đỉnh điểm là giữa các năm 2006 - 2007. Ông Lahur Talabany, một sĩ quan chống khủng bố người Kurd của Iraq nói: "Chúng đang tìm cách ẩn náu. Chúng có thể dễ dàng lẩn trốn vào thủ đô. Tôi tin rằng tới đây chúng tôi sẽ có những ngày khó khăn".

Trong lực lượng IS hiện nay, có nhiều tay súng người Iraq từng hoạt động trong các chiến dịch đánh bom xe và đánh bom tự sát của al-Qaeda trước đây, khi hàng chục vụ nổ bom xảy ra mỗi ngày và khiến Iraq chìm trong các cuộc xung đột sắc tộc đẫm máu. Khi al-Qaeda bị đánh bại, những tay súng của nhóm khủng bố này đã tập hợp lại trong sa mạc giữa Iraq và Syria. Chúng đã tái xuất hiện trong một nhóm khủng bố mới khiến cả thế giới kinh ngạc: Nhà nước Hồi giáo.

Chỉ sau một thời gian ngắn chiếm đóng Mosul, IS đã vượt qua al-Qaeda về sự tàn bạo. Chúng áp đặt các luật lệ Hồi giáo hà khắc và thực hiện những màn chặt đầu và hành quyết hàng loạt các tù nhân. Không giống al-Qaeda, tổ chức này chiếm đóng một phần ba lãnh thổ Iraq, thu thập các kiến thức hữu ích trong khi chống lại các lực lượng an ninh Iraq.

Một số nhân viên tình báo từng làm việc cho chính quyền của Tổng thống Saddam Hussein đã gia nhập IS theo một thỏa thuận đôi bên cùng có lợi. Ông Talabany và những quan chức an ninh khác lo ngại những tay súng am hiểu chiến lược quân sự này có thể sẽ trở thành thế hệ lãnh đạo mới của IS. Họ cũng cho rằng thay vì cố tìm cách thiết lập một đế chế hồi giáo, một khái niệm từng rất thu hút những thanh niên Hồi giáo dòng Sunni bất mãn, tới đây lãnh đạo IS sẽ tập trung vào một cuộc chiến du kích khó dự đoán hơn.

Quân đội Iraq đã vượt qua một chặng đường dài kể từ khi họ sụp đổ khi phải đối mặt với cuộc tấn công của IS hồi năm 2014, vứt bỏ vũ khí và lột bỏ quân phục trong hoảng sợ. Họ đã phải chiến đấu trong suốt gần chín tháng để chiếm lại Mosul, cùng với sự hỗ trợ của các cuộc không kích của quân đội Mỹ, vốn cũng góp phần san phẳng hầu hết các khu dân cư trong thành phố.

Câu hỏi đặt ra là liệu một đội quân đã quá quen thuộc với cuộc chiến tranh quy ước có thể đối đầu với một lực lượng phiến quân với những đơn vị nhỏ có thể đột nhiên xuất hiện trên sa mạc và đồi núi, tiến hành các cuộc tấn công chớp nhoáng rồi biến mất.

Thiếu tướng Steve Townsend, chỉ huy liên minh do Mỹ cầm đầu, nhận định: "Chúng sẽ cố ẩn nấp trong dân chúng. Các đơn vị chiến đấu của chúng sẽ nhỏ hơn, thay vì các đại đội và trung đội, chúng sẽ đi theo từng tiểu đội và nhóm nhỏ, những thành phần nhỏ hơn nhiều ẩn nấp trong dân chúng". Ông cũng cho rằng lực lượng an ninh Iraq sẽ phải tham gia các chiến dịch chống phiến quân tại một số thời điểm và quân đội Mỹ đang nỗ lực để huấn luyện họ chuẩn bị đối phó với chiến thuật mới của IS.

Chính phủ Mỹ đã đổ 25 tỷ USD cho quân đội Iraq trong suốt thời gian Mỹ chiếm đóng và lật đổ tổng thống Saddam Hussein năm 2003 và tạo ra hàng loạt nhóm phiến quân, trong đó có cả al-Qaeda. Số tiền khổng lồ đó đã không thể chuẩn bị cho quân đội Iraq đối mặt với những tay súng IS lao vào Mosul trên những chiến xe bán tải và cầm trên tay những khẩu súng chiếm được từ những đội quân Iraq bỏ chạy.

Có thể, quân đội Iraq sẽ chỉ ra rằng họ đã thành công ở Mosul và những thành phố khác như Falluja và Ramadi ở thành phó Anbar, những nơi đã từng bị IS chiếm đóng. Nhưng các quan chức địa phương nói rằng những thành phố này vẫn có nguy cơ hứng chịu những cuộc tấn công của phiến quân từ những sa mạc rộng lớn lân cận.

Ông Emad Dulaimi, một quan chức tỉnh Anbar cho biết các sa mạc giờ đây đã trở thành một thiên đường an toàn cho các tay súng IS và cho rằng "các chiến dịch an ninh sẽ trở nên vô dụng trừ khi lực lượng an ninh kiểm soát được sa mạc". Theo ông: "IS sẽ tiến hành các cuộc tấn công lẻ tẻ thay vì cả đoàn quân như trong các thành phố. Đó sẽ là bom xe, những kẻ đánh bom tự sát. Người dân lo sợ IS sẽ quay trở lại. Các cuộc tấn công xảy ra hằng ngày".

Còn Tareq Youssef al-Asal, chỉ huy một lực lượng vũ trang bộ lạc, cũng chia sẻ mối lo ngại và phàn nàn về sự thiếu sự phối hợp giữa các lực lượng an ninh địa phương và cho biết: "Những chỉ huy này không có kinh nghiệm chiến đấu trên sa mạc.

Những người dân bình thường cũng không cảm thấy an toàn bất chấp khả năng chiến đấu của quân đội Iraq đã được cải thiện. Ông Ahmed al-Issawy, một người dân Anbar, cho biết sẽ chưa vội mở lại nhà hàng của mình. Ông lo ngại rằng nó sẽ lại bị phá hủy trong các cuộc xung đột giữa lực lượng an ninh và phiến quân IS như hồi năm 2014. Ông nói: "Tôi sợ rằng sẽ sớm lại xảy ra một cuộc tấn công mới".

IS đã không để phí chút thời gian nào trong việc triển khai chiến thuật mới bất chấp thất bại nặng nề ở Mosul. Hồi đầu tháng 7, khoảng 30 tay súng, được trang bị súng máy và cối đã vượt qua con sông Tigris bằng thuyền gỗ, tấn công vào làng Imam Gharbi ở cách Mosul 70km về phía nam và nhanh chóng rút lui.

Ông Hoshiyar Zebari, cựu Ngoại trưởng Iraq và cũng là một quan chức người Kurd cao cấp, khẳng định: "Khi không còn giấc mơ về một Đế chế hồi giáo, IS sẽ quay lại sử dụng các chiến thuật tấn công rồi bỏ chạy trước đây của mình. Những phiến quân cựu binh sẽ tiếp tục chiến đấu".