Sau hàng chục năm đổi đất cho Công ty TNHH Phương Nam triển khai dự án khai thác đá tại xóm Nước Lạnh, xã Cư Yên (Lương Sơn), 27 hộ dân vẫn mòn mỏi chờ để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) theo như cam kết của chính quyền địa phương. Tuy nhiên, cho đến nay diện tích đất sản xuất của các hộ dân đổi cho doanh nghiệp (DN) vẫn chưa được cấp GCNQSDĐ. Ngược lại, về phía Công ty TNHH Phương Nam (gọi là Công ty Phương Nam - NV) thì đã hoàn thiện các thủ tục và được cấp GCNQSDĐ. Từ thực tế trên, người dân mong muốn các cơ quan chức năng làm rõ vụ việc.

Theo ông Nguyễn Văn Toán, Trưởng xóm Nước Lạnh, vào năm 2001, UBND xã Liên Sơn (cũ) nay là xã Cư Yên đã tổ chức họp dân để thu hồi đất bàn giao cho Công ty Phương Nam để triển khai thực hiện dự án khai thác đá. Trong đó, có khoảng 1ha là đất nông nghiệp của 27 hộ dân thuộc xóm Nước Lạnh.

Sau khi thu hồi đất, các hộ đã được bố trí đất canh tác tại vị trí khác có diện tích tương đương với đất đã thu hồi. Chính quyền địa phương cam kết sẽ cấp GCNQSDĐ đối với diện tích đất đã giao cho các hộ dân. Song cho đến nay, sau hàng chục năm người dân nhiều lần kiến nghị đến các cấp chính quyền nhưng vẫn chưa được giải quyết. Trong khi đó, diện tích đất của các hộ bàn giao cho Công ty Phương Nam thực hiện dự án thì đã được cấp GCNQSDĐ. Đáng nói hơn, phần diện tích đất này vẫn đang nằm trong diện tích đất mà các hộ dân được cấp GCNQSDĐ, chưa được cơ quan chức năng, chính quyền địa phương thu hồi. 

Bức xúc trước những kiến nghị không được giải quyết, ngày 25/12/2023, có 11 người dân ở xóm Nước Lạnh đại diện cho các hộ bị thu hồi đất đã dựng lán, kê phản gỗ tại đường liên xóm chặn lối ra vào mỏ đá để cản trở phương tiện ra - vào công ty nhằm gây áp lực lên chính quyền địa phương và cơ quan chức năng các cấp huyện Lương Sơn sớm thực hiện cam kết cấp GCNQSDĐ cho các hộ dân.

Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Văn Toán, Trưởng xóm Nước Lạnh chia sẻ: Việc chặn xe gây áp lực lên chính quyền của người dân cũng nhằm mục đích mong muốn việc cấp GCNQSDĐ tại diện tích mà người dân đổi cho DN được thực hiện sớm. Bởi lẽ bà con lo ngại trong thời gian tới, chính quyền địa phương tiếp tục thu hồi phần diện tích đất mà các hộ dân được cấp đổi để triển khai các dự án khác. Khi đó, phần diện tích đất này sẽ không có cơ sở để thực hiện đền bù, hỗ trợ giải phóng mặt bằng (GPMB) hoặc mức đền bù không cao, người dân sẽ bị thiệt thòi. Trong khi đó, người dân đã đồng ý bàn giao đất cho DN triển khai dự án. Từ hàng chục năm nay, DN đã đi vào hoạt động sản xuất, kinh doanh, người dân phải chịu ảnh hưởng bởi tình trạng ô nhiễm môi trường từ quá trình vận hành, khai thác đá của DN.

Trao đổi xung quanh vấn đề này, đồng chí Hoàng Tùng, Phó Chủ tịch UBND xã Cư Yên cho biết: Quá trình làm việc với các hộ dân và các bên liên quan, UBND xã nhận định đây là vấn đề do lịch sử để lại. Để xảy ra tình trạng này phải khẳng định là lỗi của chính quyền thời kỳ trước. Trước đây, các cơ quan chức năng của huyện, UBND xã Liên Sơn (cũ) thực hiện quy trình GPMB không đảm  bảo nên mới phát sinh những vấn đề nêu trên.

Liên quan đến vấn đề này, đại diện lãnh đạo Phòng TN&MT huyện Lương Sơn cho biết: Ngày 31/5/2004, UBND xã Liên Sơn (cũ) ban hành Công văn số 12 gửi UBND huyện Lương Sơn về việc xin chủ trương cho chuyển tên trong GCNQSDĐ đối với các thửa ruộng đã được UBND cho đổi từ năm 2001 tại xóm Nước Lạnh, xã Liên Sơn. Ngày 14/6/2009, UBND xã Liên Sơn họp với các hộ đội 1 (gồm 13 hộ) thống nhất đổi đất và hỗ trợ cho các hộ. Tuy nhiên, trong biên bản không có đại diện UBND xã; không có diện tích, số thửa, vị trí đất được đổi. Biên bản chỉ có chữ ký của Giám đốc Công ty Phương Nam, 13 hộ đổi đất, Trưởng xóm Nước Lạnh và người ghi biên bản. Dựa trên kết quả kiểm tra, đối chiếu Trích lục ngày 20/3/ 2002 về khu đất UBND xã Liên Sơn giao cho Công ty Phương Nam (do UBND xã Liên Sơn cung cấp) cho thấy: Khu đất thực hiện dự án của Công ty Phương Nam có 57 thửa đất. Theo Trích lục ngày 20/3/2002 về khu đất UBND xã Liên Sơn giao cho Công ty Phương Nam 38 thửa đất với diện tích 8.202 m2. Trong đó, có 19 thửa đất của 18 hộ gia đình; 19 thửa đất do UBND xã quản lý. 

Dựa trên kết quả kiểm tra Sổ mục kê đất đai, Sổ địa chính hiện do UBND xã Cư Yên quản lý cho thấy, khu đất thực hiện dự án của Công ty Phương Nam có một số diện tích ghi không khớp với Tờ bản đồ. Theo thông tin của UBND xã Cư Yên về kết quả rà soát 13 hộ dân được giao đất 5% tại thời điểm năm 2009 liên quan đến việc thực hiện dự án của Công ty Phương Nam cho thấy, đa số các hộ hiện đang quản lý GCNQSDĐ. Trong đó có diện tích đã đổi cho UBND xã Liên Sơn; các hộ chưa được bồi thường, hỗ trợ đối với diện tích đất đã đổi và các hộ đề nghị được cấp GCNQSDĐ đối với diện tích được đổi.

Năm 2009, UBND xã Liên Sơn ban hành Tờ trình số 28/TTr-UBND về việc hoàn thiện hồ sơ thuê đất cho Công ty Phương Nam. Trong đó xác nhận diện tích đất nông nghiệp của một số hộ đã được cấp GCNQSDĐ là diện tích đất do UBND xã quản lý là không đúng với thực tế và đối tượng sử dụng đất. Hiện trạng các thửa đất các hộ đã được cấp GCNQSDĐ nằm trong phạm vi, ranh giới của Công ty Phương Nam hiện nay đã thay đổi, không còn như ban đầu để đối chiếu diện tích, loại đất hay chủ sử dụng. Bản đồ giải thửa và hồ sơ địa chính cũ có thể hiện đất của các hộ dân. 

Từ những nội dung trên, Phòng TN&MT huyện Lương Sơn cho rằng, nội dung đề nghị, phản ánh của công dân là có cơ sở. Nguyên nhân phát sinh đơn của công dân là do diện tích đất UBND xã Liên Sơn (cũ) đổi cho các hộ là đất 5%. Do đó không đủ điều kiện cấp GCNQSDĐ cho các hộ gia đình, cá nhân theo quy định. Bên cạnh đó, diện tích của các hộ nằm trong ranh giới đất thực hiện dự án của Công ty Phương Nam, mà hiện nay các hộ vẫn đang quản lý được UBND huyện Lương Sơn cấp GCNQSDĐ từ năm 2000.

Xuất phát từ thực tế trên, UBND huyện đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo cơ quan chức năng hướng dẫn UBND huyện biện pháp giải quyết vướng mắc trong việc xử lý về việc một số hộ dân xóm Nước Lạnh đã được cấp GCNQSDĐ nhưng khi triển khai thực hiện dự án của Công ty Phương Nam, các hộ chưa được bồi thường, hỗ trợ về đất; biện pháp giải quyết về việc các hộ được UBND xã Liên Sơn (cũ) đổi đất đã có GCNQSDĐ đất sang quỹ đất 5% do UBND xã quản lý đề nghị được cấp GCNQSDĐ đối với diện tích đất được đổi; giao Sở TN&MT kiểm tra lại hồ sơ cấp GCN QSDĐ cho Công ty Phương Nam... làm cơ sở giải quyết vụ việc. "Đây cũng là mong muốn của 27 hộ dân xóm Nước Lạnh trong thời gian qua”, ông Nguyễn Văn Toán, Trưởng xóm Nước Lạnh chia sẻ.