Trước bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tác động mạnh mẽ vào tất cả các lĩnh vực kinh tế - xã hội, đòi hỏi mỗi người phải nâng cao trình độ về mọi mặt, Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Doan, nguyên Phó Chủ tịch nước, Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam cho rằng, cần thiết phải phát động phong trào thi đua mang tầm cỡ quốc gia về khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập.
Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan. Ảnh tư liệu: Minh Quyết/TTXVN
Chưa có phong trào mang tính quốc gia dành cho khuyến học, khuyến tài
Theo Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Doan, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tác động mạnh mẽ vào tất cả các lĩnh vực kinh tế - xã hội, đòi hỏi mỗi người phải nâng cao trình độ mọi mặt để đáp ứng với bối cảnh khoa học kỹ thuật phát triển, trình độ tự động hóa ngày càng cao; công nghệ, khoa học kỹ thuật, đặc biệt là công nghệ sinh học phát triển như vũ bão.
Tuy nhiên, Việt Nam hiện còn nhiều khó khăn trong việc đáp ứng được yêu cầu của cách mạng 4.0, nguồn tài nguyên dần cạn kiệt do bị khai thác quá mức và bị tàn phá. Dân số, lao động già hóa nhanh. Nguồn vốn ODA dần ít đi… Chỉ còn lại nguồn vốn quý giá nhất, tài sản giàu có nhất là con người.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã đề cập đến phát triển kinh tế tri thức, phát triển bằng tri thức, bằng trí tuệ nhân tạo. Điều này ngày càng thể hiện tính đúng đắn, xu hướng tất yếu để phát triển đất nước.
Nhiều năm qua, Đảng, Nhà nước ta đã có nhiều giải pháp để nâng tầm trí tuệ, trình độ chuyên môn, kỹ năng toàn diện của người lao động. Các chỉ số phát triển con người (HDI), chỉ số vốn nhân lực (HCI) tính đến năm 2020 đều tăng cao: HDI tăng hơn 48% xếp hạng 117/189 quốc gia, HCI với lực lượng lao động chiếm 58% trên tổng dân số, được xếp hạng trong nhóm cao nhất khu vực Đông Á - Thái Bình Dương, song chất lượng nhân lực đang ở mức thấp trong bậc thang năng lực quốc tế. Ở khu vực Đông Nam Á, năng suất lao động của Việt Nam chỉ cao hơn Campuchia và bằng 7,6% của Singapore.
Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Doan nhấn mạnh, đất nước phải phát triển bằng tri thức. Tri thức chỉ có thể có được thông qua sự học: học ở trường, ở mọi nơi, mọi lúc và tự học. Ai cũng hiểu sự học rất quan trọng, song để kết nối sự học - gốc rễ của mọi vấn đề để thống nhất toàn xã hội bằng một phong trào của toàn dân là chưa có.
Hơn 20 năm qua, Hội Khuyến học Việt Nam đã nỗ lực thực hiện phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập để nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài; nhưng mới chỉ được phát động trong hệ thống hội, chưa trở thành phong trào chung của cả nước.
Bên cạnh đó, việc thực hiện Đề án "Xây dựng xã hội học tập” theo Quyết định 89/QĐ-TTg ngày 9/1/2013 và Quyết định 1373/QĐ-TTg ngày 30/7/2021 của Thủ tướng Chính phủ có phần còn thiếu sự chỉ đạo thống nhất trong toàn quốc vì ở Trung ương, Ban Chỉ đạo xây dựng xã hội học tập đã giải thể, hiện chỉ còn Ban Chỉ đạo ở địa phương. Thực tế này dẫn đến kết quả thực hiện Đề án chưa được như mong muốn. Chất lượng đội ngũ lao động chưa được nâng đúng tầm theo yêu cầu - Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Doan thông tin.
Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam chia sẻ, tính từ ngày 11/6/1948, sau 74 năm kể từ khi Bác Hồ phát động phong trào thi đua "Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm”đến nay, chưa có một phong trào nào mang tính quốc gia dành cho sự học của toàn dân. Có một vài phong trào thi đua của ngành Giáo dục như phong trào "Hai tốt”, "Chống gian lận trong thi cử”… nhưng không mang tính xã hội, chỉ dành cho các nhà trường trong ngành Giáo dục. Cần vận dụng tư tưởng "Diệt giặc dốt” của Bác Hồ, thành phong trào "Diệt giặc dốt” trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, xóa mù công nghệ thông tin, xóa mù các kỹ năng về ngoại ngữ, xóa mù kỹ năng về hội nhập quốc tế…
Cần một phong trào mang tầm cỡ quốc gia
Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Doan nhấn mạnh, nước ta đang thiếu một chất xúc tác mang tính động lực về tinh thần thúc đẩy sự học của toàn dân, để thống nhất từ Trung ương đến địa phương, giống như các phong trào "Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”, "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư”.
Hưởng ứng phong trào "Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”, có những gia đình hiến tặng hàng nghìn mét vuông đất để làm đường. Nhờ có phong trào, bộ mặt nông thôn giờ đây đã đổi thay từng ngày. Thành quả của phong trào cho thấy một khi tinh thần của toàn dân được khơi dậy mạnh mẽ, người dân hiểu được lợi ích có được thông qua phong trào thi đua thì sức mạnh từ dân rất lớn. Giáo sư Nguyễn Thị Doan nêu ví dụ và bày tỏ mong muốn có được một phong trào về sự tự học; từ Chính phủ cho đến UBND các tỉnh phải thống nhất hành động để có thể đạt được kết quả cao nhất.
Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Doan cho biết: Thường trực Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam đã thống nhất tổ chức Hội nghị vào sáng 10/5, để họp với các bộ, ban, ngành có liên quan nhằm tham mưu với Chính phủ phát động một phong trào thi đua thúc đẩy học tập trong nhân dân mang tầm quốc gia. Vẫn là "Diệt giặc dốt” trong thời đại 4.0; vẫn là thực hiện lời dạy của Bác "Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu” - lời dạy đã trở thành chân lý, luôn đúng ở mọi thời đại. Nếu có được một phong trào do Chính phủ phát động sẽ là bước đột phá quan trọng mang tính chiến lược về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhân lực tại chỗ.
