Ngày 17/8/1962, Trường Thanh niên lao động XHCN Hòa Bình, nay là Trường PT Dân tộc nội trú THPT tỉnh Hoà Bình vinh dự, tự hào được đón Bác Hồ về thăm. Trải qua những giai đoạn lịch sử, thầy và trò nhà trường luôn nỗ lực không ngừng xây dựng trường ngày càng phát triển, vững mạnh toàn diện.

Giáo viên và học sinh Trường PT Dân tộc nội trú THPT tỉnh tại Khu di tích địa điểm Bác Hồ về thăm trường (xã Yên Mông, thành phố Hoà Bình).

Trường PT Dân tộc nội trú THPT tỉnh Hoà Bình tiền thân là Trường Thanh niên lao động XHCN Hòa Bình. Năm 1958, giữa lúc cuộc kháng chiến chống can thiệp của đế quốc Mỹ diễn ra cam go, quyết liệt ở miền Nam; ở miền Bắc đang bắt tay xây dựng XHCN với trọng trách là hậu phương lớn chi viện cho miền Nam. Trước tình hình đó, ngôi trường mang tên "Trường học - Công trường" do Tỉnh Đoàn Hòa Bình đề xuất đã được thành lập ngày 1/4/1958 theo Quyết định của Tỉnh uỷ Hoà Bình. Sau đó, trường được đổi tên là Trường Thanh niên lao động XHCN Hoà Bình.

Trong 32 năm hình thành và phát triển (1958 - 1990), Trường Thanh niên lao động XHCN Hoà Bình với mô hình "vừa học vừa làm" dù gặp muôn vàn khó khăn, thử thách nhưng thầy, trò nhà trường đã nỗ lực phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, góp phần quan trọng vào sự ổn định, phát triển của tỉnh và đất nước, trở thành mô hình trường điển hình được nhân rộng trên toàn quốc, được bạn bè quốc tế ghi nhận, học tập.

Rất vinh dự và tự hào, ngày 17/8/1962, trường đã được đón Bác Hồ về thăm. Người đã để lại bút tích tặng nhà trường "Fải: Học tập tốt, lao động tốt. Cố gắng mãi, tiến bộ mãi". Đây chính là kim chỉ nam của nhà trường trong quá trình phát triển.

Bước ngoặt có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong tiến trình phát triển của nhà trường là vào ngày 7/11/1991, Chủ tịch UBND tỉnh Hoà Bình đã ký Quyết định cho phép Trường Thanh niên lao động XHCN Hoà Bình đổi tên thành Trường PT Dân tộc nội trú tỉnh Hoà Bình, nay là Trường PT Dân tộc nội trú THPT tỉnh Hòa Bình, nằm trong hệ thống các trường phổ thông dân tộc nội trú toàn quốc, có quy chế hoạt động riêng của trường chuyên biệt.

Nhà trường từng bước thực hiện lộ trình hiện đại hóa, đồng thời thực hiện chức năng giáo dục theo mô hình mới với mục tiêu đào tạo học sinh trở thành cán bộ dân tộc thiểu số nguồn cho các địa phương trong tỉnh và cả nước. Kế thừa truyền thống, nhà trường luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, tổ chức tốt phong trào thi đua "Dạy tốt - học tốt”, dẫn đầu các trường THPT toàn tỉnh và hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú toàn quốc. Mục tiêu xây dựng trường thành trung tâm chất lượng cao của tỉnh, có nhiệm vụ giáo dục toàn diện và đào tạo học sinh có chất lượng, trình độ học vấn phổ thông chất lượng cao; phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng học sinh dân tộc thiểu số, tạo tiền đề đào tạo nguồn cán bộ người dân tộc thiểu số cho tỉnh và cả nước...

Thầy Đào Tuấn Sơn, Hiệu trưởng nhà trường cho biết: Chất lượng giáo dục toàn diện của trường qua các năm rất đáng tự hào. Hạnh kiểm loại khá, tốt đạt 100%, trong đó hạnh kiểm tốt trên 98%. Học lực khá, giỏi nhiều năm đạt trên 99%, năm học 2023-2024 đạt 100%. Tỷ lệ học sinh đỗ tốt nghiệp THPT các năm từ 2021-2024 luôn đạt 100%. Tỷ lệ đỗ đại học, cao đẳng, dự bị đại học hàng năm cũng không ngừng được nâng cao; đặc biệt trong những năm 2021 - 2024 luôn đạt trên 96%.

Năm học 2023-2024, 100% học sinh nhà trường thi đỗ tốt nghiệp THPT có điểm trần từ 15 điểm trở lên; học sinh có điểm trần trên 28 điểm là 40 em, trên 29 điểm là 4 em. Toàn trường có 35 học sinh đạt điểm 10 các môn: Hóa, Sử, Địa lý, Giáo dục công dân. Trong 7 thủ khoa tiêu biểu toàn tỉnh trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2024 có 3 học sinh của nhà trường… 

Trong quá trình xây dựng và trưởng thành, mỗi thế hệ giáo viên, học sinh nhà trường luôn tự hào được cống hiến, giảng dạy, lao động, học tập dưới mái trường ghi dấu lời Bác Hồ dạy với nhiều tấm gương điển hình đáng được biểu dương. Các tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên, Khoa học xã hội đều là các tập thể năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, luôn được công nhận là tập thể lao động tiên tiến nhiều năm...

Từ khi thành lập đến nay, nhà trường được Đảng, Nhà nước tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Lao động hạng Nhì vào các năm 1961 và 1967, Huân chương Lao động hạng Ba (1972), Huân chương Lao động hạng Nhất (1975), Huân chương Lao động hạng Ba (2017); Cờ luân lưu của Chính phủ (1975-1976). Tại các Đại hội thi đua "Hai tốt” của ngành GD&ĐT toàn quốc vào các năm 1972, 1976, nhà trường đã  được nhận Cờ dẫn đầu phong trào thi đua; năm 1985, trường vinh dự đón nhận danh hiệu Anh hùng Lao động; được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất (1986), Huân chương Độc lập hạng Ba (1998), Cờ dẫn đầu khối các trường dân tộc nội trú toàn quốc 3 năm liền (1999 - 2002).

Những năm gần đây, trường liên tục vinh dự được tặng Cờ thi đua xuất sắc của Chính phủ, UBND tỉnh; bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh, cùng nhiều phần thưởng cao quý khác của các cấp, ngành trong tỉnh.