Thác Mu mùa cạn nước (tháng 4/2021).
Cách đây khá lâu, khi con đường từ xã Ngọc Lâu vào Tự Do còn trắc trở khó đi; những viên đá hộc nằm chình ình trên đường luôn là nỗi ám ảnh đối với các tay lái. Lúc đó các dịch vụ hầu như bằng không. Chỉ có thác Mu kỳ vĩ, tràn đầy nước thỏa sức tung lên trời những dòng nước trắng xóa; như một bức tranh thiên nhiên, một bản nhạc đẹp giữa núi rừng bao la. Chỉ tiếc thời đó, giao thông cách trở, công tác quảng bá còn hạn chế, nên thác Mu dù đẹp, nhiều điểm độc đáo cũng giống như cô gái đẹp, quyến rũ nhưng ít được biết đến. Theo thời gian, cùng với những thay đổi nơi vùng cao (giao thông, chợ, dịch vụ…), cùng sự trợ giúp đắc lực của các cơ quan báo chí trong, ngoài tỉnh, của mạng xã hội như facebook, youtube, nhất là huyện đã nhìn ra được tầm vóc của danh thắng này… nên công tác tuyên truyền, quảng bá cho thác Mu được triển khai bài bản hơn. Thác Mu đã được du khách trong ngoài tỉnh biết, tìm đến. Thác đẹp với thác nước cao hàng chục mét đổ xuống, chảy tràn các bậc đá khiến du khách bị mê hoặc, nhất là ở giữa vùng núi rừng thiên nhiên hùng vĩ. Đấy là chưa kể, xóm Mu (nay là xóm Mu Khướng) với gần 100% dân cư là người dân tộc Mường còn đem đến cho du khách những dấu ấn khó quên về phong tục, tập quán, lối ứng xử, cùng ẩm thực địa phương dân dã mà độc đáo.
Thác Mu đã có tên trên "bản đồ” du lịch Hòa Bình như "nốt nhạc xanh” êm ái, tạo hứng thú cho vùng đất Lạc Sơn. Như vậy, cùng với bản sắc văn hóa dân tộc, danh thắng thác Mu đã tô điểm, làm phong phú thêm những triển vọng cho văn hóa - du lịch Mường Vang. Cũng vì vậy, huyện đã có những đầu tư thiết thực để thác Mu "cất cánh” như: Làm đường, mở lối, làm bậc lên xuống thăm thác phục vụ du khách đi lại thuận tiện hơn; làm cầu qua chân thác để du khách có thể ngắm, check-in chụp ảnh thác…, mở lớp hướng dẫn bồi dưỡng cho bà con tham gia các hoạt động du lịch. Anh Bùi Văn Hưm (xã Tự Do) cho biết: 5 - 7 năm gần đây, mỗi dịp lễ, Tết, hay những ngày hè nắng nóng, du khách gần xa nô nức về đây thăm quan, thưởng lãm. Cũng vì thế, nhiều dịch vụ tiện ích phục vụ du khách được mở; người dân phấn khởi vì có thêm việc làm, thu nhập. Trong dịp này, nhiều hộ tu sửa, làm mới mở rộng chòi, lán để đón khách đến thăm quan… Năm 2017, thác Mu được UBND tỉnh công nhận danh thắng cấp tỉnh.
Có một thời đẹp, kỳ vĩ với 6 tầng nước ở các độ cao khác nhau trong khoảng 50 m, nhưng hiện nay, vẻ đẹp của thác Mu đã phôi pha khá nhiều mà nguyên nhân chính do thiếu nguồn nước. Một thủy điện nhỏ trên dòng suối Mu đã "bóp nghẹt” dòng nước đang hào phóng chảy tràn về thác Mu. Lần trở lại này, nhiều du khách thở dài cùng cảm giác luyến tiếc khi nhìn những dòng nước mỏng bay vào không gian. Anh Thành Sơn (TP Hòa Bình) sau khi chụp dòng thác thiếu sinh khí đó đã mở kho lưu trữ ảnh thác Mu lần chụp những năm trước đây: "Thác Mu tung bọt trắng xóa, hào phóng và tuyệt vời như thế này cơ mà”. Nhìn bức ảnh anh trưng ra, ai cũng xuýt xoa và đều chung luồng suy nghĩ: Thủy điện nhỏ có thể có hàng chục điểm, nhưng thác Mu chỉ có 1. Sớm muộn cũng phải "cứu” dòng thác này và trả lại cho suối Mu, thác Mu vẻ đẹp nguyên trạng như xưa. Lạc Sơn đang có "viên ngọc thô” dưới chân đại ngàn Ngổ Luông - Ngọc Sơn là thác Mu, giữ được thác chắc chắn sẽ làm giàu thêm tiềm năng du lịch sinh thái, du lịch văn hóa cho miền đất này.
Bùi Huy