Khó khăn trong khai thác công trình nước sinh hoạt tập trung tại xã Pà Cò là minh chứng cụ thể. Theo đồng chí Phàng A Chà, Phó Chủ tịch UBND xã, trên địa bàn có 8 công trình nước sinh hoạt tập trung tại các xóm: Pà Cò 1, Pà Cò Lớn, Pà Háng Lớn, Xà Lính, Cang. Trong đó, 3 công trình thuộc xóm Pà Cò 1, Pà Cò Lớn, Cang được Ban Dân tộc tỉnh đầu tư từ năm 2008. Do nguồn sinh thủy ít, không đảm bảo nước sinh hoạt cho người dân nên công trình không còn hoạt động. Năm 2022, Ban Dân tộc tỉnh tiến hành duy tu, sửa chữa 2 công trình tại xóm Pà Háng Lớn, Pà Cò 1. Việc duy tu, sửa chữa đã hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng từ tháng 7/2023. Năm 2023, Bộ Tài nguyên và Môi trường đầu tư 3 giếng khoan tại xóm Xà Lính nhưng chưa hoàn thành.

Tại xã Hang Kia có 10 công trình nước sinh hoạt tập trung, gồm 3 bể chứa, 7 giếng khoan tại các xóm Hang Kia, Thung Mặn, Thung Ẳng với tổng kinh phí đầu tư, hỗ trợ trên 60,8 tỷ đồng. Cụ thể, từ nguồn vốn của Ban Dân tộc đã xây dựng 3 bể chứa nước sạch, trong đó 1 bể tại xóm Hang Kia quy mô 12.000 m3, mức đầu tư 27 tỷ đồng; 2 bể chứa tại xóm Thung Ẳng quy mô 5.500 m3, mức đầu tư 18 tỷ đồng; công trình đường ống dẫn nước từ xóm Hang Kia đến xóm Thung Mặn mức đầu tư 15 tỷ đồng. Hiện nay, chỉ còn công trình tại xóm Hang Kia duy trì cấp nước. Năm 2020, 2 công trình tại xóm Thung Ẳng trong quá trình thực hiện thi công tuyến đường Cun Pheo – Hang Kia – Pà Cò – Quốc lộ 6 đã nổ mìn làm hỏng một đoạn ống xuống bể hiện chưa có kinh phí sửa chữa, khắc phục. Trong các năm (2018 – 2020), Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã đầu tư 7 giếng khoan tại các xóm với tổng kinh phí 850 triệu đồng. Hiện, 3/7 giếng khoan không sử dụng được.

Đồng chí Trần Mạnh Tân, Trưởng phòng NN&PTNT huyện cho biết: ngoài 2 xã Hang Kia, Pà Cò, trên địa bàn còn có công trình cấp nước sạch sinh hoạt tập trung tại xã Mai Hịch phục vụ cho gần 500 hộ dân. Riêng công trình cấp nước cụm xã Bao La, Piềng Vế, Xăm Khòe do Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn quản lý, vận hành, khai thác từ năm 2017, quy mô thiết kế 800 m3/ngày đêm, cung cấp nước cho trên 1.400 hộ dân và các đơn vị. Tuy nhiên, do công trình được đầu tư xây dựng tại vị trí trên cao, hằng năm mưa lũ từ thượng nguồn đổ về kéo theo cát, sỏi làm tắc đường ống, các phụ kiện phụ trợ và hư hỏng bai thu nước đầu nguồn, ảnh hưởng đến công tác quản lý, vận hành công trình. Các hạng mục cần thiết được nâng cấp, sửa chữa: giếng thu nước, bai dâng nước đầu nguồn, máy bơm, đường ống...

Đồng chí Hà Trung Thảo, Phó Chủ tịch UBND huyện chia sẻ: Khó khăn, vướng mắc đối với việc quản lý, vận hành và khai thác công trình cấp nước sạch tập trung ở địa phương là nguồn lực đầu tư hạn chế, trong khi nhu cầu lớn; thiếu kinh phí duy tu, bảo dưỡng thường xuyên, dẫn đến một số công trình hư hỏng, xuống cấp. Bên cạnh nguyên nhân không đảm bảo nguồn sinh thủy (đặc biệt vào mùa khô), một bộ phận người dân còn thiếu ý thức trong bảo vệ công trình nước sinh hoạt, còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước trong việc duy tu, bảo dưỡng công trình. Huyện đề nghị cấp có thẩm quyền quan tâm bố trí, tài trợ nguồn vốn để nâng cấp, sửa chữa các công trình bị hư hỏng. Mở rộng cấp nước cho các công trình đang hoạt động tốt để người dân nông thôn được sử dụng nước sạch, đáp ứng tiêu chí 17.1 trong xây dựng nông thôn mới. Đầu tư xây dựng công trình nước sạch tập trung cho 2 xóm Pà Khôm, Thung Mài, xã Hang Kia. Tăng cường công tác quản lý, khai thác và bảo vệ công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn, góp phần nâng cao đời sống của Nhân dân một cách bền vững.