Cùng những cán bộ Ban Tuyên giáo Huyện ủy Lương Sơn, chúng tôi may mắn được gặp cụ Đinh Công Lương, xóm Đồng Lau, xã Cao Răm, nguyên Phó Chủ tịch UBND huyện Lương Sơn. Ở tuổi ngoài 80 nhưng cụ Lương vẫn còn rất minh mẫn. Sinh ra trong một gia đình có tinh thần dân tộc, tin theo cách mạng, ngay từ nhỏ, cụ Lương đã được gia đình giáo dục truyền thống cách mạng. Một trong những câu chuyện cụ thường nghe cha anh kể lại là quá trình hình thành và phong trào cách mạng tại châu Lương Sơn thời kỳ tiền khởi nghĩa đến Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Cụ Lương kể: Năm 1945, bộ mặt cướp nước của phát xít Nhật ngày càng lộ rõ, chúng thi hành chính sách vơ vét, cướp bóc lương thực. Ở Lương Sơn có hàng trăm người chết đói, hàng nghìn gia đình phải vào rừng đào củ mài, củ chuối thay cơm hoặc tha phương cầu thực. Nhân dân Lương Sơn vô cùng căm phẫn, khắc sâu mối thù không đội trời chung với quân cướp nước. Ở Lương Sơn, các cơ sở Việt Minh đã hình thành ở Nhuận Trạch, Nật Sơn (nay thuộc huyện Kim Bôi) và đã xây dựng được cơ sở vững chắc trong quần chúng nhân dân, kể cả giới lang đạo. Các đội tự vệ cứu quốc được thành lập với trang bị giáo mác, tên nỏ, súng kíp, súng hỏa mai huấn luyện quân sự để chuẩn bị cho ngày khởi nghĩa. Không khí vô cùng sôi nổi, khẩn trương. Những cuộc sục sạo, cướp phá của giặc vào địa bàn một số xã ven đường 6 đã bị chống trả quyết liệt.
Cụ Đinh Công Lương (bên trái), xóm Đồng Lau, xã Cao Răm, nguyên Phó Chủ tịch UBND huyện Lương Sơn thường xuyên ghi chép lại lịch sử Đảng bộ huyện từ trước cách mạng tháng 8/1945.
Khi Nhật chính thức đầu hàng đồng minh, vận mệnh đất nước đứng trước ánh sáng bình minh sau đêm dài nô lệ, cả dân tộc với khí thế tiến công nổi dậy giành độc lập, tự do. Hòa chung khí thế chờ thời cơ, ở Lương Sơn mọi điều kiện đã sẵn sàng chờ lệnh khởi nghĩa. Ngày 18/8/1945, lệnh tổng khởi nghĩa được truyền đến tỉnh Hòa Bình và được phát động trên toàn tỉnh. Ngay ngày 19/8, tổ Việt Minh Nật Sơn đã tiến hành vũ trang tuyên truyền phát động quần chúng nổi dậy giành chính quyền thắng lợi. Từ đó, đoàn cứu quốc của Nật Sơn cầm cờ đỏ sao vàng dẫn đầu đoàn quân khởi nghĩa đi lập chính quyền ở các xã trong vùng. Cán bộ Việt Minh đi đến đâu được nhân dân hưởng ứng. Tiếp đó, cơ sở Việt Minh ở Nhuận Trạch, Mường Cời (xã Tân Vinh) và cơ sở Việt Minh ở Chương Mỹ đồng loạt lãnh đạo nhân dân nổi dậy giành chính quyền. Đúng 4h ngày 26/8/ 1945, từ làng Sầm, đoàn khởi nghĩa Nhuận Trạch, Cư Yên cùng lực lượng tự vệ vũ trang Chương Mỹ với cờ đỏ sao vàng kéo lên huyện lỵ thương thuyết với quân Nhật. Tại đây, toàn bộ quân Nhật án binh bất động, không can thiệp gì đến hoạt động của nghĩa quân. Cùng lúc đó, Việt Minh Mường Cời, Cao Răm, Mỏ, Đồng Bái trang bị vũ khí, cờ đỏ sao vàng tiến vào châu đường Lương Sơn. Như vậy, trong ngày 26/8, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở châu lỵ Lương Sơn diễn ra nhanh gọn và không có sự đổ máu nào.
74 năm đã trôi qua nhưng khí thế hào hùng, sôi sục của những ngày khởi nghĩa giành chính quyền ở châu Lương Sơn vẫn còn được nhắc nhở, gìn giữ trong nhiều thế hệ người dân nơi đây. Phát huy tinh thần Cách mạng Tháng Tám, những năm qua, các cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân trong huyện không ngừng nỗ lực, đoàn kết xây dựng huyện ngày càng giàu đẹp. Tâm sự về cuộc sống hôm nay, cụ Lương phấn khởi chia sẻ: Chứng kiến những thăng trầm của lịch sử, ngày hôm nay, tôi may mắn được thấy cuộc sống với nhiều đổi thay. Nhân dân no ấm, KT-XH phát triển, vùng nông thôn cũng có nhiều khởi sắc. Đó là nhờ sự lãnh đạo sáng suốt của cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp.
Thực vậy, mùa thu năm nay với Lương Sơn có nhiều đổi mới. Là địa bàn cửa ngõ của tỉnh, Lương Sơn đang từng bước chuyển mình xây dựng vùng trung tâm huyện thành đô thị loại IV, là một trong những vùng kinh tế trọng điểm của tỉnh, huyện đầu tiên phấn đấu hoàn thành về đích nông thôn mới. Đồng chí Nguyễn Danh Nghĩa, Phó Ban Tuyên giáo Huyện ủy Lương Sơn cho biết: Hiện nay, huyện có 11/19 xã đạt chuẩn nông thôn mới. Huyện tiếp tục chỉ đạo, đôn đốc, đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình xây dựng cơ bản có liên quan đến tiêu chí xây dựng nông thôn mới, huy động các nguồn lực, kịp thời bố trí vốn cho các công trình theo quy hoạch, nhất là các công trình giao thông, trường học, cơ sở vật chất văn hóa. Cùng với đó, đời sống của người dân ngày càng được nâng cao, thu nhập bình quân đạt hơn 35,5 triệu đồng/người/ năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 3,91%. Văn hóa, xã hội tiếp tục được quan tâm, AN-QP được giữ vững.
Phương Linh