(HBĐT) - Suốt 9 năm kháng chiến chống Pháp, quân và dân các dân tộc tỉnh Hòa Bình đã đồng hành cùng với quân và dân cả nước đứng lên chống giặc xâm lược. Nhân dịp kỷ niệm 66 năm chiến thắng Điện  Biên Phủ, Báo Hòa Bình giới thiệu về những đóng góp của quân và dân các dân tộc tỉnh trong cuộc kháng chiến cho đến ngày thắng lợi cuối cùng.

Theo ông Giang Hồng Phúc, 88 tuổi ở phường Phương Lâm (TP Hòa Bình) - nguyên chiến sỹ Trung đoàn 52 Tây Tiến sau ở lại Hòa Bình làm cán bộ khung cho Trung đoàn 12 Hòa Bình, Trung đoàn 12 Hòa Bình được ra đời, tiếp nối truyền thống chiến đấu của Trung đoàn 52 Tây Tiến sau khi chiến dịch Lê Lợi (1949 - 1950), chiến dịch Biên Giới (1950) kết thúc thắng lợi. Khi ấy, Trung đoàn 12 bộ đội địa phương được thành lập trên cơ sở sáp nhập một bộ phận cán bộ, chiến sỹ (CBCS) của Trung Đoàn 52 Tây Tiến còn lại, sau khi đơn vị này được lệnh rút về đồng bằng để thành lập Đoàn Đồng bằng (tiền thân của Sư đoàn 320), cùng với Tiểu đoàn 616 của tỉnh nhập lại thành lập Trung đoàn 12 bộ đội địa phương. Sau khi thành lập, Trung đoàn 12 đã thực sự trở thành nòng cốt, chỗ dựa vững chắc cho Nhân dân các dân tộc trong tỉnh đánh giặc, giành những thắng lợi to lớn. 

          Ngày 15/2/1951, Trung đoàn 12 chính thức được thành lập, gồm 1 Tiểu đoàn tập trung, 5 đại đội và 5 đại đội bộ đội địa phương của các huyện: Lương Sơn (Đại đội 121), Lạc Sơn (Đại đội 112), Mai Đà (Đại đội 116), Kỳ Sơn (Đại đội 16), Lạc Thủy (Đại đội 159). Sự ra đời của Trung đoàn 12 đã đánh dấu bước trưởng thành vượt bậc của LLVT địa phương. Trung đoàn có nhiệm vụ độc lập tác chiến và phối hợp chiến đấu với bộ đội chủ lực, dân quân du kích bảo vệ căn cứ chiến lược Liên khu 3, bảo vệ các tuyến đường giao thông quan trọng như quốc lộ 6, quốc lộ 15, đường 12A, đường 12B, bảo đảm cho các lực lượng chiến đấu cơ động trên các hướng, bảo vệ an toàn hậu phương, xây dựng lực lượng chiến đấu, phục vụ chiến đấu tại chỗ và bổ sung lực lượng cho các chiến trường. Lực lượng chủ yếu của Trung đoàn 12 là con em Nhân dân các dân tộc trong tỉnh đã được luyện rèn qua những khó khăn, gian khổ trong đấu tranh cách mạng.

 Được sinh ra, được chiến đấu, được Nhân dân các dân tộc trong tỉnh thương yêu, đùm bọc. Trung đoàn 12 đã từng bước trưởng thành, lập nên những chiến công xuất sắc, trở thành nòng cốt cho toàn dân đánh giặc, bảo vệ quê hương. Trong chiến dịch Hòa Bình (1951 - 1952), CBCS Trung đoàn 12 đã lập nên nhiều chiến công xuất sắc, như trận đánh Cầu Mè trên quốc lộ 6. Các đơn vị của Trung đoàn 12 phối hợp với bộ đội chủ lực, cùng Nhân dân địa phương tiêu diệt gọn đoàn xe cơ giới 34 chiếc của Pháp; trận dốc Kẽm diệt 2 trung đội Âu - Phi, phá hủy 10 xe cơ giới; trận Giang Mỗ - Bình Thanh tiêu diệt, bắt sống 1 đại đội Âu - Phi, phá hủy 1 xe tăng, 5 xe cơ giới của địch; trận phục kích Đồng Bái, Đồng Chum của Đại đội 121 (Lương Sơn) và du kích xã Hùng Sơn đã phá hủy 5 xe cơ giới của giặc; trên sông Đà, Đại đội 116 (Mai Đà), Đại đội 16 (Kỳ Sơn) cùng phối hợp với Đại đoàn 351 và dân quân du kích các xã ven sống bắn cháy, bắn chìm nhiều ca nô, tàu chiến của địch. Ngoài ra, CBCS Trung đoàn 12 còn tham gia đánh hàng trăm trận lớn, nhỏ khắp nơi trong tỉnh. Cũng theo ông Giang Hồng Phúc, trong những trận đánh của Trung đoàn 12, trận phục kích đánh địch tại Vai Réo là trận đánh hay nhất, điển hình nhất. Trận đánh này, ta đã tiêu diệt được nhiều phương tiện cơ giới và sinh lực địch. Trong đó, có những chiến sỹ một mình tiêu diệt hàng trăm tên địch, thu chiến lợi phẩm là hàng chục khẩu súng, như chiến sỹ người dân tộc mường Bạch Công Xẻng...

Trung đoàn đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ an toàn các tuyến giao thông quan trọng, khu căn cứ địa cách mạng; bảo vệ các cơ quan Đảng, chính quyền và Nhân dân các dân tộc tỉnh trong chiến tranh. Đặc biệt, Trung đoàn đã khẳng định được vai trò hạt nhân lãnh đạo LLVT địa phương cùng toàn dân đánh giặc, góp phần quan trọng vào chiến thắng chung của dân tộc, đánh bại thực dân Pháp xâm lược.