(HBĐT) - Mùa khô năm nay, các địa phương trong tỉnh trải qua đợt nắng hạn kéo dài khiến nhiều khu vực rơi vào cảnh thiếu nước sinh hoạt trầm trọng. Trong khi đó, nhiều công trình nước sạch đã đầu tư không được duy tu, bảo dưỡng thường xuyên nên hoạt động kém hiệu quả.

Có lẽ chưa năm nào vấn đề nước sinh hoạt lại "nóng” như mùa khô năm nay. Thiếu mưa khiến nhiều con suối, mó nước, giếng nước ở nhiều địa phương trong tỉnh cạn trơ đáy. Do đó, nhiều khu vực rơi vào cảnh khan hiếm nước, thậm chí phải chia nhau nước để phục vụ sinh hoạt. Không khó để bắt gặp hình ảnh ti ô nước chằng chịt dưới những khe suối, mó nước. Xã Ngổ Luông (Tân Lạc) trước đây đã được đầu tư một số công trình nước sạch. Tuy nhiên, hầu hết hiện nay không còn sử dụng được do hư hỏng mà không được sửa chữa kịp thời. Tại xóm Luông Cá, dọc theo tuyến đường nội xóm, bể chứa nước của công trình nước sạch đã bỏ hoang. Trưởng xóm Luông Cá Bùi Văn Huynh cho biết: Thời điểm mùa khô, xóm rất khó khăn về nước sạch. Bà con phải kéo nước ở xa khu dân cư về sử dụng. Nước không chỉ khan hiếm mà còn không đảm bảo vệ sinh. Bà con rất mong được các cấp chính quyền quan tâm, sửa chữa lại các công trình đã được đầu tư từ trước. 

Vầy Nưa, Tiền Phong, Hiền Lương - các xã vùng lòng hồ của huyện vùng cao Đà Bắc cũng thuộc diện rất khó khăn về nước sinh hoạt, nhất là thời điểm từ sau Tết Nguyên đán 2023. Xã Vầy Nưa có 8 xóm, một nửa trong số đó rơi vào cảnh khan hiếm nước sạch. "Từ lúc tôi sinh ra đến giờ, chưa năm nào mà suối Khé lại cạn hết nước như này. Suối cạn nên nhà nào cũng phải kéo ti ô hơn 1 km, tận trên đầu nguồn nhưng nước nhỏ lắm”, đó là chia sẻ của bà Đặng Thị Mùi, xóm Dướng, xã Vầy Nưa. Theo lãnh đạo UBND xã, đầu năm 2023, xã được hỗ trợ duy tu, sửa chữa 4 công trình cấp nước. Hiện còn 4 xóm khác gặp nhiều khó khăn về nước sạch cũng cần được quan tâm đầu tư, sửa chữa. 

Hay ở xã Hiền Lương, nhiều hộ cũng chung cảnh thiếu nước sinh hoạt. Đáng chú ý là một số công trình nước sạch được đầu tư trước đây hiện đã xuống cấp nên không phát huy hiệu quả. Như ở xóm Dưng, công trình nước tự chảy bị hỏng đường ống dẫn nước nên bể chứa trơ đáy, rơi vào cảnh hoang hóa. Qua trao đổi với đồng chí Nguyễn Thanh Tuấn, Phó Chủ tịch UBND huyện Đà Bắc được biết, trong những năm qua, bằng nhiều nguồn vốn, UBND huyện đã đầu tư 59 công trình cung cấp nước sinh hoạt hợp vệ sinh cho khoảng 90% hộ ở 17 xã, thị trấn. Các công trình này được giao cho các xã quản lý. Tuy nhiên, đến nay 45 công trình đã hết thời gian khấu hao. Năm 2023, tình trạng hạn hán kéo dài khiến các khe nước, nguồn nước, sông suối cạn kiệt dẫn đến nhiều công trình nước sinh hoạt tự chảy không đủ nước đề đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của nhân dân, đặc biệt là 6 xã: Vầy Nưa, Tiền Phong, Nánh Nghê, Trung Thành, Đồng Ruộng và Tân Minh. 

Đồng chí Phó Chủ tịch UBND huyện Đà Bắc cho biết thêm: UBND huyện đã chỉ đạo Phòng NN&PTNT rà soát hiện trạng các công trình, xây dựng phương án duy tu, sửa chữa, đầu tư mới. Trong năm 2023, đầu tư 3 công trình nước sinh hoạt tại các xã: Nánh Nghê, Đồng Ruộng, Cao Sơn. Năm 2024, dự kiến sẽ sử dụng nguồn vốn sự nghiệp của 3 Chương trình mục tiêu quốc gia và vốn sự nghiệp ngân sách huyện để duy tu, sửa chữa các công trình nước sinh hoạt đã được đầu tư nhưng hư hỏng, xuống cấp do chịu ảnh hưởng của thiên tai.

Không chỉ trên địa bàn huyện Đà Bắc mà hiện nay, nhiều công trình nước sạch trong tỉnh rơi vào cảnh hoang hóa do không được duy tu, bảo dưỡng và sửa chữa kịp thời. Theo thống kê của Sở NN&PTNT, trên địa bàn tỉnh hiện có 353 công trình cấp nước tập trung được xây dựng từ nhiều nguồn vốn. Trong đó, Trung tâm NS&VSMTNT đã tiếp nhận quản lý, vận hành, khai thác 13 công trình; các công trình còn lại do UBND xã quản lý. Tuy nhiên, chỉ có 39 công trình hoạt động bền vững và 70 công trình hoạt động trung bình. Còn 75 công trình hoạt động kém hiệu quả và  169 công trình không hoạt động.

Nguyên nhân của thực trạng đó, theo Sở NN&PTNT là do các công trình cấp nước tập trung nông thôn hiện nay nằm ở vùng đồi núi mật độ dân cư thưa thớt, địa bàn trải rộng nên việc quản lý, vận hành khó khăn và suất đầu tư lớn. Hầu hết các công trình do địa phương quản lý, các hồ sơ, tài liệu liên quan đến công trình không được lưu trữ hoặc lưu trữ không đầy đủ, khó khăn cho công tác sửa chữa cũng như quản lý công trình. Một nguyên nhân nữa là các công trình thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai, mưa lũ, sạt lở đất nhưng sửa chữa không kịp thời dẫn đến hư hỏng, xuống cấp. 

Đặc biệt, công tác quản lý sau đầu tư đối với các công trình do UBND xã giao cho các tổ cộng đồng quản lý chưa được chú trọng đúng mức. Công trình hư hỏng không được sửa chữa kịp thời; trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của nhiều tổ quản lý, vận hành chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế; chưa có quy định rõ ràng về trách nhiệm, quyền lợi cụ thể đối với các tổ chức, cá nhân dẫn đến công tác quản lý vận hành công trình lỏng lẻo. 

Từ thực tế đó cho thấy, cần quan tâm hơn nữa đến việc duy tu, bảo dưỡng các công trình nước sạch đã được đầu tư nhưng hiện hư hỏng do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Điều này không chỉ khắc phục được vấn đề thiếu nước sinh hoạt ở các địa phương, nhất là trong mùa khô năm nay, mà còn tránh lãng phí, tránh để các công trình rơi vào "đắp chiếu” dù chỉ hỏng hóc một số hạng mục có thể khắc phục được. Đồng thời, cần siết lại khâu quản lý, vận hành sau đầu tư, tránh tình trạng "cha chung không ai khóc” khi công trình cấp nước bị hư hỏng.