Hô̭i tṷ 6 zân tôô̭c eenh ủn la̒: Mươ̒ng, Kinh, Thải, Tă̒i, Zaw, Môông dwa̒n kết kôô̒ng tê̒w khôổng, tính Hwa̒ Bi̒nh ản hăi dẳi têểnh la̒ kải nôi kuố mo̭l Mươ̒ng kôô̒ng nê̒n Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh nối thiểng. Nơi ni̒ i kỏ tư̒ nguô̒n ta̒i ngwiên zi xán văn hwả; tư̒ zi xán ản fi zănh tloong kho ta̒ng văn hwả bâ̭t thế kuốc za.


Lḙ̂ hô̭i Khai ha̭ zân tôô̭c Mươ̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh ản tố tlức tí zảw zṷc tliê̒n thôổng iêw nước, loo̒ng tư̭ ha̒w zân tôô̭c, nơng kaw nhâ̭n thức kuố kôô̭ng dôô̒ng wê̒l báw tô̒n fát hwi bán xắc văn hwả zân tôô̭c.

Ka̭ ko̒n khôổng, Chú ti̭ch Hô̒ Chỉ Minh zất koi tloo̭ng wiḙ̂c báw bḙ̂ zi xán zân tôô̭c. Bác pô̭ zi xán văn hwả la̒ môô̭ch bô̭ fâ̭n kwan tloo̭ng kuố tliê̒n thôổng zân tôô̭c, ản thế hiḙ̂n xinh dôô̭ng bán xắc zân tôô̭c. Tí báw tô̒n, fát hwi ta̒n zả tli̭ zi xán văn hwả zân tôô̭cm thew Bác fái kâ̒n ngỏ tlêênh kơ xớ tlân tloo̭ng, kể thươ̒ thă̒nh kwá kuố ta̒n thể hḙ̂ ti tlước; tha khức zi̒n zư̭, fát hwi kải hăi, kải thôốch ản nắi dớ, lan hôô̭ng tloong kôô̭ng dôô̒ng; fái tính tảw tí chẩng la̭i xâm nhâ̭p kuố tư̒ kải văn hwả dôô̭c ha̭i, kiên kwiết fê fản pơ̭i lwa̭i tá ta̒n tâ̭p tṷc la̭c hâ̭w, kố hú. Mo̭l koi tloo̭ng zư̭ zi̒n bán xắc văn hwả chăng tắchlé tha kôô̒ng pơ̭i tiếp thu tinh hwa văn hwả thể zởi…

"Kim chí nam” cho ta̒n hă̒nh dôô̭ng

Nhất kwản tloong kwan diếm kôô̒ng pơ̭i cho dố kwan tâm kuố Dáng pơ̭i Nha̒ nước dổi pơ̭i kôông tác báw tô̒n zi xán văn hwả zân tôô̭c, kôô̒ng pơ̭i la̒ kơ xớ, nê̒n táng kwan tloo̭ng tí di̭nh hưởng kôông tác báw bḙ̂, fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả ớ Viḙ̂t Nam, Ngi̭ kwiết Hô̭i ngi̭ Tlung ương 5 (khwả XVIII) wê̒l "Xâi zư̭ng pơ̭i fát tliến nê̒n văn hwả Viḙ̂t Nam tiên tiển, dâ̭m da̒ bán xắc zân tôô̭c” xác di̭nh môô̭ch tloong ta̒n nhiḙ̂m bṷ kwan tloo̭ng la̒ báw tô̒n, fát hwi ta̒n zi xán văn hwả, Ngi̭ kwiết Hô̭i ngi̭ Tlung ương 9 (khwả XI) wê̒l "Xâi zư̭ng pơ̭i fát tliến văn hwả, kon mo̭l Viḙ̂t Nam dáp ửng iêw kâ̒w fát tliến pê̒n bư̭ng kuố dất nước” tiếp tṷc nhẩn mă̭nh kâ̒n hwi dôô̭ng khức kuố ká thắi xa̭ hô̭i tí báw tô̒n, fát hwi ta̒n zả tli̭ văn hwả tliê̒n thôổng; xâi zư̭ng kơ chể tí zái kwiết hơ̭p lỉ, ha̒i hwa̒ kuố báw tô̒n, fát hwi zi xán văn hwả pơ̭i fát tliến kinh tể – xa̭ hô̭i.

Ớ Hô̭i ngi̭ Văn hwả ká thắi twa̒n kuốc tliến khai la̒ Ngi̭ kwiết Da̭i hô̭i lâ̒n thử XIII kuố Dáng (ngă̒i 24/11/2021), Tôống Bỉ thư Ngwiḙ̂n Fủ Tloo̭ng i ta̒ pô̭: "Báw tô̒n, fát hwi ta̒n zả tli̭ văn hwả tliê̒n thôổng, tiếp thu tinh hwa văn hwả nhân lwa̭i, kôô̒ng pơ̭i nơng kaw chất lươ̭ng, hiḙ̂w kwá xảng ta̭w ta̒n zả tli̭ văn hwả mởi. Xâi zư̭ng môi tlươ̒ng văn hwả lee̒nh mă̭nh, văn minh tê̒w pơ̭i dẩw tlănh chăng khwan nhươ̭ng dổi pơ̭i kải xẩw, kải ác, fi văn hwả, fán văn hwả; báw bḙ̂ ta̒n zả tli̭ chân – thiḙ̂n – mi̭”…

Ta̒n kwan diếm kuố Chú ti̭ch Hô̒ Chỉ Minh, tlú tlương, di̭nh hưởng kuố Dáng wê̒l báw tô̒n zi xán văn hwả tang ản Dáng bô̭, tlỉnh kwiê̒n, nhân zân ta̒n zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tliến khai, la̒ tlêênh kơ xớ bâ̭n zṷng xảng ta̭w, linh hwa̭t, hơ̭p pơ̭i thư̭c tiḙ̂n tí kóp fâ̒n fát tliến nê̒n văn hwả tiên tiển, dâ̭m da̒ bán xắc zân tôô̭c.

Kôô̒ng pơ̭i piê̒l tă̒i li̭ch xứ, tliê̒n thôổng kắch ma̭ng kôô̒ng ta̒n zả tli̭ văn hwả ză̒w bán xắc, Hwa̒ Bi̒nh i tang fát hwi ản ta̒n kết kwá la̒ ản, khác fṷc tô̒n ta̭i, ha̭n chể, kwản tliḙ̂t pơ̭i tliến khai la̒ tốt Ngi̭ kwiết Da̭i hô̭i XIII kuố Dáng, nhất la̒ ỉ kiển chí da̭w zất kwan tloo̭ng kuố kổ Tôống Bỉ thư Ngwiḙ̂n Fủ Tloo̭ng ớ Hô̭i ngi̭ Văn hwả ká thắi twa̒n kuốc, fát hwi hơn nươ tiê̒m năng, lơ̭i thể, hwi dôô̭ng hết thắi ta̒n nguô̒n tí la̒ thẳng lơ̭i Ngi̭ kwiết Da̭i hô̭i Dáng bô̭ tính lâ̒n thử XVII, nhiḙ̂m ki̒ 2020 – 2025.

Têểnh măi, hḙ̂ thôổng văn hwả tlỉnh xắch, fáp lwâ̭t wê̒l zi xán văn hwả ngă̒i ka̒ng ản hwa̒n thiḙ̂n hơn. Ta̒n chiển lươ̭c, tlương tli̒nh, dê̒ ản báw tô̒n pơ̭i fát hwi zi xán văn hwả kuố Chỉnh fú nhơ: Dê̒ ản "Báw tô̒n, fát tliến văn hwả ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ Viḙ̂t Nam têểnh năm 2020”, Dê̒ ản "Kiếm kê, xưw tâ̒m, báw kwán, tlưng bă̒i, twiên chwiê̒n Zi xán văn hwả tliê̒n thôổng diến hi̒nh kuố ta̒n zân tôô̭c Viḙ̂t Nam zai dwa̭n 2017 – 2020”; tlương tli̒nh báw tô̒n pơ̭i fát hwi pê̒n bư̭ng zả tli̭ zi xán văn hwả Viḙ̂t Nam, zai dwa̭n 2021 – 2025… ản tính kwan tâm la̒ pă̒ng ta̒n kắch, hă̒nh dôô̭ng tú tể. Kôô̒ng pơ̭i di̭, ngẳm ngi̭ kuố kôô̭ng dôô̒ng wê̒l zi xán văn hwả, bai tlo̒ kuố kôông tác báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả ản nơng kaw.

Tảng kế, ngă̒i 11/10/2021, Ban Thươ̒ng bṷ Tính wí Hwa̒ Bi̒nh ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04 – NQ/TU wê̒l báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh zai dwa̭n 2021 – 2025, di̭nh hưởng têểnh năm 2030. Ngi̭ kwiết teénh nhă̒m mṷc tiêw la̒ kỏ hiḙ̂w kwá kôông tác báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả, la̒ cho zả tli̭ kuố ta̒n kác zi xán văn hwả thẩm khu, lan hôô̭ng tloong tơ̒i khôổng xa̭ hô̭i. Bớ hôô̭ng zaw lưw văn hwả tí la̒ ză̒w thêm bán xắc văn hwả ta̒n zân tôô̭c tính tloong kắnh hô̭i nhâ̭p kuốc tể. Khai thác, fát hwi kỏ hiḙ̂w kwá zi xán văn hwả ta̒n kác zân tôô̭c tê̒w pơ̭i fát tliến zu li̭ch pê̒n bư̭ng, nơng kaw tơ̒i khôổng bâ̭t chất, tinh thâ̒n kuố nhân zân, fṷc bṷ fát tliến kinh tể – xa̭ hô̭i.

Khới xắc hwa̭t dôô̭ng báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả

Thew dôô̒ng chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch WBNZ tính, wiḙ̂c xâi zư̭ng pơ̭i tliến khai ta̒n ngi̭ kwiết, tlương tli̒nh, kể hwă̭ch, zư̭ ản wê̒l báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ văn hwả tliê̒n thôổng ta̒n zân tôô̭c tlêênh diḙ̂ pa̒n tính thơ̒i zan kwa ản kwan tâm la̒ pơ̭i la̒ ản ta̒n kết kwá kwan tloo̭ng. Nhâ̭n thức kuố kấp wí, tlỉnh kwiê̒n, hḙ̂ thôổng tlỉnh tli̭ wê̒l bi̭ tlỉ diḙ̂ lỉ, bai tlo̒ kuố kôông tác báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả ta̒n kác zân tôô̭c kỏ chwiến biển tích kư̭c. Wiḙ̂c tliến khai ta̒n nhiḙ̂m bṷ báw tô̒n, fát hwi zi xán văn hwả hwi dôô̭ng ản wiḙ̂c paw kuô̭c kuố ká hḙ̂ thôổng tlỉnh tli̭ kôô̒ng ta̒n tơ̒ng lớp nhân zân.

Kôô̒ng pơ̭i di̭, kôông tác báw tô̒n, zư̭ zi̒n, fát hwi zả tli̭ văn hwả tliê̒n thôổng ta̒n kác zân tôô̭c kỏ tư̒ tối mởi. Tư̒ mô hi̒nh: kâw la̭c bô̭ văn hwả, văn ngḙ̂ zân zan; báw tô̒n, zi̒n zư̭, fát hwi zả tli̭ văn hwả ta̒n zân tôô̭c; chwiê̒n dă̭i hát zân ka, ngê̒ thú kôông tliê̒n thôổng, ngḙ̂ thwâ̭t chiêng Mươ̒ng kôô̒ng nha̭c kṷ tliê̒n thôổng ản nhân hôô̭ng ớ ta̒n diḙ̂ fương, dơn bi̭. Foong tla̒w ká thắi twa̒n zân dwa̒n kết xâi zư̭ng tơ̒i khôổng văn hwả, xâi zư̭ng nôông thôn mởi, dô thi̭ văn minh, la̒ thew nếp khôổng văn minh tloong wiḙ̂c kưởi, wiḙ̂c tang pơ̭i lḙ̂ hô̭i ản la̒ khu hôô̭ng, thu hút tham za kuố ta̒n tơ̒ng lớp nhân zân. Ta̒n thiết chể văn hwả ớ khu zân kư ản tăng kươ̒ng dâ̒w tư, zoong paw xứ zṷng, kơ bán dáp ửng ản nhu kâ̒w xinh hwa̭t, zaw lưw văn hwả, kóp fâ̒n báw tô̒n zả tli̭ zi xán văn hwả tloong kôô̭ng dôô̒ng… Wiḙ̂c xét tă̭ng zănh hiḙ̂w Ngḙ̂ nhân Ưw tủ, Ngḙ̂ nhân Nhân zân cho ta̒n mo̭l nẳm zư̭, thư̭c hă̒nh zi xán ản kwan tâm, la̒ dôô̭ng lư̭c thúc tấi, khích lḙ̂ mo̭l zân tích kư̭c tham za báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả tlêênh tlỉnh kwêl hương mêê̒nh.

Tính Hwa̒ Bi̒nh i ta̒ la̒ kiếm kê ta̒n zi tích zoong paw zeenh mṷc báw bḙ̂ thew kwi di̭nh, hwi dôô̭ng ta̒n nguô̒n lư̭c tí tu bố, tôn ta̭w môô̭ch khổ zi tích, khai thác tlớ thă̒nh pu̒ng têểnh hút kheéch. Ta̒n zi tích li̭ch xứ kắch ma̭ng tlớ thă̒nh diḙ̂ tlí tó twiên chwiê̒n, zảw zṷc tliê̒n thôổng kắch ma̭ng, loo̒ng tư̭ ha̒w zân tôô̭c tloong nhân zân, tảng kế dổi pơ̭i thể hḙ̂ tlé.

Têểnh măi, ká thắi tính kỏ 70% zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuố ta̒n zân tôô̭c nă̒m tloong zănh mṷc zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuốc za ản báw tô̒n. Tính i ta̒ lâ̭p hô̒ xơ khwa hoo̭c zi xán văn hwả fi bâ̭t thế Mo Mươ̒ng tli̒nh tố tlức UNESCO gi zănh tloong zănh khắch zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kâ̒n báw bḙ̂ khấn kấp kuố nhân lwa̭i.

KÁC TIN KHÁC


Khơi zâ̭l, fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả Hwa̒ Bi̒nh – Dôô̭ng lư̭c tí kôô̭ng dôô̒ng fát hwi bai tlo̒ tlú thế zi xán văn hwả

Hăi dẳi ản ho̭ kải kwan tloo̭ng kuố báw tô̒n zi xán văn hwả la̒ kóp fâ̒n báw bḙ̂, fát hwi hḙ̂ zả tli̭ văn hwả Viḙ̂t Nam, thiết thư̭c fṷc bṷ iêw kâ̒w fát tliến kinh tể – xa̭ hô̭i tloong zai dwa̭n mởi, kấp wí, tlỉnh kwiê̒n tính Hwa̒ Bi̒nh xác di̭nh ni la̒ nhiḙ̂m bṷ then chốt tloong chiển lươ̭c fát tliến văn hwả. Kôô̒ng pơ̭i di̭, hwi dôô̭ng ản ta̒n kác nguô̒n lư̭c, la̒ dêênh dôô̒ng thwâ̭n kuố nhân zân pơ̭i khức mă̭nh kôô̭ng dôô̒ng ta̒n zân tôô̭c tloong zư̭ zi̒n, fát hwi bán xắc văn hwả.

Thi̒m hiếw wê̒l Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh

Tloong thơ̒i ki̒ tiê̒n xứ kuố Hwa̒ Bi̒nh, nối lêênh nhất pơ̭i dă̭c tlưng nhất la̒ nê̒n văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Mo̭l Hwa̒ Bi̒nh tư̭ ha̒w wê̒l li̭ch xứ lô tơ̒i kuố mêê̒nh, la̒ miểng tâ̒w tiên thi̒m ản dố pơ̭i tă̭ch thên kuố môô̭ch nê̒n văn hwả dă̭c tlưng chăng tlí kă̭n tluổ Viḙ̂t Nam mo̒ ko̒n cho ká ta̒n nước Dôông Nam Ả pơ̭i khải Nam Tlung Kuốc: Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Pớ wiḙ̂c khai kwâ̭t ta̒n diếm zi tích hang dôô̭ng ớ bu̒ng khṷ pôl Hwa̒ Bi̒nh, năm 1972, nha̒ kháw kố mo̭l Fáp M.colani cho ha hăi dẳi têểnh môô̭ch :thơ̒i da̭i dô̒ khṷ tloong tính Hwa̒ Bi̒nh – Bắc Ki̒”. Têểnh ngă̒i 30/1/1932, nê̒n "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” i ta̒ ản Da̭i hô̭i ta̒n nha̒ tiê̒n xứ Viḙ̂n Dôông lâ̒n thử nhất ho̭p ớ Ha̒ Nô̭i thươ̒ nhâ̭n.

Ko̒n ngân wang ma̭i tlôổng tôô̒ng Hwa̒ Bi̒nh

Hwa̒ Bi̒nh kỏ hal lwa̭i tlôổng Dôông Xơn: lwa̭i I Heger pơ̭i lwa̭i II Heger. Tlôổng Dôông Xơn kỏ khung niên da̭i pớ thể kí IV tlước kôông ngwiên têểnh thể kí V khăw kôông ngwiên.

Da za̭ng, bán xắc, nét tluổ kuố ta̒n zân tôô̭c ớ tính Hwa̒ Bi̒nh

Hwa̒ Bi̒nh la̒ dêênh dẩw ẩn dổi pơ̭i zu kheéch khânh xa bới bi̒ da za̭ng tloong lổi khôổng, xinh hwa̭t pơ̭i bán xắc văn hwả kuố ta̒n zân tôô̭c eenh ủn. Tlêênh diḙ̂ pa̒n tính kỏ 6 zân tôô̭c tlỉnh kôô̒ng tlung khôổng lô tơ̒i (tôống khổ khânh 90 va̭n zân), kho̭m nhất la̒ zân tôô̭c Mươ̒ng chiểm 63,3% zân khổ; zân tôô̭c Kinh chiểm 27,73%; zân tôô̭c Thải chiểm 3,9%; zân tôô̭c Tă̒i chiểm 2,7%; zân tôô̭c Zaw chiểm 1,7%; zân tôô̭c Môông chiểm 0,52%; ta̒n zân tôô̭c khác chiểm 1,18%. Kôô̒ng pơ̭i li̭ch xứ zư̭ng nước pơ̭i zư̭ nước kuố zân tôô̭c, dôô̒ng ba̒w ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh ka̭ no̒ i dwa̒n kết, chi̭w thương chi̭w khỏ, kỏ ỉ tlỉ fẩn dẩw bươn lêênh fát tliến kinh tể – xa̭ hô̭i. Kôô̒ng pơ̭i, mơ̭i zân tôô̭c thế hiḙ̂n ản bán xắc văn hwả tluổ, dôô̭c dảw, la̒ dêênh nê̒n văn hwả da za̭ng, foong fủ, dă̭c xắc pơ̭i hấp zâ̭n tlêênh tất Hwa̒ Bi̒nh…

Ta̒n nét tlỉnh wê̒l wiḙ̂c tha tơ̒i kuố tính Hwa̒ Bi̒nh

Têểnh năm 2025, Hwa̒ Bi̒nh i ta̒ kỏ kwả tli̒nh thă̒nh lâ̭p tính ản 139 năm (1886 – 2025). Thên hôốc kôô̒ng kon mo̭l Hwa̒ Bi̒nh i ta̒ ản ô̭i pa̭n tloong nước, wa̒i nước hăi dẳi têểnh ngă̒i ka̒ng tư̒ hơn bới bi̒ ta̒n nét văn hwả, li̭ch xứ dôô̭c dảw, bán xắc. Nối lêênh nhất ớ ni la̒ nê̒n "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” nối thiểng. Hwa̒ bi̒nh. Hwa̒ Bi̒nh kải nôi kuố mo̭l Viḙ̂t kố, la̒ bu̒ng tất kuố xứ thi "Té tất, Té dác” dă̭c xắc… Tất pơ̭i mo̭l Hwa̒ Bi̒nh ka̭ no̒ i ản kwan tâm, chiê xé, gẳn pỏ kuố zu kheéch khânh xa. Hưởng têểnh ta̒n xư̭ kiḙ̂n nối bâ̭t kuố năm 2025 kôô̒ng 140 năm thă̒nh lâ̭p tính (paw năm 2026), Bảw Hwa̒ Bi̒nh dăng tái ta̒n tư liḙ̂w kỏ tỉnh chất tỏm lươ̭c wê̒l tính nha̒; kôô̒ng pơ̭i kỏ twiển ba̒i biết wê̒l ta̒n li̭nh bư̭c kinh tể - xa̭ hô̭i, văn hwả, zu li̭ch, kuốc foo̒ng - an ninh kôô̒ng pơ̭i pước fát tliến kuố Hwa̒ Bi̒nh hôm măi.

Li̭ch Mươ̒ng - zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuốc za

Li̭ch kuố mo̭l Mươ̒ng la̒ bô̭ li̭ch kố tli thức zân zan, hôốc la̒ khắch doi, ản la̒ dêênh pớ tlêênh wiḙ̂c thew ngỏ chwiến dôô̭ng kuố khaw doi. Li̭ch ản la̒ pă̒ng 12 thé tle, mơ̭i thé tle la̒ môô̭ch ha̒ng, tloong di̭ kỏ môô̭ch khổ ngă̒i tloong khảng ản khắc pă̒ng ta̒n kỉ hiḙ̂w khác ha̒ tí dwản di̭nh ngă̒i thôốch, xẩw cho khới xư̭ kôông wiḙ̂c (ti la̒ ăn, la̒ nha̒ mởi, lḙ̂ bơ̭, lḙ̂ ôông hăi lo kôông to wiḙ̂c ká tloong mươ̒ng).