Công cụ của người tiền sử Văn hóa Hòa Bình.
Các di tích Văn hóa Hòa Bình thường phân bố thành từng cụm trong các thung lũng hẹp, mỗi cụm có từ 5 - 7 di tích và có diện tích khoảng từ 50 - 150 m, độ cao trung bình so với mặt ruộng từ 10 - 20 m như huyện Tân Lạc có cụm: hang Muối, mái đá Triềng Xến I, mái đá Triềng Xến I, hang Triềng Xến II; huyện Lương Sơn có cụm: hang Tằm, hang Rổng Tằm, hang Trâu, hang Chổ; huyện Lạc Sơn có cụm: hang xóm Trại, mái đá làng Vành, hang Dúng…
Các di vật chính của thời kỳ Văn hóa Hòa Bình tại tỉnh Hòa Bình là các dụng cụ bằng đá cuội, ghè đẽo tương đối thô sơ một mặt hoặc chỉ phần lưỡi. Đến thời kỳ cuối của Văn hóa Hòa Bình, các hiện vật đã được sử dụng đến kỹ thuật mài: mài lưỡi, mài một mặt, mài toàn thân.
Đặc điểm dễ nhận biết nhất của các di tích Văn hóa Hòa Bình là vết tích vỏ ốc suối trong hang. Đây là thức ăn chủ yếu của người tiền sử Văn hóa Hòa Bình. Vỏ ốc cùng với các dấu tích vật chất khác tạo thành tầng văn hóa trong hang. Tuỳ thuộc vào thời gian cư trú mà tầng văn hoá có độ dày, mỏng khác nhau. Tầng văn hoá có độ dày từ 0,3 m - 4 m. Tiêu biểu có di tích hang xóm Trại ở huyện Lạc Sơn tầng văn hóa dày tới gần 4 m.
Trong số các di tích Văn hóa Hòa Bình tại tỉnh Hòa Bình, hang xóm Trại được đánh giá là di tích quan trọng bậc nhất, không chỉ trong tỉnh Hòa Bình mà còn đối với cả Việt Nam và Đông Nam á. Qua 8 lần điều tra, thám sát và khai quật đã phát hiện khối tư liệu khổng lồ, bao gồm vỏ nhuyễn thể, xương răng thú, di cốt người, gốm và đặc biệt là di vật đá lên đến hàng nghìn hiện vật. Sự cân đối về mặt hình thái, sự có mặt và kết hợp các hình thức kỹ thuật chế tác công cụ tinh xảo đã khiến nhiều học giả trong và ngoài nước ngày càng quan tâm đến hang xóm Trại và đánh giá sưu tập đá nơi đây là tiêu biểu cho Văn hóa Hòa Bình ở Việt Nam và Đông Nam á.
Từ năm 1991 trở về trước, cả tỉnh Hòa Bình chỉ có một di tích khảo cổ Văn hóa Hòa Bình được xếp hạng cấp quốc gia đó là di tích động Tiên, xã Phú Lão, huyện Lạc Thủy do Bảo tàng Hà Sơn Bình lập hồ sơ xếp hạng năm 1989.
Sau khi tái lập tỉnh Hòa Bình, năm 1995, Bảo tàng tỉnh Hòa Bình đã tiến hành tổng kiểm kê di tích trong toàn tỉnh. Trong quá trình kiểm kê phát hiện ra sự thay đổi trong số lượng các địa điểm Văn hóa Hòa Bình. Một số di tích đã mất, không tìm thấy, một số di tích nằm trong vùng đất quốc phòng. Thêm một số di tích mới phát hiện. Cho đến nay, tổng số địa điểm di tích Văn hóa Hòa Bình là 76. Trong đó, số di tích đã mất, không tìm thấy 20 địa điểm; số di tích nằm trong vùng đất quốc phòng do quân đội quản lý 21 địa điểm; số di tích hiện còn để bảo tồn và phát huy tác dụng 35 địa điểm; số di tích đã được xếp hạng cấp quốc gia 10 địa điểm (chưa có di tích xếp hạng cấp tỉnh).
Lý giải về số các điểm di tích Văn hóa Hòa Bình bị mất có thể là do vô tình bị nhân dân cải tạo làm nhà, làm các công trình xây dựng, làm ruộng vườn canh tác hoặc một số di tích bị mất tên (xưa gọi tên khác, nay điều tra thì mọi người không ai nhớ tên đó nữa).
Do nguồn vốn của chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa còn hạn hẹp nên cho đến nay mới có 8/10 di tích được xếp hạng cấp quốc gia được tu bổ tôn tạo. Các hạng mục tu bổ tôn tạo mới chỉ dừng ở việc xây tường rào bảo vệ, dựng bảng chỉ dẫn di tích. Chỉ có di tích hang xóm Trại, xã Tân Lập, huyện Lạc Sơn được đầu tư tương đối khoa học chuyên sâu như: Dựng bia giới thiệu về di tích, làm bậc lên xuống di tích, tái tạo cảnh sinh hoạt của người tiền sử trong hang, dựng lại mô hình bếp lửa, khai quật làm xuất lộ tầng văn hóa trong hang, giữ nguyên mặt bằng sinh hoạt có tầng văn hóa trên bề mặt của hang, làm hàng rào bảo vệ hang. Đây cũng là địa điểm thu hút nhiều nhất các nhà khoa học trong và ngoài nước cùng du khách đến nghiên cứu, tham quan.
ý nghĩa và tầm quan trọng của sự xuất hiện nền Văn hóa Hòa Bình tại tỉnh Hòa Bình không chỉ là minh chứng khẳng định tỉnh Hòa Bình là một trong những chiếc nôi của loài người. Văn hóa Hòa Bình tại tỉnh Hòa Bình đã cung cấp cho các nhà khảo cổ, các nhà khoa học, các nhà nhân chủng học... trong nước và quốc tế những cứ liệu khoa học về quá trình chuyển hóa từ người vượn tiền sử tiến lên người hiện đại, về phương thức kiếm sống và canh tác, về tổ chức xã hội của người tiền sử. Chính vì vậy, các di tích Văn hóa Hòa Bình tại tỉnh Hòa Bình là tài sản vô cùng quý báu, đóng góp cho nền khoa học nước nhà và nền khoa học thế giới.
Nguyễn Thị Thi
(Giám đốc Bảo tàng tỉnh)
(HBĐT) - Chiều ngày 7/10, Liên hoan làng du lịch cộng đồng các tỉnh Tây Bắc mở rộng năm 2017 đã tiếp tục diễn ra với cuộc Thi thuyết minh giới thiệu làng du lịch cộng đồng các tỉnh Tây Bắc mở rộng. Tham gia thi có 11 thí sinh đến từ 11 làng du lịch cộng đồng.
Phát triển bởi ICT GROUP.
