Ngược dòng lịch sử, cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, khi thực dân Pháp đặt ách thống trị lên vùng Hòa Bình, Nhân dân Mông Hóa cùng Nhân dân trong tỉnh đã tham gia, ủng hộ các cuộc khởi nghĩa chống Pháp, diệt trừ quan lang tham ác, tay sai cho giặc. Trong Chiến dịch Hòa Bình 1951 - 1952, du kích Mông Hóa đã phối hợp với bộ đội chủ lực đánh địch dọc đường 6 giành được nhiều chiến công. Tiêu biểu như trận đánh ngày 2/12/1951, du kích xã cùng Đại đội 16 phối hợp với Trung đoàn 66 tiêu diệt một đoàn xe 34 chiếc của địch. Ngày 11/12/1951, du kích xóm Dụ cùng Đại đội 16 phối hợp với Tiểu đoàn 616 phục kích đánh địch trên đường 6 từ cầu Dụ đến hang đá Thau tiêu diệt 2 trung đội địch, phá hủy hơn 10 xe quân sự, giải thoát cho đồng bào bị bắt đi làm phu. Trong trận đánh này, nổi lên là nữ chiến sỹ dân quân Nguyễn Thị Hạnh đã dũng cảm diệt hàng chục tên địch bằng một quả thủ pháo. Khi địch rút chạy trên đường 6, du kích Mông Hóa đã kịp thời phối hợp với bộ đội chủ lực chặn đánh, truy kích ở đoạn cầu Mè tiêu diệt 1 tiểu đoàn giặc... Kết thúc 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, có 36 người con của Mông Hóa đã anh dũng hy sinh, 20 người gửi một phần xương máu tại chiến trường khốc liệt. Với những đóng góp lớn, xã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Về Mông Hóa hôm nay, chúng tôi cảm nhận rõ sự thay đổi về diện mạo, từ những khu công nghiệp, nhà máy mọc lên, đến những con đường bê tông rộng rãi, những ngôi nhà khang trang… Xã Mông Hóa mới được thành lập từ 2 xã Mông Hóa và Dân Hòa (cũ). Đây đều là 2 địa phương đã hoàn thành xây dựng nông thôn mới (NTM), do đó, xã Mông Hóa mới hiện nay có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển KT-XH. Đặc biệt, lĩnh vực CN-TTCN và thương mại - dịch vụ đang dần trở thành thế mạnh của địa phương. Hiện, xã có 282 hộ kinh doanh cá thể, tập trung đông nhất ở khu vực Bãi Nai. Xã có khu - cụm công nghiệp hoạt động trên địa bàn với 8 doanh nghiệp đang đầu tư và 35 doanh nghiệp đã đi vào hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm cho trên 1.400 lao động. Hoạt động nông nghiệp cũng có nhiều khởi sắc. Kết quả nổi bật trong 6 tháng đầu năm đã trồng được 83 ha sả và 120 ha rau, đậu các loại; duy trì và phát triển đàn gia cầm trên 45.600 con, đàn gia súc trên 1.600 con và đàn lợn trên 1.800 con. Đặc biệt, duy trì khoảng 45 hộ nuôi ong lấy mật cho thu hàng nghìn lít mật ong mỗi năm, trị giá gần 1 tỷ đồng/năm.

Sải bước trên con đường bê tông hóa từ cổng làng xóm Dụ Phượng đi các xóm khác cảm nhận được người dân đã được thụ hưởng những giá trị thiết thực từ chương trình xây dựng NTM. Nổi bật như GTNT được cứng hóa 100%; xã có 2 nhà văn hóa trung tâm đạt chuẩn và 100% xóm, phố có nhà văn hóa đạt chuẩn để sinh hoạt cộng đồng; 6/6 trường học đạt chuẩn; 100% hộ sử dụng điện thường xuyên, an toàn… Để đạt được những kết quả đó, xã đã huy động nguồn lực lên đến gần 93 tỷ đồng, trong đó, Nhân dân đóng góp gần 21 tỷ đồng, chiếm 23% tổng kinh phí thực hiện. Thu nhập bình quân đầu người đạt 50 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,52%.   

Đồng chí Nguyễn Xuân Phục, Chủ tịch UBND xã Mông Hóa cho biết: "Tiếp nối truyền thống anh hùng của cha anh, đội ngũ cán bộ, đảng viên, Nhân dân và lớp lớp thanh niên địa phương đã và đang ra sức đóng góp, xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp hơn. Thời gian tới, xã sẽ tiếp tục phấn đấu nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM nâng cao, thu hút đầu tư về địa phương và nâng cao thu nhập cho Nhân dân”.