Thế hệ trẻ xã Ân Nghĩa ôn lại truyền thống anh hùng của cha ông tại khu nhà truyền thống của Chiến khu Cách mạng Mường Khói
(HBĐT) - Chiến khu cách mạng Mường Khói xưa, gồm hai xã Hoài Ân và Hiếu nghĩa thuộc tổng Lạc Thành, Châu Lạc Sơn. Cách mạng tháng Tám thành công, do yêu cầu bảo vệ chính quyền, hai xã Hoài Ân và Hiếu nghĩa được sáp nhập lại thành xã Ân Nghĩa ngày nay.
Với đặc điểm địa hình núi rừng hiểm trở thuận lợi cho cách mạng nên trong thời kỳ chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền, Ân Nghĩa được chọn là nơi xây dựng căn cứ địa cách mạng của tỉnh và Xứ ủy Bắc Kỳ. Ông Bùi Văn Ty, 78 tuổi ở xóm Búm đã kể lại: Hồi chuẩn bị khởi nghĩa ông 12 tuổi cũng được chứng kiến ít nhiều về những thời gian chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa. Tại chiến khu cách mạng Mường Khói do đã có cơ sở cứu quốc từ trước, mặt khác lang đạo đã được giác ngộ quyết tâm đi theo cách mạng, tích cực giúp đỡ tạo điều kiện cho cán bộ gây dựng phong trào. Ông Trương Đình Dần và ông Vũ Đình Bản được trên cử về đã tích cực triển khai tuyên truyền, tập hợp quần chúng ở các xóm vào các đoàn thể cứu quốc. Mường Khói đã tập hợp được một trung đội tự vệ chiến đấu do anh Quách Dưỡng chỉ huy. Trong một thời gian ngắn, chiến khu Mường Khói được thành lập. Với khí thế cách mạng sục sôi, trung đội tự vệ chiến khu Mường Khói với những vũ khí thô sơ như dao, nỏ, giáo mác, gậy gộc đã ngày đêm luyện tập sẵn sàng chờ thời cơ tổng khởi nghĩa giành chính quyền.
Nhận rõ vị chí chiến lược và những điều kiện thuận lợi về chính trị, kinh tế của chiến khu Mường Khói, Ban cán sự tỉnh đã chọn nơi đây làm chỗ dựa cho phong trào cách mạng ở Hòa Bình, mở lớp huấn luyện quân sự cho 12 thanh niên Vụ Bản và 40 thanh niên của 2 xã Hoài Ân và Hiếu nghĩa. Xứ ủy Bắc Kỳ cũng quyết định chon xóm Lọt làm địa điểm mở lớp huấn luyện quân sự. Đầu tháng 8/1945 có 26 cán bộ lãnh đạo nòng cốt của Xứ ủy và các Tỉnh ủy Sơn La, Hòa Bình, Hà
Ông Bùi Văn Ty hồi tưởng lại: Ở chiến khu Mường Khói khi lệnh khởi nghĩa truyền tới thì cả vùng sôi động hẳn lên, quần chúng náo nức đón chờ giờ phút trọng đại, tất cả sãn sàng lên đường giành chính quyền châu lỵ. Suốt đêm 19/8/1945, từ các xóm quần chúng đốt đuốc sáng rực, tập trung cùng các chiến sĩ tự vệ hát vang những bài ca cách mạng. Trước khí thế cách mạng hào hùng của quần chúng ở chiến khu, bọn tay sai chính quyền thực dân Hoài Ân và Hiếu Nghĩa đã hoảng sợ, một số chức sắc đã tự động đem lương thực, thực phẩm, đồng chiện đem nộp cho cách mạng và ngày 20/8/1945, đơn vị tự vê chiến đấu và quần chúng từ chiến khu Mường Khói phối hợp với các hội cứu quốc, nhân dân thị trấn Vụ Bản tiến hành khởi nghĩa. Viên tri châu Quách Hàm hoảng sợ đầu hàng và giao nộp sổ sách, dấu ấn cho cách mạng. Với khí thế sục sôi của ngọn lửa cách mạng, sáng 21/8/1945, gần 50 chiến sĩ tự vệ cùng hàng trăm quần chúng cứu quốc của chiến khu Mường Khói và thị trấn Vụ Bản đã giương cao cờ đỏ sao vàng, theo đường 12A tiến ra thị xã Hòa Bình phối hợp cùng lực lượng của các Chiến khu cách mạng Cao Phong - Thạch Yên, Tu Lý - Hiền Lương tiến đánh giành chính quyền tỉnh lỵ vào ngày 23/8/1945.
Phát huy truyền thống cách mạng, trong thời kỳ đổi mới, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Ân Nghĩa đã ra sức thi đua học tập, lao động xây dựng xã giàu mạnh về kinh tế, bảo đảm vững chắc về QP-AN.