Đến thăm xưởng chổi chít của anh Đỗ Văn Lâm ở xóm Trung, xã Trung Minh (TP Hòa Bình) là cảnh đìu hiu, vắng người làm. Trước đây, 2 xưởng làm chổi của anh lúc nào cũng khoảng 40 người làm. Giờ đây, 2 xưởng dồn vào một chỉ duy trì hơn 10 người làm thường xuyên. Anh Lâm cho biết: Mọi năm vào thời điểm này xưởng nào cũng cần người, tuyển người làm. Năm nay thì không dám nhận thêm. Trong mấy chục năm làm nghề, chưa năm nào làm chổi lại lỗ nhiều như năm nay. Theo tôi được biết, khu vực này và huyện Kỳ Sơn có khoảng 50% xưởng làm chổi xuất khẩu phải đóng cửa. Xưởng này mỗi ngày lỗ hơn 1 triệu đồng. Hiện tại, giá chổi 8 con dắt (gọi là chổi 8) thị trường Trung Quốc đang nhập là 10.700 đồng/chiếc. Mỗi chiếc chổi 3,7 lạng chít, giá hiện tại 25.000 đồng/kg. Như vậy, riêng tiền chít là 9.000 đồng/chiếc. Còn tiền công, dây buộc 4.000 đồng/chiếc. Mỗi chiếc chổi sản xuất ra lỗ 2.300 đồng. Mỗi ngày xưởng của tôi sản xuất khoảng 500 chiếc. Giá công lao động thì không thể giảm được. Nếu giảm sẽ mất người làm. Do vậy, nhiều gia đình bỏ không làm vì lỗ nhiều quá. Nhưng gia đình tôi vẫn phải duy trì nghề vì nếu bỏ, sang năm muốn quay lại làm thì không có thợ.

Qua tìm hiểu của chúng tôi, có một nghịch lý là giá chổi xuất khẩu giảm nhưng giá chít lại tăng, gây khó khăn cho người sản xuất. Từ đầu vụ chít khoảng tháng 12/2017, giá khoảng 19.000 đồng/kg, nhưng đến nay giá tăng lên 25.000 đồng/kg. Nếu thời điểm này giá chít vẫn giữ 19.000 đồng/kg thì người làm chổi hòa vốn hoặc lỗ ít. Như vậy nhiều xưởng chổi vẫn giữ nghề, công nhân làm chổi có việc làm và thu nhập. Anh Lâm cho biết thêm: Mọi năm giá chổi lúc lên lúc xuống nhưng chưa bao giờ xuống thấp và kéo dài như năm nay. Năm ngoái, giá chổi cũng xuống 11.700 đồng/chiếc nhưng chỉ 2-3 tháng lại lên ngay. Nếu giá chổi vẫn giữ như này, giá chít không giảm thì sang năm làm chổi rất khó khăn.

Mặc dù giá chít cao, giá chổi rẻ nhưng xưởng của anh Đỗ Văn Lâm, xóm Trung, xã Trung Minh (TP Hòa Bình) vẫn phải duy trì người làm.

Là xưởng chổi nhỏ với khoảng 6 - 7 người làm nhưng gia đình ông Phạm Văn Thiềng, ở Phố Ngọc, xã Trung Minh (TP Hòa Bình) phải tạm dừng hoạt động. Ông cho biết: Nhiều năm nay, giá chổi chít xuất khẩu sang Trung Quốc lên xuống thất thường. Mọi năm chỉ xuống 1-2 tháng rồi lại tăng nên người làm chổi không bị lỗ nhiều. Trong thời gian xuống giá họ vẫn làm và giá tăng bán cũng được. Riêng năm nay, những ai mua chít từ đầu năm với giá 19.000 - 20.000 đồng/kg để đến bây giờ làm chổi thì lỗ ít. Nếu mua giữa vụ giá từ 23.000 đồng/kg trở lên thì lỗ nhiều. Vừa rồi nhà tôi cũng xuất mấy nghìn chiếc. Giờ chỉ còn một người làm để hoàn thiện những chiếc đang làm dở, không dám lấy thêm thợ làm nữa. Nếu giá chít vụ tới mà cao, giá chổi thấp thì gia đình cũng không dám làm chổi nữa. Ở đây nhiều xưởng nhỏ phải đóng cửa và chuyển sang nghề khác.

Anh Ngô Quang Khương, ở xóm Máy Giấy, xã Dân Hạ, huyện Kỳ Sơn có 15 xưởng ở khắp địa bàn huyện, tạo việc làm thường xuyên cho hàng trăm lao động địa phương. Chị Thương, vợ anh Khương cho biết: Gia đình tôi mua chít từ đầu vụ giá rẻ, lại mang hàng xuất thẳng sang Trung Quốc nên trong thời điểm này, sản xuất lỗ ít hơn các xưởng nhỏ. Nguyên nhân là do Trung Quốc nhập giá chổi thấp. Biết là khó khăn nhưng chúng tôi vẫn cố gắng giữ nghề và tạo việc làm cho bà con.

Việt Lâm