Vào đầu năm mới, trên địa bàn tỉnh Hòa Bình diễn ra nhiều lễ hội Xuân truyền thống, mang đậm bản sắc văn hóa của các vùng. Để các lễ hội diễn ra vui tươi, an toàn, lành mạnh, các cấp, ngành, địa phương trong tỉnh đã và đang tích cực thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp.

Theo thống kê của Sở VH-TT&DL, năm 2024, trên địa bàn tỉnh có 73 lễ hội đăng ký tổ chức, trong đó có 2 lễ hội cấp tỉnh; 9 lễ hội cấp huyện, thành phố; 37 lễ hội cấp xã; 25 lễ hội cấp thôn, xóm.

Năm nay, 2 lễ hội được tổ chức với quy mô cấp tỉnh là Lễ hội chùa Tiên huyện Lạc Thủy và Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường tỉnh được tổ chức tại huyện Tân Lạc. Lễ hội chùa Tiên là hoạt động văn hóa tín ngưỡng dân gian truyền thống lâu đời, có vai trò quan trọng trong đời sống của Nhân dân, là hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng hấp dẫn. Lễ hội có nguồn gốc từ xa xưa, được phục dựng và duy trì tổ chức hàng năm nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Lễ hội chùa Tiên còn là dịp để ôn lại những nét đẹp truyền thống của dân tộc Việt Nam, tưởng nhớ những bậc tiền nhân đã có công khai phá và tạo dựng nên những vùng đất, miền quê sơn thuỷ hữu tình. Lễ hội được tổ chức thường niên góp phần tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc cho các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ. Qua đó nâng cao ý thức, trách nhiệm trong việc tham gia giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa, truyền thống tốt đẹp của quê hương, đất nước, đồng thời quảng bá sản phẩm du lịch của địa phương đến với du khách trong nước và quốc tế.

Là năm thứ 2 được tổ chức với quy mô cấp tỉnh, Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường là lễ hội dân gian truyền thống có quy mô lớn nhất của người Mường Hòa Bình. Lễ hội gắn liền với nền sản xuất nông nghiệp lúa nước, mang nhiều dấu ấn của nền văn minh Việt cổ; là hoạt động văn hóa - tín ngưỡng không thể thiếu của đồng bào người Mường ở Hòa Bình, đặc biệt là ở 4 vùng mường lớn (Bi, Vang, Thàng, Động) của tỉnh. Lễ hội mang ý nghĩa tôn kính các vị thần linh, tưởng nhớ những người đã có công mở đất, lập mường và cầu mong vạn vật phát triển thuận lợi, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc, những điều tốt đẹp đến với mọi nhà. Trong những năm gần đây, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân các dân tộc trong tỉnh đã được nâng lên, mỗi dịp Tết đến, Xuân về đồng bào các dân tộc đã trở về quê hương, tham gia các hoạt động tại lễ hội ngày một đông hơn. Lễ hội Khai hạ được khôi phục và duy trì tổ chức ở nhiều nơi trong tỉnh. Lễ hội đã góp phần đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa tinh thần của nhân dân và thu hút du khách, là hoạt động triển khai Đề án Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc Mường và nền "Văn hóa Hòa Bình” giai đoạn 2023 - 2030 trên địa bàn tỉnh nhằm tuyên truyền, quảng bá về văn hóa, con người, cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp của Hoà Bình để phát triển du lịch. 

Có thể khẳng định, việc tổ chức các lễ hội truyền thống vào dịp đầu năm mới không chỉ nhằm giữ gìn, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống mà còn là dịp để các địa phương giới thiệu, quảng bá và thu hút đông đảo du khách về tham dự.

Căn cứ các văn bản chỉ đạo của Trung ương, UBND tỉnh đã ban hành Công văn số 169/UBND-NVK, ngày 1/2/2024 về việc tăng cường công tác quản lý và tổ chức lễ hội năm 2024 trên địa bàn tỉnh Hòa Bình. Để thực hiện tốt công tác quản lý và tổ chức lễ hội năm 2024, UBND tỉnh yêu cầu các sở, ngành, UBND các huyện, thành phố thực hiện một số nhiệm vụ nhằm tăng cường các biện pháp quản lý và tổ chức lễ hội. Cụ thể: Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động nâng cao ý thức, trách nhiệm cán bộ, nhân dân trong việc thực hiện các quy định về tổ chức lễ hội, nhất là việc thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội; giữ gìn vệ sinh công cộng và bảo vệ môi trường trong hoạt động lễ hội; thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch bệnh. Qua đó tạo sự chuyển biến tích cực trong xây dựng nếp sống văn hóa, xây dựng lối sống, ứng xử văn minh trong gia đình, cộng đồng và mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; xây dựng và nhân rộng những mô hình điểm, giảm bớt những hiện tượng phản cảm trong văn hóa ứng xử, vi phạm các quy định về thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội.

Các huyện, thành phố chỉ đạo các cơ quan được giao nhiệm vụ tổ chức lễ hội, ban tổ chức lễ hội phê duyệt quy chế làm việc của ban tổ chức lễ hội; chịu trách nhiệm về hoạt động của ban tổ chức lễ hội, về công tác quản lý và tổ chức lễ hội theo quy định. Công bố công khai sơ đồ các điểm vui chơi, giải trí trong khu vực lễ hội, thực hiện việc quản lý, đốt vàng mã đúng nơi quy định; quản lý và sử dụng tiền công đức công khai, minh bạch, đúng mục đích theo quy định; nghiêm cấm hoạt động đổi tiền lẻ tại các di tích và lễ hội. Việc tổ chức sắp xếp các dịch vụ phục vụ du khách phải có biển chỉ dẫn sơ đồ các khu vực trong khuôn viên di tích; sắp xếp hợp lý nơi sắp lễ, giá để đồ lễ, nơi dâng lễ, đốt hương, hóa sớ; xem xét, bố trí hợp lý nơi thắp hương bảo đảm an toàn và phòng, chống cháy nổ cho di tích; có bảng tóm tắt giới thiệu lịch sử, giá trị kiến trúc, văn hóa nghệ thuật của di tích…

Về thực hiện nếp sống văn minh trong lễ hội, các Ban Quản lý di tích tổ chức sắp xếp hợp lý các dịch vụ phục vụ du khách; khuyến khích mỗi di tích chỉ đặt một lư hương chung phục vụ người hành lễ, khách tham quan và người hành lễ không đặt tiền lễ, tiền công đức lên các ban thờ hoặc gài tiền lẻ vào đồ lễ, tượng thờ cũng như các hiện vật khác làm ảnh hưởng đến tính tôn nghiêm của di tích. Bố trí nơi chứa rác thải, nhà vệ sinh bảo đảm tiện lợi cho nhân dân. Quy hoạch sắp xếp hệ thống hàng quán dịch vụ khoa học, hợp lý, nơi trông giữ phương tiện giao thông thuận tiện cho nhân dân. Nghiêm cấm mua bán ấn phẩm văn hóa chưa được phép lưu hành, phối hợp với chính quyền địa phương bảo đảm an ninh trật tự, xóa bỏ tai, tệ nạn xã hội… Tổ chức kiểm tra liên ngành kiểm tra công tác quản lý và tổ chức lễ hội năm 2024 trên địa bàn để xử lý kịp thời những sai phạm, tiêu cực trong hoạt động tổ chức lễ hội, vi phạm Luật Di sản văn hóa, Nghị định số 110/2018/NĐ-CP, ngày 29/8/2018 của Chính phủ quy định về quản lý và tổ chức lễ hội; nghiêm cấm xâm hại di tích và ảnh hưởng đến các cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng để lễ hội phát triển lành mạnh, đúng hướng… 

Mới đây, UBND tỉnh ban hành Văn bản số 201/UBND-NVK về việc triển khai thực hiện Công điện số 11/CĐ-TTg, ngày 30/1/2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc bảo đảm nếp sống văn minh, an toàn, tiết kiệm trong các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo dịp Tết Nguyên đán Giáp Thìn và Lễ hội xuân 2024. Theo đó, Chủ tịch UBND tỉnh có ý kiến chỉ đạo yêu cầu các sở, ban, ngành, UBND các huyện, thành phố nghiêm túc thực hiện các nội dung Công điện của Thủ tướng Chính phủ và các văn bản hướng dẫn công tác quản lý nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo trong dịp Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024 của các cơ quan chuyên ngành ở tỉnh đã ban hành. 

Việc tăng cường công tác quản lý tổ chức hoạt động văn hóa, lễ hội sẽ góp phần đảm bảo cho các hoạt động văn hóa lễ hội dịp Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024 diễn ra văn minh, an toàn, phù hợp với nếp sống văn minh, thuần phong, mỹ tục của địa phương, đáp ứng được nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân. Tuy vậy, để các sự kiện văn hóa, lễ hội diễn ra đảm bảo phần nghi lễ được tiến hành trang trọng, đúng nghi thức, phần hội vui tươi, lành mạnh, đa dạng về hình thức với các hoạt động văn hóa, văn nghệ dân gian truyền thống, tạo ấn tượng sâu sắc trong các tầng lớp nhân dân, cùng với việc làm tốt công tác quản lý nhà nước về hoạt động lễ hội cần sự tham gia, vào cuộc chủ động, tự giác, trách nhiệm của cộng đồng. Mỗi người dân tham gia lễ hội cần trang bị cho mình văn hóa ứng xử với lễ hội, hiểu đúng và thực hành đúng các nghi thức cũng như tham gia đúng mực vào các hoạt động phần hội, góp phần giữ gìn nét đẹp văn hóa tinh thần của lễ hội trong đời sống hiện đại, xây dựng nếp sống văn minh tại các di tích, cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo.