Ông Nguyễn Văn Chúc cẩn thận phơi những tờ giấy dó.
Trong không gian nhỏ, những người thợ thủ công với đôi tay kéo léo miệt mài sản xuất ra những tờ giấy dó truyền thống. Anh Nguyễn Văn Chúc, tổ trưởng tổ sản xuất giấy dó thủ công hồ hởi cho biết: Đợt này, tổ đang sản xuất giấy dó theo đơn đặt hàng với số lượng 1.500 tờ, giá thành 8.000 đồng/tờ. Xong đơn này, chúng tôi tiếp tục sản xuất 3 đơn đặt hàng với số lượng trên 2.000 tờ. Ngoài ra, từ đầu năm đến nay, chúng tôi đã đón gần 30 lượt đoàn khách trong nước và quốc tế đến thăm quan, mua một số sản phẩm làm quà. Đây là tín hiệu mừng cho chúng tôi với mong muốn bảo tồn, phát triển nghề làm giấy gió thủ công truyền thống.
Nghề làm giấy dó có từ lâu đời, để dùng trong việc thờ cúng, nhưng do những biến động của thời gian đã dần mai một. Năm 2006, được sự giúp đỡ của Trung tâm nghiên cứu hỗ trợ và phát triển làng nghề Việt Nam; Trung tâm phát triển KT-XH và môi trường cộng đồng (CSEED) tài trợ, thôn Suối Cỏ đã triển khai thực hiện mô hình làm giấy dó thủ công cho các hộ nhằm hướng tới mục tiêu gia tăng nguồn thu ổn định cho hộ nghèo và bảo tồn, phát triển các nghề truyền thống. Dự án đã được xây dựng với sự can thiệp, hỗ trợ nhằm phát huy những lợi thế, tiềm năng, đồng thời cải thiện những tài sản còn yếu kém, giúp cộng đồng phát huy tốt sức mạnh của mình, cải thiện và tạo thêm sinh kế, nâng cao thu nhập, góp phần xoá đói, giảm nghèo.
Các hộ tham gia dự án được tập huấn sản xuất theo phương pháp cổ truyền của làng nghề Bắc Ninh, kỹ thuật làm giấy thủ công của Nhật Bản do các chuyên gia đến từ Nhật Bản hướng dẫn. Nguyên liệu chính là cây dướng, loại cây sẵn có của địa phương. Với nguồn nguyên liệu có sẵn, cộng thêm sự khéo léo, tỉ mỉ của những người thợ, trải qua 36 công đoạn mới cho ra tờ giấy dó thành phẩm đạt yêu cầu. Sản phẩm giấy dó của người dân Suối Cỏ đã được các chuyên gia Nhật Bản đánh giá cao. So với giấy cùng loại được sản xuất thủ công của các nghệ nhân Nhật Bản với hàng trăm năm kinh nghiệm thì có độ mịn, trắng hơn. Nhưng bù lại, giấy dó được sản xuất ở Suối Cỏ có độ dai, bền hơn và giá thành rẻ hơn nhiều, màu giấy hoàn toàn là màu tự nhiên nên khi gặp nước không phai màu và không bị mối hay gián nhấm như các loại giấy sử dụng màu hoá chất.
Trước đây, ngoài sản xuất giấy dó, tổ sản xuất của anh Chúc còn làm thêm các sản phẩm thủ công từ giấy dó như: đèn lồng, con vật, phong bì, sổ tay, bưu thiếp, tranh… Tuy nhiên, do tiêu thụ sản phẩm khó nên hiện nay cơ sở chỉ sản xuất giấy dó với 12 màu và họa tiết khác nhau. Giá cũng được chia thành nhiều loại, tuỳ theo độ dày mỏng và họa tiết khác nhau từ 6.000 - 15.000 đồng/tờ. Hầu hết sản phẩm giấy dó được bán cho khách du lịch, những người biết và đã sử dụng. Tuy nhiên, theo anh Chúc, để bảo tồn và phát triển nghề giấy dó thủ công hiện nay vẫn còn nhiều khó khăn, trong đó khó khăn chính là đầu ra. Sản phẩm còn quá ít người biết đến và không sử dụng phổ biến. Hiện nay, sản phẩm giấy dó được bầy bán ở một số cửa hàng tại Hà Nội như: Phủ Tây Hồ, Đội Cấn, Chiều Khúc, Điện Biên Phủ, Văn miếu Quốc Tử Giám, Đại học Bách khoa… và tại trạm dừng nghỉ ở huyện Tân Lạc (Hòa Bình). Do sản phẩm bán chậm nên hiện tại, tổ chỉ sản xuất theo đơn đặt hàng, trong đó các đơn đặt hàng chủ yếu là khách nước ngoài. Bình quân mỗi tháng có 1 đơn đặt hàng từ 1.000 - 1.900 tờ, tùy theo độ dày mỏng và họa tiết khác nhau. Mỗi khi không có đơn hàng, các hộ trong nhóm lại đi khai thác cây dướng về chế biến để chuẩn bị nguyên liệu sản xuất.
Với mong muốn bảo tồn và phát triển nghề làm giấy dó thủ công truyền thống, anh Chúc cho biết: Trong thời gian tới, tôi sẽ tiếp tục mở rộng quy mô sản xuất và làm thêm các sản phẩm thủ công khác. Để được như vậy, cần có sự liên kết với các điểm du lịch, cửa hàng quảng bá sản phẩm đến đông đảo người dân trên mọi miền Tổ quốc biết và sử dụng sản phẩm. Có như vậy nghề sản xuất giấy do thủ công truyền thống mới không bị mai một.
Hồng Ngọc