(HBĐT) - Mãi sau này, khi non sông Việt Nam nối liền một dải, nhiều người vẫn chưa biết tới một địa danh bí mật nằm trong bán đảo Đồ Sơn - đó là bến K15, nơi xuất phát của những "chuyến tàu không số", gắn liền với đường Hồ Chí Minh trên biển huyền thoại.
Bến tàu K15 - "cột km số 0” đường Hồ Chí Minh trên biển.
Bến K15 còn được biết đến với tên gọi bến Nghiêng, nằm ở phía Tây Nam, dưới chân núi Vạn Hoa, là ngọn núi thứ 9 trong dãy núi Chín Rồng. Được bao bọc 3 phía là núi và rừng thông xanh mướt, vì vậy, nơi đây lặng sóng, là điểm neo đậu tàu thuyền lý tưởng.
Thông qua sự kết nối của các đồng nghiệp Báo Hải Phòng, chúng tôi hẹn gặp được Ban liên lạc Đoàn tàu không số tại bến Nghiêng. Ban liên lạc hiện còn hơn 30 người, Thượng úy Hoàng Gia Hiếu là Trưởng ban.
Lục tìm ký ức, ông Hiếu chậm rãi kể: Sau một thời gian tích cực chuẩn bị, vào 22h ngày 11/10/1962, chiếc tàu gỗ đầu tiên mang tên tàu Phương Đông 1 chở 30 tấn vũ khí bí mật xuất phát tại Vạn Xép, Đồ Sơn lên đường. Sau 10 ngày, tàu vào bến Vàm Lũng (Cà Mau) thành công. Tiếp theo đó lần lượt là các tàu Phương Đông 2, 3, 4 cập bến an toàn, khẳng định ta có thể mở đường vận chuyển lâu dài trên biển. Nhưng tàu gỗ tải trọng thấp, chịu sóng kém, ta lại thường chọn đi lúc gió bão để tránh địch, do vậy không an toàn. Chủ trương của Quân ủy T.Ư là cần nhanh chóng có loại tàu sắt từ 50 - 100 tấn làm phương tiện cho Đoàn 759 (sau này là Đoàn 125). Đồng thời gấp rút xây dựng cầu cảng mang mật danh K15 tại Đồ Sơn.
Ngày 15/4/1963, chiếc cọc đầu tiên được khởi công. Bốn vồ máy ký hiệu BĐ45 làm việc suốt đêm ngày nhưng cọc không chịu xuống, công việc bị đình trệ. Các chuyên gia nghiên cứu nhận định, khu vực làm cầu tàu có cấu tạo địa chất cát pha đá, búa máy quá nhẹ. Sau đó, tổ công tác được trang bị loại búa máy C222 và C245 của Liên Xô, có lực nén lớn. Công nhân chia 3 ca làm liên tục ngày đêm, cọc đóng tới đâu, dầm lao ra tới đó, lát ván, đóng đinh… Sau 1 tháng, cầu cảng K15 hoàn thành và bắt đầu nhiệm vụ lịch sử của nó.
Ông Hiếu cho biết: Theo tính toán, lúc bấy giờ, nếu đi đường bộ, 1 tấn súng - đạn cần tới 50 người mang vác trong suốt 6 tháng, cho thấy hiệu suất vận chuyển của những con tàu đi trên đường biển là rất cao. Và thực tế, trong suốt 10 năm (1962 - 1972), từ bến K15, đã có hàng trăm chuyến tàu không số vận chuyển thành công 18.741 cán bộ, chiến sỹ và 44 nghìn tấn vũ khí, hàng hóa, chi viện kịp thời cho quân dân ta ở Nam Bộ, khu 6, khu 5… kháng chiến, góp phần to lớn vào thắng lợi vẻ vang của dân tộc trong mặt trận phía Nam, thống nhất đất nước.
Trong suốt quá trình tồn tại, bến K15 giữ vững vai trò khởi nguồn và tiếp diễn của đường Hồ Chí Minh trên biển, qua bao nhiêu đợt cường kích, phong tỏa, không quân và hải quân Mỹ đều không thể phát hiện. Đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử, hiện nay, dấu tích còn lại chỉ là những chân cọc làm cầu tàu năm xưa neo vào lòng biển cả như khắc ghi sự hy sinh thầm lặng của những chiến binh quả cảm đã tạo nên một con đường huyền thoại - đường Hồ Chí Minh trên biển.
Để tưởng nhớ chiến công của những thủy thủ tàu không số, TP Hải Phòng đã xây dựng Tượng đài kỷ niệm đường Hồ Chí Minh trên biển ngay cạnh di tích bến tàu K15. Năm 2005, bến được công nhận là di tích cấp thành phố; năm 2008, được Bộ VH-TT, nay là Bộ VH-TT&DL xếp hạnh di tích lịch sử quốc gia.
Hải Yến
Ngày 17/7/1966 Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi: "…Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa. Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố, xí nghiệp có thể bị tàn phá, song nhân dân Việt Nam quyết không sợ. Không có gì quý hơn độc lập tự do; đến ngày thắng lợi, nhân dân sẽ xây dựng lại đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn…”. Đáp lời kêu gọi thiêng liêng ấy, quân và dân cả nước đoàn kết một lòng, vượt qua mọi gian khổ hy sinh, quyết chiến đấu đến thắng lợi hoàn toàn. Hòa cùng khí thế chung của cả nước, Đoàn 125 chuẩn bị bước vào giai đoạn vận chuyển mới.
Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh vừa phối hợp với Quân chủng Hải quân tổ chức Lễ phát động các hoạt động phối hợp kỷ niệm 60 năm Ngày mở Đường Hồ Chí Minh trên biển (23/10/1961 - 23/10/2021).
