Trong cuốn sách này có bài viết "Tiểu đoàn 856 (E12 Hòa Bình) với chiến cuộc Đông Xuân 1953 - 1954” của cố trung tá Phan Quang Vấn, nguyên cán bộ Tiểu đoàn 856 - E12 Hòa Bình kể lại những năm tháng quân và dân Hòa Bình dốc sức người, sức của góp phần làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ. Ngày đó, theo chỉ đạo của Bộ và Liên khu ủy 3, Hòa Bình có nhiệm vụ huy động lực lượng, phương tiện phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ, tỉnh đã nhanh chóng thành lập hội đồng cung cấp do đồng chí Nguyễn Văn Hậu (lúc đó là Phó Chủ tịch ủy ban Kháng chiến làm Chủ tịch). Gấp rút chuẩn bị nên từ tháng 9 - 11/1953, gần 3.200 dân công hỏa tuyến, 449 thanh niên xung phong được huy động để tu sửa đường sá, cầu phà trên các tuyến đường số 6, 12, 15, các bến phà Chợ Bờ, Suối Rút, Chi Nê và huy động 17.200 ngày công để tiếp nhận, xay giã, vận chuyển hàng trăm tấn gạo đưa ra tiền tuyến.

Cuối tháng 3/1954, khi đã hoàn thành nhiệm vụ huấn luyện quân sự, bổ sung quân số và trang bị vũ khí, quân trang, xây dựng quyết tâm chiến đấu, Tiểu đoàn 856 (E12 - Hòa Bình) hăng hái nhận lệnh hành quân lên Điện Biên Phủ. Xuất phát từ ngã ba Chăm, qua Chợ Bờ, Suối Rút, Bãi Sang, So Lo, Cò Nòi, Mộc Châu (Sơn La), Tuần Giáo (Điện Biên) … với kế hoạch đêm đi, ngày nghỉ, Tiểu đoàn đã bảo đảm an toàn lực lượng, tránh thương vong trên đường ra mặt trận.

Những ngày cuối tháng 3, đầu tháng 4/1954, tại Điện Biên Phủ, ta đã mở đợt 2 chiến dịch đánh chiếm các điểm cao phía Đông (khu phòng ngự then chốt của trận địa trung tâm Mường Thanh) lần lượt đánh chiếm đồi C1, E1, D1, D2 và giành giật quyết liệt với địch ở khu đồi A1. Có mặt ở Điện Biên Phủ trong thời gian ngắn, theo lệnh của Bộ, Tiểu đoàn 856 cấp tốc hành quân về đường 21 - Chương Mỹ, phối hợp với các lực lượng vũ trang Hà Đông chặn đánh địch trên đường chúng rút chạy. Thời điểm này, Tiểu đoàn 856 đã có nhiều trận đánh tiêu biểu như: bao vây bốt Chân Chim - Đồng Mít, đánh phục kích diệt trung đội tuần tiễu từ Ba Thá đi Miếu Môn, phối hợp với Tiểu đoàn 79 Hà Đông chặn đánh tiêu diệt một trung đội âu Phi trên đường 73B, tiến công bốt Canh Hoạch diệt gần 100 tên địch. Thời điểm này, cán bộ, chiến sỹ Tiểu đoàn 856 đã góp phần cùng lực lượng vũ trang Hà Đông chiến đấu, diệt và bắt sống 435 tên địch, thu nhiều vũ khí, quân trang, quân dụng.

ông Giang Hồng Phúc, nguyên là cán bộ của Trung đoàn 12 cũng ghi lại những tháng năm đáng nhớ để lưu lại cho đời sau: Chuẩn bị cho chiến dịch Điện Biên Phủ, trên đã giao cho Hòa Bình tổ chức tiếp nhận, tập kết nguồn chi viện sức người, sức của từ đồng bằng Liên khu ba, Liên khu bốn tổ chức vận chuyển lên mặt trận Điện Biên Phủ. Thực hiện chủ trương trên, quân và dân các dân tộc tỉnh ta đã huy động nhân lực, phương tiện để tiếp nhận, vận chuyển lương thực, đạn dược. Vận chuyển, chăm sóc thương binh, cung cấp thực phẩm cho mặt trận. Với khí thế "Tất cả cho tiền tuyến, tất cả cho chiến thắng”, nhân dân các dân tộc trong tỉnh đã hăng hái đi dân công, xây dựng kho tàng, lán trại, đón tiếp, giúp đỡ các đoàn dân công, các đơn vị bộ đội hành quân ra mặt trận. Trong toàn chiến dịch, tỉnh ta đã huy động gần 3.200 dân công, 905 xe đạp thồ, vận chuyển 4.900 tấn hàng, xay, giã 545 tấn thóc cho bộ đội, cung cấp cho mặt trận hơn 39, 5 tấn thịt, 1.840 m3 gỗ và hàng vạn cây bương, tre để làm cầu cống, lán trại…

Trong cuộc đời người lính chiến đấu chống giặc ngoại xâm, sự sống và cái chết chỉ trong gang tấc, khó khăn, gian khổ trăm bề nhưng những ký ức đó dễ dàng trôi qua. Trong ký ức của những người cựu chiến binh năm xưa - giờ đã ở tuổi "gần đất xa trời” chỉ còn đọng lại niềm vui trong những năm tháng lịch sử - chiến thắng Điện Biên lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu.

                                                                                   Lam Nguyệt