Thu hút và giữ chân nhân tài là nhiệm vụ quan trọng để các cơ sở giáo dục đại học thực hiện tốt vai trò, nhiệm vụ của mình trong đào tạo và nghiên cứu. Cùng với chính sách chung, thời gian qua, nhiều cơ sở giáo dục đại học đã có những chính sách riêng tạo sức mạnh trong thu hút nhà khoa học, phát triển khoa học và công nghệ.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh phân tích, từ thực tế, có 4 yếu tố quan trọng để thu hút các nhà khoa học trẻ xuất sắc, nhà khoa học đầu ngành về làm việc đó là đảm bảo cho họ các "không gian” tự chủ sáng tạo, đóng góp và cống hiến, phát triển và thăng tiến. Cùng với đó, nhà khoa học cần được đảm bảo về cuộc sống, ví dụ như nhà cửa ổn định, chỗ học cho con cái… để họ yên tâm cống hiến.

Giải quyết các vấn đề đặt ra, từ tháng 2/2024, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh triển khai Chương trình VNU350, với mục tiêu đến năm 2030 sẽ thu hút 350 nhà khoa học trẻ xuất sắc, nhà khoa học đầu ngành về công tác. Cụ thể, nhà khoa học về công tác tại Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh có cơ hội đứng đầu nhóm nghiên cứu mạnh, trưởng phòng thí nghiệm trọng điểm hay trưởng ngành đào tạo mới, được hỗ trợ nguồn lực tài chính để chủ động thực hiện kế hoạch nghiên cứu. Họ sẽ có cơ hội làm chủ nhiệm các đề tài, dự án nghiên cứu lớn, mở rộng mạng lưới hợp tác trong và ngoài nước; tham gia đào tạo, hướng dẫn sinh viên xuất sắc, học viên cao học, nghiên cứu sinh để hiện thực hóa khát vọng đóng góp, cống hiến cho sự phát triển của đất nước. Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh cam kết đồng hành, hỗ trợ các nhà khoa học thực hiện lộ trình phát triển nghề nghiệp, như: Kế hoạch trở thành Phó Giáo sư, Giáo sư, nhà khoa học đầu ngành... hướng đến các giải thưởng khoa học uy tín trong và ngoài nước… 

Tham gia Chương trình VNU350, các nhà khoa học sẽ được hưởng chính sách hỗ trợ từ Đại học Quốc gia và các chính sách riêng của từng đơn vị tuyển dụng. Nhà khoa học được đảm bảo cả chính sách về môi trường làm việc, thu nhập và đãi ngộ. Đặc biệt, đảm bảo lộ trình phát triển nghề nghiệp trong 5 năm đầu về công tác thông qua việc hỗ trợ kinh phí thực hiện các đề tài nghiên cứu và tăng cường năng lực nghiên cứu.

Cụ thể, với các nhà khoa học trẻ xuất sắc, trong thời gian 2 năm đầu được cấp 1 đề tài nghiên cứu khoa học loại C (kinh phí tối đa 200 triệu đồng). Năm thứ ba được cấp 1 đề tài loại B (kinh phí tối đa 1 tỷ đồng). Năm thứ tư được hỗ trợ đầu tư phòng thí nghiệm phục vụ nghiên cứu khoa học, kinh phí tối đa 10 tỷ đồng. Năm thứ năm được hỗ trợ, hướng dẫn thủ tục, quy trình xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh Phó Giáo sư cấp Nhà nước.

Các nhà khoa học đầu ngành, trong thời gian 2 năm đầu được cấp 1 đề tài nghiên cứu khoa học loại B với kinh phí tối đa 1 tỷ đồng; các năm tiếp theo được hỗ trợ đầu tư phòng thí nghiệm, kinh phí tối đa 30 tỷ đồng, được hỗ trợ thành lập nhóm nghiên cứu mạnh, hỗ trợ đăng ký chủ trì đề tài các cấp.

Qua 3 đợt tuyển dụng, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh đã tuyển được 27 nhà khoa học trẻ xuất sắc, nhà khoa học đầu ngành về công tác ở các đơn vị trong hệ thống, trong đó có 7 người tốt nghiệp từ các trường đại học thuộc Top 100 thế giới. Với thành tích nghiên cứu khoa học cùng tư duy học thuật đột phá, các nhà khoa học trúng tuyển được kỳ vọng không chỉ mang đến tri thức tiên tiến mà còn thúc đẩy chất lượng nghiên cứu khoa học trong nước và mở ra cơ hội hợp tác khoa học quốc tế cho các cơ sở đào tạo. Đây là một chính sách đột phá về thu hút nhân tài, giúp nâng cao vị thế của Đại học Quốc gia, qua đó tạo động lực thúc đẩy sự phát triển của cả hệ thống giáo dục đại học Việt Nam.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Hải Quân nhìn nhận, chính sách này đã đảm bảo được ba "không gian” cho nhà khoa học, tuy nhiên vấn đề đảm bảo cuộc sống chưa thực sự làm tốt, do nguồn lực của đơn vị còn hạn chế. Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh kỳ vọng những đột phá mạnh mẽ của Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị (về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia) sẽ gỡ mọi rào cản, thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ, trong đó có vấn đề về thu hút, trọng dụng, giữ chân các nhà khoa học đầu ngành, xuất sắc.

Bên cạnh đó, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh đang xây dựng chương trình Giáo sư thỉnh giảng. Theo chương trình này, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh sẽ mời các giáo sư người Việt Nam tại các trường đại học, tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới về Việt Nam công tác trong khoảng 10 ngày. Họ sẽ tham gia giảng dạy, hướng dẫn cao học, nghiên cứu sinh hoặc nghiên cứu cùng với các thầy, cô giáo trong nước. Chương trình cũng chào đón những người có mong muốn trở về đóng góp cho quê hương.