(HBĐT) - Đến năm 2000, nhờ ánh sáng Nghị quyết T.Ư 5 (khoá VIII) của Đảng về xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, được sự quan tâm của các cấp, ngành, mo Mường dần được khôi phục và được công nhận. Kể từ đó, những lời mo, áng mo có cơ hội nâng tầm và phát triển.

Bài 2 - Để mo Mường xứng tầm di sản 

Tìm về Phong Phú (Tân Lạc) - một trong những địa phương có câu lạc bộ mo Mường sớm nhất của tỉnh, cũng là trung tâm của vùng đất cổ Mường Bi. Được cùng thầy mo Bùi Văn Xiên đi làm lễ mo thanh minh cho người dân tại xóm Sơn Phú tôi mới thật sự hiểu vì sao mo Mường lại có sức sống mãnh liệt và trường tồn lâu đến vậy: "Hết năm cũ, sang năm mới. Hôm nay thanh minh tảo mộ, để lạy ông Chiểng chạ, tạ ông thần linh… Hôm nay sắm cỗ cơm, trầu cau, tiền, vải. Có gà, có cá, có quần, có áo, có bó củi, bó lá… mời ông thần linh, Chiểng chạ, tổ tiên ở bãi về nhận lễ để phù hộ độ trì…”, những lời mo được xướng lên kết nối hai thế giới, giúp con cháu thể hiện lễ hiếu với cha mẹ, tổ tiên, cầu mong phù hộ cho các thế hệ trong gia đình luôn bình an, mạnh khoẻ, may mắn. 

Là người con xứ Mường Động, nghệ nhân ưu tú Bùi Đăng Chành, xã Kim Bôi (Kim Bôi) chia sẻ: Mo được sử dụng rộng rãi trong đời sống của người dân như thanh minh, mát nhà, làm vía, làm wại thắn (làm vía cho người già), mo đưa người đã khuất về thế giới bên kia. Ngày nay, để phù hợp với nếp sống văn hoá mới, nhiều nghi lễ mo đã được cắt giảm để tránh rườm rà như đám tang không kéo dài quá 24h, thanh minh lộc lá đầu năm cũng được rút gọn. Nhưng hồn, cốt của mo vẫn được giữ gìn, phát triển. 

Để lưu giữ và phát triển mo Mường một cách bài bản, có hệ thống khoa học, tỉnh đã xác định mo Mường là di sản văn hoá cần được bảo tồn, phát huy, được đưa vào Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh nhiệm kỳ 2015 - 2020, tiếp tục đưa vào ở nhiệm kỳ 2020 - 2025. Trong đó, nêu rõ: Huy động các nguồn lực để bảo tồn, tôn tạo và phát huy bản sắc văn hoá miền núi của các dân tộc thiểu số trong tỉnh gắn với phát triển du lịch; trình tổ chức UNESCO hồ sơ di sản văn hoá phi vật thể mo Mường ghi danh tại danh sách di sản văn hoá phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp. 

Trải qua nhiều thăng trầm của cuộc sống với những đổi thay và sự du nhập của các nền văn hoá trên thế giới, đến nay, mo Mường vẫn có sức sống bền bỉ qua năm tháng. Qua thời gian, làn điệu mo đã góp phần nuôi dưỡng cốt cách, tâm hồn của bao thế hệ người con đất Mường. Để mo Mường được sống mãi cùng với thời gian, hiện nay, cả hệ thống chính trị và Nhân dân trong toàn tỉnh chung tay thực hiện nhiều kế hoạch trước mắt và dài hạn để ghi danh mo Mường vào danh sách di sản văn hoá phi vật thể thế giới. 

Gần đây nhất, đồng chí Bùi Đức Hinh, Phó Bí thư TT Tỉnh uỷ, Chủ tịch HĐND tỉnh thay mặt BTV Tỉnh uỷ ban hành Kết luận số 46-KL/TU, ngày 1/3/2021 tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 08-CT/TU, ngày 20/1/2016 của BTV Tỉnh uỷ khoá XVI về tăng cường sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng đối với công tác giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá mo Mường trên địa bàn tỉnh. 

Theo đó, kết luận khẳng định: Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia mo Mường Hoà Bình giữ vai trò rất quan trọng đối với nền văn hoá dân tộc Mường Hoà Bình và nền văn hoá các dân tộc Việt Nam nói chung. Việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị tốt đẹp của di sản mo Mường là nhiệm vụ quan trọng của cả hệ thống chính trị và trách nhiệm của mỗi người dân trên địa bàn tỉnh. Nhận thức của các cấp, ngành và cộng đồng về những giá trị mo Mường đã từng bước thay đổi, nhất là sau khi mo Mường được công nhận là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia. 

Để tiếp tục gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hoá mo Mường trên địa bàn tỉnh, BTV Tỉnh ủy yêu cầu các cấp ủy, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể CT-XH từ tỉnh đến cơ sở thực hiện tốt một số nội dung như: Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng trong việc thực hiện nghiêm túc Luật Di sản văn hóa, các văn bản chỉ đạo của T.Ư, của tỉnh về công tác bảo tồn, gìn giữ, phát huy giá trị của di sản văn hóa, trong đó đặc biệt chú trọng đến di sản văn hóa mo Mường. Tích cực phối hợp với các ban, bộ, ngành T.Ư, các địa phương liên quan lập hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể mo Mường (tỉnh Hòa Bình) trình Thủ tướng Chính phủ cho phép đệ trình UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới. 

Đồng chí Lưu Huy Linh, Phó Giám đốc Sở VH-TT&DL chia sẻ: Trong thời gian tới, Sở VH-TT&DL đẩy mạnh tuyên truyền sâu rộng trong Nhân dân tầm quan trọng và ý nghĩa của mo Mường. Đưa nội dung trình diễn văn hóa mo Mường vào các chương trình, sự kiện của tỉnh, ngày hội giao lưu văn hóa theo định kỳ được quy định của Bộ VH-TT&DL để giới thiệu, quảng bá sâu rộng về di sản văn hóa mo Mường. Giao câu lạc bộ mo Mường Lạc Sơn mở lớp truyền dạy một số nghi lễ cơ bản trong mo Mường và những bài mo thông thường, không có quá nhiều yếu tố tâm linh. Ngoài ra, tích cực phối hợp với Sở VH-TT&DL một số tỉnh có người Mường sinh sống để hoàn thiện hồ sơ trình UNESCO công nhận mo Mường là di sản văn hoá phi vật thể của nhân loại.