Nhân viên Khu di tích Nhà máy in tiền đầu tiên giới thiệu về ông bà nhà tư sản Đỗ Đình Thiện - Trịnh Thị Điền.
(HBĐT) - Con sông Bôi hiền hòa, mùa này nước xanh đưa chúng tôi đến với Khu di tích Nhà máy in tiền đầu tiên của chính quyền cách mạng Việt Nam tại xã Cố Nghĩa (Lạc Thủy). Trải qua những năm tháng chiến tranh, nhưng dấu tích của Nhà máy in tiền ngày xưa vẫn còn đó như chứng nhân của lịch sử.
Đi dưới tán là xanh rì của hàng long não nhiều năm tuổi, chúng tôi lên khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt ở trung tâm khu di tích vừa được khai trương. Gần 200 tài liệu, hiện vật được Bảo tàng cách mạng Việt
Nửa đầu thế kỷ trước, khu đồn điền có diện tích 12.000 ha này thuộc sở hữu của một dòng họ nổi tiếng người Pháp trong lĩnh vực kinh doanh đồn điền ở Đông Dương: chú cháu nhà Borel. Năm 1943, vợ chồng nhà yêu nước Đỗ Đình Thiện - Trịnh Thị Điền mua lại đồn điền này với giá 1 triệu đồng Đông Dương. Trong khoảng hơn một năm từ tháng 3/1946 đến tháng 4/1947, đồn điền Chi Nê trở thành nơi in tiền của chính quyền cách mạng Việt Nam và là nơi trú ẩn an toàn cho nhiều cán bộ Đảng như Nguyễn Tạo, Văn Tiến Dũng, Lê Văn Hiến... Sự ra đời nhà máy in đầu tiên của cách mạng nước ta là vũ khí sắc bén trên mặt trận tài chính, là đòn tâm lý đánh vào kẻ thù.
Trong chuyến thăm nhà máy, Bác Hồ đã dặn dò: "Hiện nay, kẻ thù của chúng ta đang tìm các cơ sở kháng chiến như nhà máy này để đánh phá. Các chú phải giữ gìn bí mật". Không ngoài dự đoán của Bác, vào ngày 22/2/1947, thực dân Pháp đã thả 8 quả bom xuống đồn điền Chi Nê, 2 quả trúng nhà của ông bà Đỗ Đình Thiện. Cơ quan ấn loát bị trúng đạn, kho cà phê và kho vật liệu bị cháy. Nói về sự kiện này, nhật ký của Bộ trưởng Bộ Tài chính Lê Văn Hiến xúc động ghi: "8 giờ đến Chi Nê. Một cảnh tượng mới hiện ra. Một phần nhà cửa đổ nát, khói lửa đương còn nguyên. Ngày 22 hồi 3 giờ 30, 8 chiếc khu trục Pháp tấn công tại khu vực đây, 4 chiếc bắn phá tại Đồng Lãng, 4 chiếc oanh tạc và bắn phá tại cơ quan ấn loát. Tại đây thả tất cả 8 quả bom, 2 quả trúng đích làm hư hỏng nhà ở của vợ chồng anh Đỗ Đình Thiện. Chúng bắn đạn lửa rất nhiều vào cơ quan ấn loát làm cháy kho cà phê và kho vật liệu, thiệt hại khá lớn... Trong cuộc kháng chiến này, sự hy sinh của gia đình Đỗ Đình Thiện đối với quốc gia rất lớn, một sự nghiệp to tiêu tan không mấy chốc".
Sau khi nhà máy in tiền bị bắn phá, Bộ trưởng Lê Văn Hiến đã quyết định chuyển nhà máy lên Chiêm Hóa (Tuyên Quang) để tiếp tục in tiền phục vụ cuộc kháng chiến và kiến quốc. Cả gia đình ông bà Đỗ Đình Thiện cũng dắt nhau lên Việt Bắc, hy sinh cả sự nghiệp hàng ngàn cây vàng để đi theo kháng chiến, điều mà không mấy nhà tư sản nào làm được. Những ngày tháng sống tại Chi Nê vẫn còn để lại dấu ấn đậm nét trong ký ức của nhà toán học, tiến sĩ Đỗ Long Vân, con trai út của ông Đỗ Đình Thiện: Tôi vẫn nhớ rõ buổi sáng chia tay với đồn điền Chi Nê để lên Việt Bắc năm 1947. Hôm đó - tinh mơ, thật đẹp và đượm buồn, dù tôi còn bé tí, lòng không khỏi nao nao, khi sắp phải rời xa (có thể nói là vĩnh viễn) với một nơi gắn bó với những kỷ niệm ấu thơ của mình. Thực sự, đồn điền Chi Nê rất đẹp. Tôi đã về thăm lại sau 52 năm xa cách. Tôi có gặp lại 4 người giúp việc cho gia đình khi xưa. Họ đã già, gặp lại người cũ, họ rất quyến luyến. Tôi còn gặp một người dân đã từng đặt tên con theo tên cha tôi vì kính trọng quý mến nhà tư sản Đỗ Đình Thiện. Tôi vẫn coi Chi Nê là một kỷ niệm thiêng liêng của gia đình một thời đã qua. Tên tuổi của nhà tư sản cách mạng Đỗ Đình Thiện gắn liền với di tích Nhà máy in tiền ở Chi Nê.
Để đảm bảo an toàn, các loại tiền sau khi in, cắt, đóng, đếm tại khu đồn điền Chi Nê được cho vào hòm gỗ chất lên xe bò hoặc xe ngựa chuyển vào xóm Đồng Thung, xã Cố Nghĩa cất giữ, rồi từ đó mới tỏa đi khắp nơi. Ngôi nhà của gia đình ông Bùi Văn Tình trong xóm được trưng dụng làm kho bạc và toàn bộ việc vận chuyển do tự vệ xã thực hiện, một hoặc hai ngày/lần. Nhân dân xóm Đồng Thung đã nhường nhà, chia sẻ từng bát gạo, bắp ngô cho cán bộ, công nhân Nhà in, tổ chức lực lượng tự vệ cùng Nhà máy canh gác, tuần tra bảo vệ Kho bạc. Từ đây, tháng 8/1946, đồng bạc Việt
Với những ý nghĩa đó, khu di tích đã được Bộ VH-TT&DL xếp hạng là di tích lịch sử Quốc gia. UBND tỉnh đã có các quyết định về việc phê duyệt quy hoạch chi tiết xây dựng khu di tích và phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình tu bổ, phục hồi khu di tích. Bà Đinh Thị Bình, PGĐ Khu di tích cho biết: Tổng diện tích toàn khu 15,5 ha với tổng mức đầu tư khoảng trên 270 tỷ đồng, tiến hành trong 2 giai đoạn. Năm 2010, nhân kỷ niệm 60 năm ngày thành lập ngành Tài chính Việt Nam, công trình được khởi công xây dựng. Đến nay, cơ bản hoàn thành giai đoạn I khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh với số vốn đầu tư gần 40 tỷ đồng. Giai đoạn II sẽ tiếp tục hoàn thiện tôn tạo khu vực nhà máy in tiền và kho bạc. Chỉ tính riêng 2 tháng đầu năm 2011, khu di tích đã đón gần 2.000 lượt khách tham quan. Trong thời gian tới, khu di tích sẽ phối hợp để đưa vào liên kết, phối hợp xây dựng với các tour du lịch trong vùng như: thắng cảnh chùa Tiên, Vườn quốc gia Cúc Phương, cố đô Hoa Lư, thắng cảnh chùa Hương, suối khoáng Kim Bôi và chùa Hang, Yên Thủy. Không chỉ có ý nghĩa lớn về mặt lịch sử, Khu di tích nhà máy in tiền đầu tiên tại Lạc Thủy còn là điểm đến hấp dẫn với khách tham quan.
Hoàng Toản
(T.T.V)
Phát triển bởi ICT GROUP.
