Vụ nhãn năm nay, với sự hướng dẫn của nhân viên Viettel Post, HTX dịch vụ nông nghiệp Sơn Thủy (Kim Bôi) đã đưa sản phẩm bán trên sàn thương mại điện tử Voso.vn.

Còn nhiều điểm nghẽn

Chương trình OCOP được đánh giá như làn gió mới, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại khu vực nông thôn và là giải pháp quan trọng để tỉnh thực hiện nhóm tiêu chí về sản xuất, thu nhập, hộ nghèo trong chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) nâng cao và NTM kiểu mẫu. Song, thực tế quá trình triển khai cũng cho thấy nhiều bất cập, hạn chế, vướng mắc cần tháo gỡ. Ngay từ khi bắt tay vào triển khai chương trình, tỉnh đã đẩy mạnh tuyên truyền về mục đích, ý nghĩa, nội dung của chương trình, tuy nhiên, một số tổ chức kinh tế, cơ sở sản xuất, kinh doanh vẫn thờ ơ, không mặn mà tham gia xây dựng sản phẩm nên chất lượng nhiều loại sản phẩm chưa cao, không đồng đều; mẫu mã, bao bì, kiểu dáng đơn giản, thiếu tính thương mại; số lượng sản phẩm đăng ký tham gia nhãn hiệu, nhãn hiệu tập thể, bảo hộ nhãn hiệu ít.

Theo đánh giá của Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP cấp tỉnh, nhiều sản phẩm tham gia chương trình còn trùng nhau. Các địa phương chưa khai thác hết được tiềm năng để lựa chọn sản phẩm tham gia. Trong 70 sản phẩm đã được công nhận, có đến gần 10 sản phẩm là bưởi, cam, chỉ khác tên gọi do các chủ thể đặt. Sự sáng tạo, phát triển những sản phẩm mới của chương trình chưa đạt được như mong muốn, gây nhàm chán cho thị hiếu người tiêu dùng. Bên cạnh đó, một số sản phẩm nông nghiệp có tính thời vụ nên không thể tham gia đánh giá trong kỳ, các sản phẩm chủ lực, đặc thù của địa phương sản xuất chủ yếu theo quy mô hộ gia đình, manh mún, nhỏ lẻ, chưa có sự liên kết trong sản xuất. Do đó, khả năng đầu tư cải tiến, nâng cấp sản phẩm hạn chế, nhất là các sản phẩm chế biến. Thực tế nhiều sản phẩm đã được gắn sao OCOP nhưng không mở rộng được quy mô.

Đơn cử như sản phẩm hạt dổi Thạch Yên của hộ kinh doanh Bùi Văn Tiến, xã Thạch Yên (Cao Phong) rất khó phát triển quy mô. Đồng chí Chủ tịch UBND xã Thạch Yên Bùi Đức Chung trăn trở: Mặc dù sản phẩm hạt dổi của xã đã đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao. Tuy vậy, sau gần 1 năm được gắn sao OCOP, đến nay, sản phẩm vẫn sản xuất ở quy mô hộ gia đình, hộ ông Bùi Văn Tiến chưa liên kết được với các hộ trên địa bàn xã để mở rộng diện tích; thị trường tiêu thụ sản phẩm chủ yếu bán lẻ ở địa phương, chưa tìm kiếm được thị trường tiềm năng. Cây dổi chủ yếu được bà con trồng xen với các loại cây trồng khác, không tập trung nên hiệu quả kinh tế chưa cao.

Việc đánh giá, xếp hạng sản phẩm theo Bộ tiêu chí tại Quyết định số 1048/QĐ-TTg, ngày 21/8/ 2019 của Thủ tướng Chính phủ mới nên các tổ chức, cá nhân tham gia chương trình lúng túng trong công tác hoàn thiện hồ sơ. Do vậy, một số sản phẩm đã đăng ký từ đầu năm nhưng không kịp hoàn thiện đầy đủ hồ sơ minh chứng theo yêu cầu bộ tiêu chí, dẫn tới bỏ dở giữa chừng hoặc có tham gia thì kết quả đánh giá, xếp hạng sản phẩm chưa cao dù chất lượng, thương hiệu của sản phẩm rất tốt. Các sản phẩm tham gia Chương tình OCOP phải đảm bảo theo nhiều văn bản quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật an toàn thực phẩm nên các cơ sở gặp khó khăn trong quá trình công bố sản phẩm đủ điều kiện. Nhiều sản phẩm chất lượng chưa cao do kinh phí hỗ trợ đầu tư chế biến, bảo quản hạn chế.

Đội ngũ cán bộ quản lý, thực hiện chương trình cấp tỉnh, huyện, xã hoạt động theo hình thức kiêm nhiệm nên chưa có nhiều thời gian cho việc phát triển các sản phẩm OCOP. Có lúc, có nơi chính quyền cấp huyện, cấp xã chưa thật sự vào cuộc cùng các tổ chức kinh tế trong quá trình thực hiện; hoạt động của Ban chỉ đạo, ban quản lý ở một số huyện, xã thiếu quyết liệt, sát sao, kết quả đạt được chưa rõ nét; chưa quan tâm, nhận thức đúng về vai trò, ý nghĩa của Chương trình OCOP trong quá trình chuyển dịch, tái cơ cấu kinh tế ngành nông nghiệp. Sự phối hợp giữa các cấp, ngành và địa phương chưa chặt chẽ, thường xuyên nên hiệu quả thực hiện chương trình chưa cao.

Thiếu vốn để đầu tư nhà xưởng, máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất là tình trạng chung của nhiều chủ thể. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch Covid-19 phức tạp, hàng hóa không tiêu thụ được, các chủ thể càng khó khăn về vốn. Nhiều cơ sở phải tạm dừng hoạt động, không có vốn để tiếp tục sản xuất. Hiện tại, sản phẩm OCOP 3 sao mật ong Thượng Tiến của HTX dịch vụ nông nghiệp Thượng Tiến, xã Hợp Tiến (Kim Bôi) còn tồn kho hơn 11.000 lít không tiêu thụ được. Theo anh Bùi Văn Tám, Giám đốc HTX, với hơn 1.500 đàn ong, HTX đang thiếu khoảng 800 triệu - 1 tỷ đồng để đầu tư chăm sóc đàn ong lấy mật năm sau. HTX rất mong các cấp, ngành có chính sách hỗ trợ HTX vay vốn để duy trì sản xuất.

Trưng bày, giới thiệu, quảng bá sản phẩm sau khi được công nhận là hoạt động quan trọng đối với các sản phẩm OCOP. Hàng năm, qua sự kết nối của các sở, ngành, địa phương, lần lượt chủ thể được tham gia hội chợ thương mại ở các tỉnh để quảng bá, giới thiệu và bán sản phẩm. Tại tỉnh đã mở điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP. Tuy nhiên, sức lan tỏa của các sản phẩm chưa cao, nhiều người tiêu dùng trong tỉnh, thậm chí ngay tại TP Hòa Bình vẫn chưa biết về các sản phẩm OCOP. Một bộ phận người tiêu dùng lại không biết mua sản phẩm OCOP ở đâu.

Để Chương trình OCOP thực sự là cuộc cách mạng

Chương trình OCOP là sân chơi để khẳng định bản lĩnh, kiến thức và sự sáng tạo. Chất lượng, hiệu quả kinh tế của sản phẩm là những yếu tố quan trọng để quyết định thành công của chương trình. Mỗi sản phẩm OCOP còn là một câu chuyện hấp dẫn, thú vị về sự nỗ lực, quyết tâm của cấp ủy, chính quyền và chủ thể trong khai thác tiềm năng, thế mạnh địa phương. Không chỉ vậy, phía sau chất lượng, lợi nhuận kinh tế, các sản phẩm OCOP còn chứa đựng giá trị văn hóa, giá trị nhân văn. Chính vì vậy, theo đồng chí Nguyễn Huy Nhuận, Giám đốc Sở NN&PTNT, thời gian tới, để phát triển và nâng tầm sản phẩm OCOP, cần xây dựng chính sách hỗ trợ chủ thể có sản phẩm đã được chứng nhận OCOP và sản phẩm tiềm năng tham gia chu trình OCOP trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021-2025. Tỉnh đặt mục tiêu đến hết năm 2021 có thêm ít nhất 20 danh mục sản phẩm, dịch vụ tham gia chương trình được chứng nhận đạt chuẩn OCOP từ 3 sao trở lên. Trong đó, 1 sản phẩm đạt 5 sao, 20 sản phẩm đạt 4 sao, 14 sản phẩm đạt 3 sao. Có 40 chủ thể đăng ký tham gia. Triển khai xây dựng điểm, trung tâm quảng bá, giới thiệu, bán sản phẩm OCOP cấp tỉnh, cấp huyện...

Để đạt được mục tiêu đề ra trước hết cần tăng cường tổ chức tuyên truyền sâu rộng trên các phương tiện thông tin đại chúng về mục đích, ý nghĩa của Chương trình OCOP trên phạm vi toàn tỉnh, để người dân, các tổ chức KT-XH thấy được lợi ích, giá trị kinh tế, giá trị nhân văn khi thực hiện chương trình. Đa dạng hóa hình thức thông tin tuyên truyền, tuyên truyền thường xuyên, liên tục từ cấp tỉnh, huyện, xã, đến các khu dân cư; tôn vinh gương điển hình tiên tiến, mô hình hay, cách làm sáng tạo trong triển khai thực hiện chương trình.

Điểm bán và giới thiệu sản phẩm OCOP tại phường Phương Lâm (TP Hòa Bình) là cầu nối quan trọng giúp sản phẩm OCOP đến với người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh.

Củng cố, phát triển các tổ chức kinh tế tham gia. Hỗ trợ chủ thể tham gia chương trình thông qua việc thành lập mới các HTX, doanh nghiệp vừa và nhỏ, phát triển làng nghề theo hướng có sự tham gia của cộng đồng, như thêm số thành viên, cổ đông, chuyển đổi loại hình cơ sở sản xuất thành hợp tác xã, doanh nghiệp. Mở rộng quy mô sản xuất, kinh doanh đối với HTX, doanh nghiệp có điều kiện, năng lực đưa vào sản xuất sản phẩm mới trên cơ sở phát huy lợi thế sản phẩm, khai thác tối đa điều kiện đất đai, cơ sở vật chất, nhân lực, nguyên liệu... theo nhu cầu thị trường. Đẩy mạnh kết nối tổ chức kinh tế tham gia chương trình với nhà tư vấn, thúc đẩy mối quan hệ đối tác theo nguyên tắc cùng có lợi. Hỗ trợ tổ chức tham gia Chương trình OCOP nâng cao chất lượng quản trị, duy trì, nâng cao chất lượng sản phẩm...

Song song với công tác tuyên truyền, củng cố, phát triển các tổ chức kinh tế cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong sản xuất, kinh doanh các sản phẩm OCOP. Xây dựng, triển khai hỗ trợ các tổ chức kinh tế ứng dụng KHCN đối với sản phẩm OCOP theo hướng nghiên cứu ứng dụng, nghiên cứu triển khai, xây dựng tiêu chuẩn hóa sản phẩm; xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu sản phẩm, phát triển sản phẩm theo chuỗi giá trị. Chú trọng công tác phát triển, đăng ký xác lập, bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến sản phẩm OCOP tại các địa phương đối với những sản phẩm chủ lực, sản phẩm đặc trưng. Đối với sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên, khuyến khích chủ thể sản xuất áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, đo lường chất lượng và đăng ký bảo hộ nhãn hiệu hàng hóa để khẳng định chất lượng sản phẩm, lan tỏa thương hiệu OCOP trong và ngoài tỉnh... Ứng dụng KHCN trong xây dựng, quản lý có hiệu quả nhãn hiệu sản phẩm "OCOP Hòa Bình” thông qua việc xây dựng phần mềm quản lý sản phẩm, đánh giá phân hạng sản phẩm. Hệ thống phần mềm quản lý Chương trình OCOP gắn với quản lý sản phẩm trên tem điện tử thông minh, đảm bảo công tác truy xuất nguồn gốc sản phẩm, cũng như bảo mật chống hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng. Các sản phẩm tham gia OCOP đều được đưa thông tin vào phần mềm để theo dõi, quản lý. Xây dựng bộ nhận diện chương trình, quy chế quản lý tem, nhãn mác sản phẩm OCOP đạt 3 - 4 sao để đảm bảo việc quản lý…