Công trình thủy điện Hòa Bình, sừng sững chắn ngang dòng sông Đà là thành quả của chủ trương đúng đắn thực hiện mục tiêu "điện khí hóa” của Đảng và Nhà nước; thành quả của ý chí, tinh thần lao động sáng tạo, bền bỉ với nỗ lực cao độ của cán bộ, kỹ sư, công nhân, lao động và đội ngũ chuyên gia nước bạn đã làm nên những mốc son lịch sử mang dấu ấn thời đại.

Công trình thủy điện Hòa Bình có công suất 1.920 MW, lượng điện bình quân 9,5 tỷ/KWh. Công trình được khởi công và triển khai trong đúng thời điểm đất nước vừa kết thúc chiến tranh còn gặp muôn vàn khó khăn, thiếu thốn, điều kiện thi công phức tạp, sức ép tiến độ đặc biệt cao. Hàng vạn thanh niên từ các vùng nông thôn miền Bắc xung phong làm việc tại công trường thủy điện - Công trường Thanh niên Cộng sản. Trên 500 kỹ sư và trung cấp kỹ thuật vừa tốt nghiệp, 800 chuyên gia là công trình sư, kỹ sư và công nhân lành nghề của Liên Xô được điều động đến công trường.

Công trình thủy điện Hòa Bình ngày ngăn sông đắp đập.

Cán bộ, chiến sỹ, kỹ sư và công nhân lao động cùng chuyên gia nước bạn không quản khó khăn, gian khổ lao động quên mình ba ca, bốn kíp, tất cả "Vì dòng điện ngày mai của Tổ quốc”, tiến độ thi công không lúc nào bị gián đoạn. Lòng quyết tâm cao độ, nghị lực, sự sáng tạo, đồng lòng nhất trí đã làm nên những kỳ tích, biểu tượng của tinh thần, khí thế lao động miệt mài, hăng say, hoàn thành vượt mức bảo đảm chất lượng các mục tiêu cải tạo, chinh phục dòng sông Đà.

Trên công trường thủy điện Hòa Bình nhiều kỷ lục được xác lập. Ngày 12/1/1983, thực hiện ngăn sông Đà đợt 1; ngày 9/1/1986 hoàn thành thi công các công trình đầu mối ngăn sông Đà đợt 2 - đỉnh cao là những nỗ lực thực hiện thắng lợi khẩu hiệu "Cao độ 81 hay là chết” - Cuộc ngăn sông lịch sử chạy đua với nước lũ lớn nhất thế kỷ XX.

Cuối năm 1988, sau 9 năm ròng rã kể từ ngày khởi công, tổ máy số 1 phát điện, Nhà máy thủy điện Hòa Bình chính thức đi vào hoạt động, cả công trường hân hoan, xúc động, ngập tràn cờ, hoa hạnh phúc. Các tổ máy nối tiếp phát điện bảo đảm tiến độ. Ngày 20/12/1994, công trình thủy điện Hòa Bình với 8 tổ máy, công suất lên tới 1.920 MW được khánh thành và hòa lưới điện quốc gia, ghi nhận sự trưởng thành vượt bậc của ngành năng lượng Việt Nam và của ngành điện nói riêng.

Vì dòng diện của Tổ quốc đã có 168 cán bộ, côngnhân, viên chức và chuyên gia của Liên bang Xô Viết đã ngã xuống trong quá trình xây dựng công trình thủy điện Hòa Bình, trở thành biểu tượng cao đẹp của sự hy sinh, cống hiến và tình hữu nghị Việt - Xô, nay là Việt - Nga. Từ khi vận hành đến nay, thủy điện Hòa Bình đã phát sản lượng đạt trên 200 tỷ Kwh, đóng góp thiết thực vào phát triển kinh tế đất nước.

Lê Chung