Người dân tập trung đánh bắt cá tại khúc suối xã Lỗ Sơn, huyện Tân Lạc tại lễ hội đánh cá suối tháng 3 năm 2011.
(HBĐT) - Lễ hội đánh cá suối tháng 3 là lễ hội truyền thống lâu đời của nhân dân xã Lỗ Sơn, huyện Tân Lạc.
Tư liệu chúng tôi có được do một số người cao niên xã Lỗ Sơn cho biết: Lễ hội đánh cá thường được tổ chức khi bắt đầu vào mùa mưa, thời điểm này cá đã lớn tránh được mùa cá sinh sản. Trước đây khi còn chế độ Nhà Lang, có quy định các khoang cá (khúc suối có cá), định ra khoang cá của nhà Lang và khoang cá của dân làng. Khoang cá của nhà Lang là khoang suối có nhiều cá và không ai được đánh bắt, nếu ai vi phạm sẽ bị nhà Lang phạt nặng, có thể là phạt trâu, phạt lợn, hay một hình thức nào đó do nhà Lang đặt ra. Mỗi năm nhà Lang chỉ tổ chức đánh cá một lần, không có sự ấn định về ngày, tháng, mà tuỳ vào thời tiết hàng năm nhưng thường là vào khoảng tháng 3 âm lịch. Khi tổ chức đánh cá, nhà Lang thông báo cho các Ậu biết và chuẩn bị lực lượng khi đánh cá, các Ậu đuổi cá, sau đó sai những người giúp việc đánh bắt cá cho Lang. Khi đánh bắt được cá, nhà Lang lựa chọn ra những con to nhất, ngon nhất, mời thầy cúng đến làm lễ, mục đích là nhằm tạ ơn thần linh đã phù trợ cho mường có một năm no đủ và cầu mong năm sau cá dưới suối sẽ nhiều hơn, con thú trên rừng sẽ đông hơn để cuộc sống của dân mường bớt vất vả. Khi lễ cúng ở nhà Lang hoàn tất, nhà Lang chia cho dân một ít (chủ yếu là cho những người tham gia đánh bắt cá cho Lang), số còn lại dùng để tổ chức ăn uống ở nhà Lang, chỉ có Lang và các Ậu mới được ăn uống tại nhà Lang.
Sau khi nhà Làng tổ chức lễ hội đánh cá tại Khoang cá của nhà Lang lúc này nhân dân trong vùng mới được tổ chức đánh cá tại Khoang của dân làng. Theo quy định, mỗi gia đình sẽ cử một người đàn ông tham gia đánh cá, số cá đánh được, một phần sẽ được đem cúng tại Miếu thờ Thành Hoàng làng, sau khi cúng sẽ tổ chức ăn uống luôn tại miếu thờ của làng, mời quan Lang, Ậu và chức sắc trong làng tham gia, những người dân tham gia đánh bắt cá cũng được mời ăn. Số cá còn lại, Lang, Ậu cho phép dân làng chia nhau đem về ăn. Người dân các vùng lân cận cũng có thể đến đây đánh bắt cá, nhưng phải nộp lại một phần cho Lang vùng này.
Trước đây là lễ hội có quy mô nhỏ của một làng, nghi trình tổ chức lễ hội chưa thật rõ nét, phần lễ tương đối đơn giản, phần hội cũng không lớn, theo các cụ kể lại thì chủ yếu là việc tổ chức ăn uống. Tuy thế, Lễ hội đánh cá lại biểu hiện những nét đặc trưng trong sinh hoạt của đồng bào Mường thời xưa, vừa đơn giản, mộc mạc nhưng lại mang tính cộng đồng cao.
Năm 2011 là năm đầu tiên UBND xã Lỗ Sơn tổ chức với quy mô lớn hơn, nội dung cũng phong phú hơn. Đây là việc làm hết sức cụ thể thiết thực nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống Lễ hội đánh bắt cá suối độc đáo của người dân xóm Tân Vượng, xã Lỗ Sơn, huyện Tân Lạc, tỉnh Hoà Bình.
Lễ hội đánh cá được tổ chức thành hai phần. Mở đầu là phần Lễ diễn ra trang trọng tại miếu thờ xóm Tân Vượng. Thầy mo làm lễ cúng các thần linh phù hộ cho một năm mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, người dân mạnh khỏe, gặp nhiều may mắn. Sau đó, 4 thanh niên khỏe mạnh sẽ khiêng bè (mảng) ra suối, chọn một người có uy tín đại diện của xóm, xã thực hiện quăng mẻ chài đầu tiên. Theo quan niệm của người dân ở đây, mẻ chài này mà bắt được cá ngay thì trong năm việc đánh bắt sẽ thuận tiện và cũng chứng tỏ suối của bản rất nhiều tôm cá.
Phần hội diễn ra tại 3 khoang suối lớn là khoang Trớ, Lở, Ích của suối cái Lỗ Sơn với các nội dung phong phú. Thời gian lễ hội đánh bắt cá suối được tổ chức từ 3 đến 5 ngày. Người dân sẽ lần lượt tập trung đánh bắt từ khoang dưới lên khoang trên. Mỗi khi có người nào bắt được cá to, hàng trăm người đánh bắt trên khoang sẽ cùng hò reo, chúc mừng tạo không khí rất vui vẻ.
Lễ hội cũng là dịp để người dân bảy tỏ sự tôn kính với các vị thần linh, đồng thời là một lễ hội để người dân vui chơi, thắt chặt thêm tình đoàn kết cộng đồng. Lễ hội này cũng mang ý nghĩa tuyên truyền sâu rộng tới người dân việc bảo vệ môi trường sinh thái, tài nguyên thiên nhiên; cấm các hình thức đánh bắt cá như: nổ mìn, sử dụng điện ... để đánh bắt cá dẫn đến phá vỡ sự cân bằng về đa dạng sinh thái của môi trường tự nhiên của vùng đất nơi đây./.
HBĐT tổng hợp
Phát triển bởi ICT GROUP.
