(HBĐT) - Với địa hình chia cắt, độ dốc lớn, những năm gần đây, trên địa bàn tỉnh xảy ra hầu hết các loại hình thiên tai, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất, đời sống. Tỉnh đã phải cấp bách triển khai các khu tái định cư (TĐC) để ổn định cuộc sống cho người dân bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) cho hộ dân tại các TĐC gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

Theo báo cáo của Sở NN&PTNT, toàn tỉnh có 1.471 hộ cần bố trí TĐC xen ghép, 2.909 hộ cần bố trí TĐC tại chỗ. Từ năm 2019 đến nay, tỉnh đã triển khai 29 khu (TĐC) cho 1.683 hộ dân bị ảnh hưởng do thiên tai. Trong số này, 25 khu TĐC đã có 1.494 hộ chuyển đến sinh sống, gồm khu TĐC tại các huyện: Đà Bắc, Mai Châu, Kim Bôi, Yên Thủy và TP Hòa Bình. 4 khu TĐC đang triển khai dang dở, dự kiến đáp ứng chỗ ở cho 169 hộ. Trước năm 2018, tỉnh cũng đã triển khai 4 khu TĐC, trong đó có 3 khu TĐC đã hoàn thành với 209 hộ dân chuyển đến sinh sống. Hiện có khoảng 1.700 hộ dân các khu TĐC đã cơ bản ổn định cuộc sống. Tuy nhiên, việc cấp GCNQSDĐ cho các hộ còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Toàn tỉnh mới cấp GCNQSDĐ cho 379 hộ dân, đạt khoảng 23% tổng số hộ dân chuyển đến các khu TĐC.

 Đà Bắc là huyện vùng cao, thường xuyên xảy ra trượt sạt, đá lở, đá lăn, lũ ống, lũ quét. Thiên tai gây hậu quả nặng nề cho sản xuất và đời sống của nhân dân. Huyện có 5 khu TĐC tại các xóm: Lau Bai, xã Vầy Nưa; xóm Túp, xã Tiền Phong; xóm Kế, xã Mường Chiềng; xóm Nhạp, xã Đồng Ruộng; xóm Bưa Cốc, xã Nánh Nghê. Đến nay mới có 188 hộ tại các khu TĐC được cấp GCNQSDĐ với diện tích 8,9 ha. 135 hộ ở khu TĐC thuộc các xóm: Cháu, xã Tú Lý; Ca Lông, xã Đồng Chum; Kế, Bưa Trùng, xã Hiền Lương; Nà Tèn, xã Nánh Nghê; Bằng, xã Giáp Đắt; Tung Đẻ, xã Mường Chiềng chưa được cấp GCNQSDĐ dù đã ổn định chỗ ở.

Đối với TP Hòa Bình, các hộ dân cũng chưa được cấp GCNQSDĐ. Theo cơ quan chức năng và chính quyền các địa phương, nguyên nhân chưa cấp GCNQSDĐ cho hộ dân tại các khu TĐC là do khi triển khai các dự án khẩn cấp, việc áp dụng các văn bản luật liên quan chưa cụ thể về quy trình thực hiện, bao gồm cả về thẩm quyền, thủ tục các bước thực hiện đầu tư, đo đạc bản đồ, thanh quyết toán. Kinh phí thực hiện mới chỉ đáp ứng được giai đoạn đầu tư hạ tầng, chưa bố trí được kinh phí trích đo để thực hiện các thủ tục về đất đai theo quy định. Công tác quy hoạch sử dụng đất chưa kịp thời, việc thu hồi GCNQSDĐ, chuyển đổi đất nơi ở cũ của các hộ thành đất canh tác sản xuất còn hạn chế; chưa có kinh phí đo đạc cho diện tích đất của các hộ dân; một số hạ tầng đầu tư chưa phù hợp, việc cấp GCNQSDĐ cho các hộ dân xen ghép gặp khó khăn…

Đồng chí Bùi Quang Toàn, Giám đốc Sở TN&MT cho biết: Việc cấp GCNQSDĐ cho các hộ dân khu TĐC trên địa bàn tỉnh chậm và còn nhiều khó khăn. Hiện còn trên 1.200 hộ chưa được cấp GCNQSDĐ. Việc TĐC ổn định cuộc sống người dân bị ảnh hưởng bởi thiên tai là nhiệm vụ quan trọng của cấp ủy, chính quyền từ tỉnh xuống cơ sở. Từ năm 2017 đến nay, do thiên tai, mưa lũ gây trượt sạt đã ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của người dân. Một số khu TĐC đã hoàn thành, một số khu còn dở dang do thiếu nguồn lực. Có khu TĐC đã chuyển dân nhưng công tác thu hồi đất chưa thực hiện; một số khu thực hiện theo hình thức xen ghép… Trong tổng số 1.400 hộ, đến nay đã có 335 hộ được cấp GCNQSDĐ, 317 hộ đang thực hiện, còn 770 hộ chưa được cấp GCN. Nguyên nhân hồ sơ chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi đất chưa được thực hiện tại một số khu TĐC vì thời điểm xây dựng là cấp bách nên các thủ tục đất đai chưa thực hiện, trong khi đó quy định của pháp về chuyển đổi mục đích sử dụng đất phải được cơ quan có thẩm quyền cho phép và phải nằm trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất hàng năm. Bên cạnh đó còn chi phí cho GPMB, khi cấp bách thì ứng trước mặt bằng; thiếu kinh phí đo đạc cấp GCN. Công tác dự báo lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất các khu TĐC chưa chủ động. Việc cấp mới GCN cho người dân khu TĐC phải thực hiện thu hồi diện tích đất của người dân bị sạt lở, sau đó thực hiện các trình tự thủ tục cấp mới, rồi mới thực hiện cấp GCNQSDĐ cho người dân. Sở TN&MT đang đề xuất triển khai một số giải pháp tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh tiến độ cấp GCNQSDĐ cho các hộ dân theo quy định của pháp luật. Đối với các hộ dân trên địa bàn huyện Cao Phong, Kim Bôi, Mai Châu đang thực hiện đo đạc tổng thể sẽ được cấp GCNQSDĐ trong năm 2023. Nếu như đảm bảo kinh phí đo đạc, 500 hộ còn lại sẽ cơ bản thực hiện trong năm 2024. Về giải pháp, cần chủ động khảo sát, dự báo tình hình thiên tai, nguy cơ trượt sạt, trên cơ sở đó bố trí quỹ đất TĐC để bổ sung, cập nhật vào quy hoạch, kế hoạch dụng đất hàng năm, trình cơ quan có thẩm quyền cho phép chuyển đổi đất rừng, đất lúa theo quy định. Bên cạnh đó, các huyện phải chủ động phối hợp lập các dự án khu TĐC, lập quy hoạch chi tiết đồng bộ để khi có vấn đề xảy ra thì tổ chức thực hiện ngay.