Báo cáo 5 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị "Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh" do đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương trình bày đánh giá: Sau khi Chỉ thị 05 được Bộ Chính trị ban hành, công tác lãnh đạo, chỉ đạo việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức phong cách Hồ Chí Minh được thực hiện nghiêm túc, bài bản, đạt hiệu quả cao trong toàn hệ thống chính trị. Việc triển khai Chỉ thị 05 gắn với tổ chức thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng và các nhiệm vụ chính trị của địa phương, cơ quan, đơn vị được coi trọng, tạo sự chuyển biển tích cực trong nhận thức và hành động.

Trong 5 năm qua, việc thực hiện Chỉ thị 05 đã được cụ thế hóa thành các nhiệm vụ, chương trình cụ thể, phát huy được sức lan tỏa, thúc đẩy việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh sâu rộng trên mọi mặt của đời sống xã hội; ngày càng đi vào thực chất, dần trở thành việc làm thường xuyên, nền nếp, lối sống của các cán bộ, đảng viên và nhân dân; tạo ra những chuyến biến tích cực trong nhận thức và hành động, tạo nên sức mạnh cộng hưởng, sự đồng lòng, quyết tâm trong toàn Đảng, toàn quân, toàn dân thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, bảo vệ Tổ quốc, đạt nhiều thành tựu rất quan trọng, khá toàn diện, tạo nhiều dấu ấn nổi bật, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ.

Trong quá trình thực hiện Chỉ thị 05, các ban, bộ, ngành, địa phương đã xác định các khâu đột phá để tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện có hiệu quả: Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; xây dựng tổ chức, bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; cải cách hành chính, xóa bỏ những thủ tục hành chính rườm rà, gây khó khăn cho doanh nghiệp, nhân dân; xây dựng bộ quy tắc ứng xử, thực hiện văn hóa giao tiếp, văn hóa ứng xử, văn hóa công sở; xây dựng quy chế, quy định về việc người đứng đầu cơ quan, đơn vị tiếp dân, đối thoại trực tiếp với dân và doanh nghiệp, kịp thời nắm bắt, giải quyết những phản ánh, kiến nghị của nhân dân, doanh nghiệp; chọn những vấn đề bức xúc, nổi cộm mà nhân dân quan tâm, tập trung khắc phục, giải quyết dứt điểm; chỉ đạo thực hiện quyết liệt công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, xử lý sai phạm... Nhờ xác định và thực hiện tốt các khâu đột phá, trong nhiệm kỳ Đại hội XII, các địa phương trong cả nước đã giải quyết được 50.748 vụ việc nổi cộm, tồn đọng, gây bức xúc dư luận xã hội, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước.

Các cấp ủy Đảng từ Trung ương đến cơ sở đều ban hành các quy định về trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị, cán bộ, đảng viên trong thực hiện Chỉ thị 05. Ngay khi Ban Chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, việc học tập và làm theo Bác đã được thực hiện gắn với việc tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ.

Việc thực hiện nêu gương có chuyển biến tích cực. Nhiều cấp ủy, cán bộ, đảng viên, người đứng đầu, nhất là vai trò tiền phong, gương mẫu của các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương được thực hiện bằng những việc làm, hành động cụ thể với phương châm "trên trước, dưới sau", "trong trước, ngoài sau", "học tập đi đôi với làm theo" trên tất cả các phương diện, từ tư tưởng chính trị đến đạo đức, lối sống, tự phê bình và phê bình, trong quan hệ với nhân dân, trách nhiệm trong công tác, ý thức tổ chức kỷ luật, đoàn kết nội bộ, lề lối làm việc... Qua đó, kịp thời chấn chỉnh tác phong công tác, lối sống xa hoa, lãng phí gây phản cảm trong xã hội trong cán bộ, đảng viên, góp phần kiềm chế, ngăn chặn tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ; tích cực bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; thúc đẩy việc tự giác nêu gương, đi đầu trong thực hiện nếp sống văn minh, giản dị, tiết kiệm, cán bộ giữ chức vụ càng cao càng phải gương mẫu, tạo sự chuyển biến quan trọng về nhận thức và hành động của cán bộ, đảng viên trong quá trình thực thi các nhiệm vụ chính trị, tạo dấu ấn rõ nét về xây dựng văn hóa Đảng đạo đức, văn minh.

Báo cáo đánh giá, công tác tuyên truyền được thực hiện với nhiều hình thức phong phú, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Công tác tuyên truyền việc học tập và làm theo Bác đạt nhiều kết quả nổi bật, mang tính điển hình. Ban Tuyên giáo Trung ương đã tổ chức 13 chương trình Giao lưu các điển hình tiêu biểu trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Từ năm 2019, chương trình Giao lưu được đầu tư công phu, nâng tầm về chất, trở thành sự kiện thường niên có ý nghĩa sâu sắc với tên gọi "Hồ Chí Minh - Hành trình khát vọng". Hằng năm, vào dịp kỷ niệm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ban Tuyên giáo Trung ương phối hợp với Bảo tàng Hồ Chí Minh tổ chức triển lãm "Những tấm gương bình dị mà cao quý", giới thiệu những tấm gương tiêu biểu, mô hình điển hình trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Ban Tuyên giáo Trung ương xây dựng các phim tài liệu tuyên truyền về các gương điển trong hình học tập và làm theo Bác, "gương người tốt, việc tốt". Từ năm 2020, phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam thí điểm tổ chức thực hiện các phim ngắn biểu dương những điển hình tiêu biểu trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh với cách thể hiện chân thực, sinh động.

Công tác tuyên truyền đối ngoại và thực hiện việc học tập và làm theo tư tưởng đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh ở nước ngoài được coi trọng. Bộ Ngoại giao đã tích cực chỉ đạo thực hiện Đề án "Tôn vinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, Anh hùng giải phóng dân tộc, Nhà văn hóa kiệt xuất, ở nước ngoài" tại các nước có quan hệ ngoại giao, với nhiều hoạt động có ý nghĩa như tọa đàm, hội thảo, triển lãm, đặt tượng Bác, đặt tên Bác cho đường phố, trường học... Đại sứ quán, các cơ quan đại diện của Việt Nam ở các nước đã tổ chức tuyên truyền tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đến cán bộ, đảng viên và cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, nhất là thế hệ trẻ, để bạn bè quốc tế và kiều bào hiểu về cuộc đời, sự nghiệp, cống hiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới. Đồng thời, phát động và khuyến khích tham gia Giải thưởng sáng tác, quảng bá các tác phẩm văn học, nghệ thuật và báo chí về chủ đề "Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh".

Trong 5 năm qua, công tác giáo dục lý luận chính trị và các nội dung của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cho cán bộ, đảng viên, đoàn viên, học sinh, sinh viên được thực hiện nghiêm túc, cập nhật, góp phần nâng cao trình độ, bản lĩnh chính trị cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ; công tác kiểm tra, giám sát, sơ kết, biểu dương, khen thưởng trong việc thực hiện Chỉ thị 05 gắn với Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII của Đảng được thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ, kịp thòi xử lý những trường hợp vi phạm và khen thưởng những tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc...

Bên cạnh kết quả đạt được, Báo cáo chỉ rõ, việc tổ chức triển khai thực hiện Chỉ thị 05 còn bộc lộ những tồn tại, hạn chế cần khắc phục. Đó là công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện có nơi, có lúc chưa quyết liệt, chưa thế hiện được nhận thức, vai trò, sự quan tâm sát sao của người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị, dẫn đến tình trạng tổ chức triển khai thực hiện Chỉ thị 05 còn chậm, chưa kịp thời, chưa sát thực tế. Vẫn còn có hiện tượng trông chờ, ỷ lại vào văn bản hướng dẫn của cấp trên, dẫn đến thụ động, thiếu sáng tạo. Việc xây dựng cam kết tu dưỡng, rèn luyện, "làm theo" Bác, nhất là việc thực hiện quy định nêu gương của một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa trở thành nền nếp, hiệu quả chưa cao, còn hình thức. Tình trạng nói không đi đôi với làm, nói nhiều, làm ít, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống còn tồn tại trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, dẫn tới vi phạm các quy định của Đảng đến mức phải kỷ luật, xử lý hình sự.

Việc thực hiện Chỉ thị 05 gắn với xác định khâu đột phá trong công tác xây dựng Đảng, thực hiện nhiệm vụ chính trị, giải quyết các vấn đề bức xúc, nổi cộm của cơ quan, đơn vị, địa phương có nơi còn lúng túng. Công tác tuyên truyền chưa chú trọng triển khai sâu rộng ở các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu dân cư. Trong đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch có lúc, có nơi tính chiến đâu chưa cao, còn bị động. Công tác phát hiện, biểu dương, nhân rộng các tập thể, cá nhân điển hình trong học tập và làm theo Bác ở một số nơi chưa hiệu quả, chưa tạo sức thuyết phục. Việc đấu tranh với các biểu hiện lệch lạc về đạo đức, lối sống chưa mạnh mẽ. Tự phê bình và phê bình ở không ít nơi còn hình thức; tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm còn diễn ra ở nhiều nơi; một bộ phận cán bộ, đảng viên thiếu tự giác nhận khuyết điểm và trách nhiệm của mình đối với nhiệm vụ được giao. Công tác kiểm tra, giám sát đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên ở một số nơi chưa thường xuyên, thực chất, quyết liệt, phạm vi, đối tượng còn hẹp, hiệu quả cảnh báo, phòng ngừa vi phạm còn hạn chế...