(HBĐT) - Xác định công tác bảo tồn, phát huy giá trị các di sản văn hóa phi vật thể (DSVHPVT) là việc cần làm, nên làm để giữ hồn cốt văn hóa dân tộc, những năm qua, tỉnh đã có sự quan tâm đầu tư đúng mức để bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa trong cuộc sống đương đại.
Màn tái hiện không gian lễ hội của các nghệ nhân xã Phong Phú (Tân Lạc).
Những nỗ lực để bảo tồn di sản văn hóa
Nhằm lưu giữ và phát huy giá trị DSVHPVT, năm 2012, UBND tỉnh đã ban hành kế hoạch, chỉ đạo thực hiện việc kiểm kê DSVHPVT các dân tộc trên địa bàn tỉnh. Kết quả khảo sát, kiểm kê cho thấy, tỉnh có 786 DSVHPVT, trong đó có 2 DSVHPVT độc đáo nhất là mo Mường và chiêng Mường. Trên cơ sở kết quả kiểm kê, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã có chủ trương cho phép tổ chức sưu tầm, nghiên cứu, lập hồ sơ khoa học 2 DSVHPVT mo Mường và chiêng Mường. Xây dựng, từng bước áp dụng bộ chữ phiên âm tiếng Mường; xây dựng hồ sơ DSVHPVT mo Mường Hòa Bình, trình UNESCO công nhận là DSVHPVT tiêu biểu, cần bảo vệ khẩn cấp.
Tháng 3/2018, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 623/QĐ-UBND về ban hành Đề án bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể tiêu biểu các dân tộc tỉnh Hòa Bình, giai đoạn 2018 - 2030. Theo đó, giao Sở VH-TT&DL chủ trì, phối hợp với các sở, ngành, đơn vị liên quan tham mưu UBND tỉnh triển khai, thực hiện đề án. Đồng chí Bùi Thị Niềm, Giám đốc Sở VH-TT&DL chia sẻ: "Xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, Sở VH-TT&DL đã gấp rút chuẩn bị các phần việc để tham mưu cho tỉnh xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện đề án. Kỳ vọng đặt ra là lưu giữ lại DSVHPVT các dân tộc để truyền lại cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau, góp phần giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống lịch sử văn hóa của dân tộc. Một mặt, coi đó là phương tiện để giới thiệu, quảng bá hình ảnh, vùng đất, con người Hòa Bình đến với du khách trong và ngoài nước, góp phần tạo điều kiện, nền tảng thực hiện chiến lược phát triển du lịch của tỉnh”.
Trên cơ sở tham mưu của ngành VH-TT&DL, tháng 6/2020, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 65/KH-UBND triển khai thực hiện Đề án bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể tiêu biểu các dân tộc tỉnh Hòa Bình, giai đoạn 2020 - 2030. Theo đó, đối tượng được bảo tồn gồm DSVHPVT tiêu biểu của 5 dân tộc thiểu số (DTTS) Mường, Thái, Tày, Dao, Mông. Phạm vi thực hiện trên địa bàn 10 huyện, thành phố của tỉnh. Đề án có 4 dự án thành phần, gồm: Kiểm kê, sưu tầm và tư liệu hóa, giới thiệu, quảng bá, truyền dạy và xây dựng cơ sở dữ liệu về DSVHPVT tiêu biểu các dân tộc tỉnh Hòa Bình. Mới đây, vào tháng 1/2021, BTV Tỉnh ủy đã ban hành Kết luận số 32-KL/TU về việc lập hồ sơ di sản văn hóa mo Mường đệ trình UNESCO ghi danh vào danh mục DSVHPVT cần bảo vệ khẩn cấp.
Tạo "không gian sống” cho di sản văn hóa phi vật thể
Sớm xác định rõ DSVH là tài nguyên cho du lịch khai thác và du lịch góp phần quảng bá di sản, làm cho di sản sống trong cộng đồng nên một trong những hướng đi đang được thực hiện trên địa bàn tỉnh là kết hợp bảo tồn, phát huy DSVH và phát triển du lịch. Trong khuôn khổ Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh lần thứ nhất, năm 2019, chương trình không gian trưng bày và trình diễn DSVH tiêu biểu các dân tộc tỉnh được tổ chức tại xóm Lũy Ải, xã Phong Phú (Tân Lạc), với sự tham gia của trên 100 nghệ nhân đại diện cho 5 dân tộc thiểu số trong tỉnh, gồm: Mường, Tày, Thái, Dao, Mông. Bên cạnh đó, không gian còn trưng bày hàng trăm bức ảnh ghi lại nếp sống sinh hoạt, phong tục, tập quán, nét văn hóa đặc trưng của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh.
Sự kiện Ngày hội Văn hóa - Du lịch tỉnh Hòa Bình tại Hà Nội được tổ chức trong 3 ngày (từ ngày 22 - 24/1/2021) tại không gian phố đi bộ khu vực hồ Hoàn Kiếm đã tạo ấn tượng sắc nét trong lòng người dân Thủ đô, với màn diễu hành biểu diễn nghệ thuật chiêng Mường của 100 nghệ nhân. Ngày hội còn trình diễn một số trò chơi dân gian các dân tộc như: Ném pao, ném còn, đánh mảng, kéo co, đẩy gậy... tạo không khí lễ hội văn hóa độc đáo, vui nhộn, hấp dẫn.
Để tạo "không gian sống” cho DSVHPVT, công tác phục dựng các lễ hội được quan tâm. Khuyến khích việc truyền dạy chữ Mường, nghệ thuật chiêng Mường; cách dựng nhà sàn dân tộc Mường truyền thống; nghệ thuật hát Thường rang, Bộ mẹng dân tộc Mường; lịch cổ dân tộc Mường và cách sử dụng; nghệ thuật hát khắp dân tộc Tày, dân tộc Thái; truyền dạy chữ Dao, Tày, Thái, Mông; thành lập các câu lạc bộ văn hóa dân gian để gìn giữ, phát huy giá trị bản sắc văn hóa dân tộc. Ngành Giáo dục cũng tích cực đưa dân ca, dân vũ, các trò chơi dân gian… vào trường học. Tất cả những nỗ lực đó nhằm giữ gìn hồn cốt văn hóa các dân tộc Hòa Bình, xứng danh là "miền đất sử thi”.
Thúy Hằng
(Hội Nhà báo tỉnh)
Đến thăm Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, chúng tôi được chị Ngô Thị Lai, cán bộ Bảo tàng giới thiệu tham quan, tìm hiểu khá nhiều hiện vật quan trọng, độc đáo, góp phần làm nên chiến thắng lừng lẫy năm châu 70 năm về trước. Một trong những hiện vật ấy là chiếc xe đạp thồ huyền thoại.
Cho đến nay, sau 52 năm, trận chiến khốc liệt nhất trong lịch sử chiến tranh Việt Nam, được mệnh danh là "mùa hè đỏ lửa” với sự huy động lực lượng lớn chưa từng có trong 81 ngày đêm giằng co từng mét đất, ngôi nhà giữa bom rơi, đạn nổ vẫn còn in đậm trong ký ức quân và dân cả nước cũng như lớp thanh niên tỉnh Hòa Bình lên đường đến với chiến trường Quảng Trị, góp phần tô thắm trang sử hào hùng của dân tộc trong hành trình giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Văn hóa có vai trò đặc biệt quan trọng đối với mỗi quốc gia, dân tộc. Trong bối cảnh hiện nay, việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của các vùng miền, dân tộc là nhiệm vụ rất quan trọng, vừa góp phần củng cố nền tảng tinh thần của xã hội, tăng cường khối đại đoàn kết, khơi dậy khát vọng phát triển, vừa quảng bá du lịch, thúc đẩy phát triển KT-XH.
Sinh năm 1932, năm nay cựu chiến binh (CCB) Vũ Trọng Thuận ở tổ 3, phường Thống Nhất (TP Hòa Bình) đã ngoài 90 tuổi, nhưng khi kể về một thời binh lửa nơi chiến trường Điện Biên Phủ năm xưa, giọng ông vẫn sang sảng. Thời điểm đó ông tham gia với vai trò là chiến sỹ quân y của trạm thu dung điều trị thương binh dưới tán rừng Mường Phăng. 70 năm đã trôi qua, ký ức thời thanh niên của người cựu binh như ùa về khi hoa ban nở trắng những cánh rừng Tây Bắc.
Sinh năm 1934, năm nay dù đã 90 tuổi nhưng khi kể lại những ngày cùng đồng đội tấn công Đồi A1 ở chiến dịch Điện Biên Phủ cách đây tròn 70 năm, đôi mắt của cựu chiến binh (CCB) Mai Đại Xá ở tổ 7, phường Đồng Tiến (TP Hòa Bình) như có lửa, giọng nói trở lên mạnh mẽ như thuở 20 tay cầm súng, bật dậy từ chiến hào hô xung phong...
LTS: Thiếu tướng Bùi Đức Tùng, nguyên Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An, trong Chiến dịch Điện Biên Phủ là Trung đội trưởng thuộc Đại đội 924, Tiểu đoàn 542, Trung đoàn 165, Đại đoàn 312. Thiếu tướng Bùi Đức Tùng đã kể lại những kỷ niệm tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ trong cuốn sách "Chiến sĩ Điện Biên Phủ thành phố Vinh” do Ban liên lạc chiến sĩ Điện Biên Phủ thành phố Vinh biên soạn. Báo Quân đội nhân dân Điện tử trích gửi đến bạn đọc.
