(HBĐT) -Trên 4 vùng Mường (Bi - Vang - Thàng - Động), những người lưu giữ và biết xem bộ lịch cổ xưa của người Mường (lịch Đoi) chỉ còn đếm được trên đầu ngón tay. Một trong số ít người đang nắm giữ "bảo bối” này là ông Bùi Văn Lựng, nghệ nhân mo Mường ở xóm Mường Lầm, xã Phong Phú (Tân Lạc).
Nghệ nhân Bùi Văn Lựng, xóm Mường Lầm, xã Phong Phú (Tân Lạc) giới thiệu về lịch Đoi của người Mường.
Trong câu chuyện mở đầu về lịch Đoi của nghệ nhân Lựng, bây giờ, các gia đình thường sử dụng lịch Tây để biết ngày, tháng, nhưng người vùng Mường Bi vẫn giữ cách tính ngày, tháng dựa vào lịch Đoi. Mang bộ lịch Đoi cất kỹ từ cánh tủ ra, ông Lựng giảng giải về nguồn gốc bảo bối này. Nghe các cụ xưa truyền lại thì lịch Đoi có từ thuở đất còn bạc lạc, đá thì mới đẻ, con dân Mường Bi nhìn trăng đoán nắng, nhìn sao đoán gió, qua hàng trăm đời người mới làm ra được. Cũng kể từ khi đó, người Mường Bi đi cày đi cuốc, bắt tôm, đánh cá, dựng vợ gả chồng, ngày lành tháng tốt… cứ theo lịch Đoi mà làm. Lịch được làm từ 12 thẻ tre dài chừng 20 cm, rộng 2 cm, tượng trưng cho 12 tháng trong năm. Mỗi thẻ tre được khắc 30 khấc tượng trưng cho 30 ngày.
Nói về bộ lịch, nghệ nhân Lựng chia sẻ: Cách tính ngày độc đáo của người Mường Bi, đó là dựa vào việc nhìn sao đoi. Mỗi tháng trong năm được tính đúng 30 ngày, không hơn, không kém. Nhìn vào khấc trong từng thẻ tre biểu thị cho 1 ngày. Trên thẻ, người Mường khắc các ký hiệu vạch, nhìn vào đó mà tính, đoán được ngày. Ngày tốt là ngày không có gạch, không có chấm (lỗ). Nếu thấy ký hiệu hình đuôi cá nghĩa là ngày cá đi, thuận lợi cho việc đi lưới, đi chài. Trên thẻ thấy chấm sao là ngày sao đoi, tức là ngày kỵ, không nên làm gì. Ngày có vạch mũi tên là ngày mưa bão, thường tập trung vào tháng 10. Ngày có chấm lỗ gọi là ngày hao, tốt nhất không nên làm gì, kể cả trồng trọt cũng không nên. Việc tính toán các ngày tốt, xấu trong tháng còn được kết hợp với cách bấm đốt tay (bắt tự).
Cũng theo cách tính lịch Đoi, các ngày từ 1-10, người Mường gọi là ngày cây, từ ngày 11-20 gọi là ngày lồng và từ ngày 21-30 gọi là ngày cuối. Người Mường nói chung, người Mường Bi nói riêng thường tổ chức những việc hệ trọng vào những ngày đầu tháng (ngày cây), tránh những ngày kỵ (mồng 5, 14, 23). Tháng 4 là ngày cá đẻ trứng, vào tháng khắc hình đuôi cá, người dân dựa vào sự phán đoán này để đi cất vó ở suối, sông. Tháng 4 cũng là tháng bắt đầu của một năm theo cách tính lịch Đoi. Nếu người Việt đón Tết cổ truyền từ ngày mồng 1 thì theo lịch Đoi là ngày 30 tháng Chạp của người Mường.
Cũng theo nghệ nhân Lựng, mặc dù còn ít người hiểu được lịch Đoi nhưng ở từng khía cạnh, lịch Đoi - loại lịch pháp hội tụ tri thức dân gian này vẫn có trong mọi mặt đời sống của người Mường, giúp đoán định thời tiết, ngày tốt, xấu. Hiện nay, nhiều gia đình ở vùng Mường Bi khi cất nhà mới, tậu xe, mua trâu, bò vẫn dựa theo lịch Đoi. Trong việc đặt móng, cất nhà, cưới hỏi, các gia đình đều tìm đến thầy mo, người am hiểu về lịch Đoi nhờ xem lịch Đoi, bấm đốt tay để chọn ngày lành, tháng tốt…
Đáng mừng là hiện nay, trước thực trạng lịch Đoi có nguy cơ mai một, thất truyền, ngày càng ít người biết, Sở VH-TT&DL đang xây dựng hồ sơ trình Bộ VH-TT&DL đưa lịch Đoi trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Quá trình lập hồ sơ, những chủ thể nắm giữ bảo bối này như nghệ nhân Bùi Văn Lựng có vai trò quan trọng.
Bùi Minh
Cái tên Bùi Văn Tường giờ đây không còn xa lạ với nhiều thanh niên và người dân xã Thanh Hối (Tân Lạc). Lập nghiệp tại quê hương với mô hình "Vườn ươm giống cây trồng”, đến nay Bùi Văn Tường đã là Giám đốc của HTX Sản xuất và kinh doanh nông nghiệp 0789, xóm Sung, xã Thanh Hối. Thành công từ khát vọng khởi nghiệp tại mảnh đất quê hương, ý chí và nghị lực của anh đã góp phần lan tỏa tinh thần khởi nghiệp trong thế hệ trẻ tại địa phương.
Tuy khác nhau về tuổi đời, tuổi nghề và trình độ học vấn… nhưng đội ngũ công nhân viên chức lao động (CNVCLĐ) tỉnh nhà đều có điểm chung là tinh thần hăng say thi đua lao động sản xuất. Những ý tưởng, sáng kiến, cải tiến kỹ thuật đã được áp dụng hiệu quả vào thực tiễn. Qua đó góp phần hoàn thành tốt nhiệm vụ tại các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, đồng thời khẳng định CNVCLĐ là lực lượng tiên phong trong phát triển KT - XH địa phương.
Giản dị, thân thiện và gần gũi… đó là cảm nhận đầu tiên khi trò chuyện với chị Bùi Thị Phương Thảo, giáo viên Trường liên cấp Dạ Hợp (TP Hòa Bình). Là giáo viên trẻ tràn đầy nhiệt huyết, chị Thảo được đồng nghiệp và học sinh yêu mến không chỉ bởi giỏi về chuyên môn mà còn là đoàn viên sôi nổi, nhiệt tình tham gia các hoạt động do tổ chức công đoàn phát động.
Thời gian qua, mô hình "Nuôi lợn đất” được Hội Liên hiệp phụ nữ (LHPN) xã Yên Trị (Yên Thủy) triển khai thực hiện hiệu quả, có tính lan tỏa. Mô hình không chỉ tạo được ý thức tiết kiệm, quản lý chi tiêu gia đình trong hội viên phụ nữ mà qua đó khơi dậy tinh thần "tương thân tương ái”, giúp chị em khó khăn vươn lên trong cuộc sống.
Thực hiện học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, thời gian qua, trên địa bàn huyện Mai Châu đã có nhiều tấm gương điển hình, tiêu biểu về học tập và làm theo Bác trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển KT-XH, đảm bảo an sinh xã hội, QP-AN ở địa phương.
"Hưởng ứng phong trào thi đua "Vì an ninh Tổ quốc” do Bộ Công an, Công an tỉnh phát động, từ năm 2012 đến đầu năm 2024, với vai trò là Đội trưởng Đội Tổng hợp, tôi đã tham mưu Đảng uỷ, lãnh đạo Công an huyện chỉ đạo triển khai thực hiện tốt các nhiệm vụ công tác đảm bảo an ninh trật tự (ANTT). Tham mưu, phục vụ tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Chính phủ, Bộ Công an về công tác đảm bảo ANTT; các đợt cao điểm tấn công trấn áp tội phạm; nâng cao chất lượng công tác soạn thảo, thẩm định văn bản phục vụ chỉ đạo của Đảng uỷ, lãnh đạo Công an huyện, Huyện uỷ, UBND huyện. Tháng 2/2024, tôi được điều động, bổ nhiệm làm Trưởng Công an xã Bảo Hiệu” - Trung tá Bùi Văn Tuần, Trưởng Công an xã Bảo Hiệu, huyện Yên Thủy chia sẻ.
