(HBĐT) - "Sống lạc quan, ăn nhiều rau” là bí quyết sống lâu, sống khỏe của đại lão Sùng A Sía ở bản Chà Đáy, xã Pà Cò (Mai Châu). Cụ Sía tròn 110 tuổi nhưng da dẻ vẫn hồng hào, chân bước vững chắc, vẫn còn nuôi lợn, chăn trâu và làm mọi việc sinh hoạt hàng ngày.

Cụ Sùng A Sía thổi bài khèn đón khách.

Ngôi nhà gỗ của cụ Sía ở cuối bản Chà Đáy. Khi chúng tôi đến cụ đang nghỉ trưa. Nghe có khách vào chơi, cụ Sía tự trở dậy. Khác với tưởng tượng của tôi, tuy đã 110 tuổi nhưng trông cụ như tuổi thất tuần. Bước đi đều đặn, hàm răng trắng và nếu không biết tuổi thì người lần đầu gặp không ai nghĩ cụ đã sống hơn một thế kỷ. 

Cụ Sùng A Sía sinh ra và lớn lên tại bản Pa Háng. Khi lấy vợ, cụ mới chuyển ra bản Chà Đáy, vì bản này có nhiều ruộng nước, dễ sinh sống. Hồi còn thanh niên, cụ là người khỏe mạnh, chịu khó làm lụng. Cụ nhớ lại, ngày đó, nhà có một con trâu cày rất khỏe. Một lần cho người bạn ở bản bên mượn để cày ruộng. Trong lúc thả trâu đi ăn bên bìa rừng, con trâu chẳng may bị rơi xuống vực chết. Người bạn nhà nghèo, chẳng có trâu để trả cho cụ. Sau một thời gian nghĩ cách để đền thì nảy ra ý định gả em gái cho cụ. Không ngờ sau chuyện mất trâu, cụ Sía có vợ. Hai vợ chồng chăm chỉ làm ăn, gây dựng nhà cửa. Suốt mấy năm chung sống, vợ chồng cụ sinh được 4 người con, 3 trai, 1 gái. Khi sinh cô con gái út được 6 tháng tuổi, vợ cụ mắc bệnh trọng. Là người biết thuốc của người Mông nhưng cụ vẫn không chữa được bệnh cho vợ. Thế là cụ rơi vào cảnh "gà trống nuôi con". 

Ngày đó, Pà Cò khó khăn nên cảnh gà trống nuôi con càng thêm chật vật. Mọi người trong dòng họ họp bàn, động viên cụ Sía đi bước nữa. Vốn có tài thổi khèn Mông, lại để ý đến cô Máy cùng bản nên cụ quyết định đi bước nữa. Sau mấy ngày đến nhà thổi khèn, cô Máy cũng đồng ý theo cụ về. Với tài của mình, cụ đã dung hòa được cuộc sống giữa dì ghẻ và con chồng. Bà Máy sinh cho cụ được 8 người con. Sau khi sinh người con thứ 8, bà lại mang bệnh và mất, để lại cho cụ Sía 12 đứa con. Một mình lo toan nuôi các con, bao nhiêu việc vất vả kiếm sống cụ đều trải qua. Tất cả các con được đi học và dựng vợ, gả chồng đến nơi đến chốn. Các con ngoan ngoãn, tu chí và không dính vào con đường ma túy. Để dạy các con, cụ lấy cái tình, cái lý bảo ban chứ không dùng roi vọt. Hiện cụ có tới 60 cháu, chắt.

vận động, lạc quan, ăn rau là chính

Thấy có khách, cụ Sía sai đứa cháu pha trà mời khách. Trong hơi sương lạnh của một ngày cuối năm, chúng tôi nghe cụ say sưa kể về cuộc sống của bản Mông ngày trước, kể về phong tục tập quán, về sinh hoạt hàng ngày của cụ... mà một trong những sở thích, sở trường là chơi khèn. Thế rồi, cụ sai cháu đi lấy khèn và thổi một bài cho chúng tôi thưởng thức. Tiếng khèn lúc trầm, lúc bổng như đưa người nghe lên bản Mông ngày xuân. Cụ bảo, khèn Mông có nhiều bài lắm, từ đám ma, đám cưới, đến hội xuân, tán gái… bài nào cũng thuộc. Chơi khèn xong, cụ mồi điếu thuốc lào hút. Sinh ra ở thủ phủ thuốc phiện, nên cuộc sống gắn với cây thuốc phiện. Khi Nhà nước vận động bà con xóa bỏ cây thuốc phiện, cụ là người đầu tiên của bản đi cai nghiện và chuyển đổi cây trồng.

Ngoài làm nông, cụ Sía còn là người biết bốc thuốc. Ai đau bụng, đau đầu hay khó sinh con đều giúp được hết. Công bà con trả là gùi ngô, mớ rau, con thú săn được trong rừng, nhưng chưa bao giờ cụ coi đó là nghề kiếm sống. Bí quyết sống khỏe của cụ là sống lạc quan, vận động nhiều, hiện giờ cụ vẫn nuôi lợn, nuôi cá và chăn trâu. Đầu năm 2022, gia đình tổ chức đại thượng thọ mừng cụ tròn 110 tuổi. Cũng trong năm, cụ bán con trâu mộng được vài chục triệu đồng. Mỗi bữa ăn được đôi lưng cơm, uống vài chén rượu và món ăn cụ thích nhất là rau.