Hội thẩm nhân dân chiếm 2/3 thành phần HĐXX, góp phần quan trọng vào việc đưa ra các phán quyết đúng người, đúng tội, đúng pháp luật và hợp tình, hợp lý. Trong ảnh: TAND thành phố Hoà Bình tổ chức phiên toà xét xử sơ thẩm vụ án mua bán trái phép chất ma tuý với thành phần HĐXX gồm 1 chủ toạ và 2 HTND.
(HBĐT) - Ngoài vai trò đại diện cho nhân dân tham gia vào hoạt động xét xử (HĐXX) của Toà án, hội thẩm nhân dân (HTND) còn bảo đảm cùng HĐXX đưa ra các phán quyết đúng người, đúng tội, hợp tình, hợp lý, đúng pháp luật, bảo vệ quyền - lợi ích hợp pháp của Nhà nước và công dân. Tuy nhiên, mức thù lao chỉ 50.000 đồng/ngày tham gia xét xử như hiện nay là quá eo hẹp ảnh hưởng không nhỏ đến tâm lý, sự nhiệt tình, tâm huyết của đội ngũ HTND nói chung, đội ngũ HTND tỉnh ta nói riêng.
Tại tỉnh ta, HĐND các cấp nhiệm kỳ 2011- 2012 đã bầu ra được 197 HTND; trong đó có 22 HTND cấp tỉnh, còn lại là 175 HTND cấp huyện. Để tạo điều kiện cho đội ngũ HTND hoàn thành công việc, ngành Toà án đã tiến hành các đợt tập huấn nghiệp vụ, trang bị kiến thức pháp luật cần thiết, may đo trang phục, cấp CMT HTND để HTND có thể tham gia xét xử. Ngoài ra, ngành Tòa án cũng đã tổ chức cho HTND tham gia các phiên toà xét xử mẫu để HTND được trang bị kiến thức, nghiệp vụ thực tế về trình tự, thủ tục tố tụng tại phiên toà. Ban liên lạc các HTND các cấp cũng được thành lập để quản lý, giữ mối liên hệ giữa HTND với Toà án.
Là một trong những người tiến hành tố tụng, HTND có một vị trí pháp lý khá quan trọng, số lượng HTND chiếm 2/3 trong thành phần HĐXX sơ thẩm. Đối với những vụ án phức tạp, tính chất nghiêm trọng, số lượng HTND có thể lên đến 3 người trong tổng số 5 thành viên của HĐXX. Như vậy, trong thành phần của HĐXX sơ thẩm, số lượng HTND bao giờ cũng chiếm tỷ lệ cao hơn so với Thẩm phán. Đây là một lợi thế để các HTND thể hiện sự ngang quyền trên tinh thần dân chủ.
Trao đổi với chúng tôi về vai trò của HTND trong hoạt động xét xử của ngành Toà án, đồng chí Vũ Duy Tôn, Phó Chánh án TA tỉnh khẳng định: Việc tham gia của HTND trong các phiên toà đảm bảo đúng theo Hiến pháp, Luật Tố tụng và nguyện vọng của nhân dân. HTND có đời sống chung trong cộng đồng, tập thể lao động nên nắm bắt, hiểu sâu sắc hơn tâm tư nguyện vọng của quần chúng nhân dân. Với vốn hiểu biết thực tế, kinh nghiệm trong cuộc sống, sự am hiểu về phong tục tập quán ở địa phương, HTND sẽ bổ sung cho Thẩm phán những kiến thức xã hội cần thiết trong quá trình xét xử để có được phán quyết đúng pháp luật, được xã hội ủng hộ. Ngoài ra, thông qua việc tham gia xét xử tại các phiên toà, HTND sẽ được trang bị thêm nhiều kiến thức về pháp luật thiết thực, bổ ích để có thể tuyên truyền, giáo dục, phổ biến pháp luật hiệu quả tới bạn bè, gia đình, đồng nghiệp tại địa phương, cơ quan công tác.
Tuy nhiên, có một thực tế đáng suy ngẫm là vị trí, vai trò, nhiệm vụ quan trọng của HTND tham gia vào hoạt động xét xử của ngành Toà án đã được pháp luật và thực tế khẳng định nhưng sự quan tâm, chế độ chính sách dành cho đội ngũ này vẫn chưa được chú trọng. Theo quy định của Bộ Tài chính và TAND Tối cao vẫn được áp dụng từ năm 2007 đến nay, mỗi HTND tham gia xét xử sẽ được hưởng phụ cấp phiên toà 50.000 đồng/ngày. Ngoài ra, không được hưởng bất cứ một loại phụ cấp nào khác liên quan đến việc làm HTND. Mức phụ cấp này được đánh giá là quá ít ỏi, không tương xứng với công sức của HTND. Để tham gia phiên toà, các HTND đều phải nghiên cứu hồ sơ vụ việc, tìm hiểu các vấn đề liên quan và tham gia từ đầu đến cuối phiên toà. Đặc biệt là với các vụ án xét xử lưu động, các vụ án hình sự sơ thẩm có tính chất đặc biệt nghiêm trọng... công sức của HTND bỏ ra rất nhiều. Thực tế đã cho thấy, các HTND tham gia phiên toà, hoàn thành công việc của mình vì tinh thần, trách nhiệm trước dân, trước Đảng, vì sự tín nhiệm bầu ra của HĐND là chính.
Trước thực tế này, đồng chí Phó Chánh án Toà án tỉnh trăn trở: Chế độ cho HTND quá thấp như hiện nay là một trong những vấn đề khiến ngành rất băn khoăn. Ngành đã nhiều lần kiến nghị nhưng vẫn chưa được quan tâm, giải quyết. Cần có chế độ, sự quan tâm thoả đáng, đội ngũ HTND mới yên tâm và nhiệt tình hoàn thành công việc. Hiện nay, Toà án tỉnh đang tiếp tục kiến nghị lên TAND Tối cao, Bộ Tài chính sớm sửa đổi chế độ thù lao sao cho phù hợp. Ngoài ra, ngành Toà án cũng rất mong HĐND, UBND tỉnh xem xét bố trí nguồn ngân sách bổ sung, hỗ trợ bồi dưỡng nghiệp vụ và phụ cấp trực tiếp cho HTND để nâng cao hơn nữa vai trò, vị trí, hiệu quả hoạt động của HTND, góp phần trực tiếp giúp ngành Toà án nâng cao chất lượng xét xử, đảm bảo pháp luật được thực thi công bằng và nghiêm minh.
Dương Liễu
Phát triển bởi ICT GROUP.
