(HBĐT) - Vượt lên những thách thức do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, sự nỗ lực trong chỉ đạo sản xuất, kết nối, tiêu thụ nông sản của ngành nông nghiệp tỉnh những năm gần đây đã đạt được kết quả tích cực. Để tiếp tục đưa nền nông nghiệp phát triển tương xứng với tiềm năng, lợi thế sẵn có của địa phương, giúp nâng tầm thương hiệu sản phẩm, mang lại thu nhập cao hơn cho người dân, doanh nghiệp (DN), ngành nông nghiệp tỉnh tích cực vào cuộc, phối hợp các cấp, ngành từng bước hình thành vùng nguyên liệu bền vững, mở cánh cửa mới cho hành trình "xuất ngoại” những nông sản thế mạnh của tỉnh trong tương lai. 

Công ty TNHH Pacific chuyên sản xuất và xuất khẩu nông sản sang thị trường Nhật Bản, tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động địa phương.       

Tín hiệu tích cực

Có thể nói, góp phần quan trọng để tạo nên diện mạo mới cho nền kinh tế của tỉnh không thể không kể đến những nỗ lực phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới. Từ sau tái lập tỉnh đến nay, nông nghiệp, nông thôn của tỉnh có những bước phát triển, từ việc hình thành vùng sản xuất chuyên canh đến nâng vị thế nhiều nông sản trên thị trường... Chỉ tính từ năm 2015 đến nay, thực hiện chỉ đạo của tỉnh, các địa phương tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nhân rộng mô hình sản xuất mới gắn với phát huy hiệu quả các công trình thủy lợi, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển.

Từ sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, đặc biệt là ngành nông nghiệp và nông dân, các DN, HTX, năm 2021, mặc dù chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19, giá trị xuất khẩu nông sản vẫn tăng trưởng bằng hoặc cao hơn cùng kỳ những năm trước, góp phần tăng giá trị sản xuất toàn ngành. Giá trị sản xuất nông, lâm, thủy sản ước đạt 20.521 tỷ đồng, tăng 1,9% so với cùng kỳ năm trước; giá trị sản xuất toàn ngành đạt 11,97 nghìn tỷ đồng. Đến tháng 4/2022, tỉnh đã cấp được 14 mã số vùng trồng (MSVT) với trên 168 ha canh tác cho các loại cây trồng như: Chuối, thanh long, nhãn, bưởi và 10 mã số cơ sở đóng gói (MSCSĐG), tăng 5 MSVT với 92,43 ha và 4 MSCSĐG so với năm 2020. Đến nay, giá trị sản xuất trên 1 ha đất canh tác đạt trên 128 triệu đồng/năm. Tại các địa phương trong tỉnh dần hình thành vùng sản xuất hàng hóa, chuỗi liên kết và tiêu thụ phục vụ công nghiệp chế biến theo hướng sản xuất đạt tiêu chuẩn VietGAP, các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm (ATTP) như: Chuỗi chế biến măng các loại của Công ty CP Kim Bôi; chuỗi cam các loại của HTX nông trại xanh Gfarm Việt Nam (Lạc Thủy); chuỗi rau an toàn của HTX nông nghiệp hữu cơ Thành An (Lương Sơn)... Quan trọng hơn là qua chuyển đổi cây trồng đã từng bước giúp nông dân tiếp cận phương pháp canh tác hiện đại, thích ứng với biến đổi khí hậu, thay đổi nhận thức của nhiều nông hộ hướng đến sản xuất nông nghiệp có hàm lượng kỹ thuật cao gắn với nhu cầu thị trường...

Cơ hội đan xen thách thức

Việc thực hiện đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp những năm qua đã xác định được các vùng sản xuất tập trung, hoàn thiện tiêu chuẩn, quy chuẩn sản xuất, xác định cây trồng, vật nuôi chủ lực để đầu tư xây dựng chuỗi giá trị. Dù vậy, ngoài có thêm những cơ hội mới cho xuất khẩu nông sản, ngành nông nghiệp tỉnh vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức.

Công ty TNHH Pacific (TP Hòa Bình) là DN 100% vốn đầu tư nước ngoài đầu tiên hoạt động trên địa bàn tỉnh. Từ năm 2013 đến nay, công ty hoạt động tương đối ổn định, tạo việc làm cho nhiều lao động. 2 năm trở lại đây, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, giá nguyên liệu và một số chi phí thường xuyên có biến động tăng nên hiệu quả sản xuất kinh doanh (SXKD) giảm. Phó Giám đốc Công ty TNHH Pacific Lưu Xuân Nam cho biết: Hiện tại, mỗi năm công ty thu mua được các loại nông sản như dưa chuột, gừng, ớt sản xuất tại tỉnh, tuy nhiên chỉ chiếm phần rất thấp trong tổng sản lượng cần để xuất khẩu. Công ty phải nhập nguyên liệu ở một số nơi như: Quảng Nam, Cao Bằng, Bắc Kạn, Thanh Hóa... để có thể đáp ứng đủ số lượng đơn hàng của bên mua. Vì thế, không thể giảm bớt chi phí vận chuyển, ảnh hưởng tới lợi nhuận của công ty và thu nhập của người lao động. Công ty vẫn luôn trăn trở, mong muốn xây dựng vùng nguyên liệu đáp ứng các tiêu chí phục vụ xuất khẩu để góp phần nâng tầm thương hiệu nông sản của tỉnh; tạo thu nhập ổn định, gắn kết lâu dài giữa người lao động với DN.

Còn tại chi nhánh Công ty CP Tập đoàn Minh Trung Việt Nam tại Hòa Bình (Lương Sơn), đây cũng là DN chế biến các nông sản đóng trên địa bàn nhiều năm nhưng vẫn chưa có vùng nguyên liệu tại tỉnh. Bà Nguyễn Thị Thủy, Phó Giám đốc chi nhánh cho biết: Tất cả nguyên liệu sản xuất hiện đều được thu mua tại vùng nguyên liệu ở các tỉnh, thành phố khác và nhập khẩu từ nước ngoài. Bởi những yêu cầu xuất khẩu rất khắt khe, năng lực tiếp cận với vùng sản xuất nông sản tập trung trên địa bàn tỉnh của công ty còn hạn chế.

Thực tế hiện nay, không ít vùng nguyên liệu trên địa bàn tỉnh dần hình thành nhưng chưa được tổ chức bài bản, hạ tầng sản xuất chưa đáp ứng những yêu cầu xuất khẩu. Việc xây dựng MSVT cũng mới được quan tâm vài năm trở lại đây. Sản xuất nông nghiệp chủ yếu ở quy mô nhỏ lẻ nên khó áp dụng công nghệ cao và kiểm soát ATTP, tính cạnh tranh của nông sản, hiệu quả sản xuất chưa cao; lãng phí sản xuất và tổn thất sau thu hoạch vẫn tồn tại. Mặt khác, giá đầu vào nông nghiệp như: Phân bón, thuốc BVTV... liên tục tăng, tốc độ tăng cao hơn tốc độ tăng giá của nông sản, ảnh hưởng tới thu nhập của nông dân dù là vụ được mùa. Việc chưa hình thành vùng nguyên liệu gắn với liên kết phục vụ chế biến, tiêu thụ của DN cũng ảnh hưởng đến một số chính sách chưa được thực hiện đồng bộ, nhất là các chính sách tín dụng, bảo hiểm nông nghiệp, quản lý chất lượng vùng trồng gắn với liên kết theo chuỗi giá trị...

Cần thiết xây dựng vùng nguyên liệu tập trung để phục vụ công nghiệp chế biến

Nhiệm kỳ 2020 - 2025, Tỉnh ủy đề ra phương châm phát triển kinh tế tỉnh nhanh, bền vững; xanh - xanh hơn và xanh hơn nữa. Phát triển trên 4 trụ cột, trong đó nông nghiệp được xác định là nền tảng nhằm phát huy tiềm năng, thế mạnh của tỉnh với các loại cây, con bản địa để cung cấp lương thực, thực phẩm cho thị trường các tỉnh, thành phố, nhất là vùng Thủ đô và vươn tới xuất khẩu. Để đạt được các mục tiêu, nhiệm vụ đề ra, nhiều giải pháp đã, đang được các cấp, ngành, địa phương triển khai thực hiện. Trong đó, trọng tâm là sớm hình thành vùng nguyên liệu tập trung, đảm bảo các tiêu chuẩn để phục vụ công nghiệp chế biến và xuất khẩu nông sản trên địa bàn tỉnh.

Đại diện lãnh đạo Công ty CP Tập đoàn Minh Trung Việt Nam thăm vườn trông lạc của nông dân xã Yên Trị (Yên Thủy).

Mới đây, sau hội thảo xây dựng, phát triển vùng nguyên liệu sản phầm trồng trọt phục vụ công nghiệp chế biến, Công ty CP Tập đoàn Minh Trung Việt Nam đã thống nhất với huyện Yên Thủy tập trung liên kết sản xuất - tiêu thụ 2 sản phẩm chính là lạc và ngô nếp. Theo đó, công ty tạm mua 50 tấn lạc củ của HTX Yên Trị; sau khi sơ chế sản phẩm (10 - 15 ngày) sẽ có thông báo chính thức quy cách và số lượng, đơn giá với địa phương. Đây là bước đầu trong việc hình thành vùng nguyên liệu sản xuất của cả công ty nói riêng và của huyện Yên Thủy, của tỉnh nói chung. UBND huyện Yên Thủy đề nghị công ty sớm có văn bản đăng ký diện tích, sản lượng 2 sản phẩm có nhu cầu thu mua trong vụ hè thu, đông năm 2022 gửi huyện để tổ chức sản xuất. Dự kiến cuối năm nay, 2 bên sẽ tổ chức hội nghị đánh giá kết quả bước đầu và xây dựng kế hoạch cụ thể phát triển vùng nguyên liệu chuyên canh 3 vụ (ngô, lạc vụ xuân; lúa nếp, ngô, lạc vụ mùa, hè thu; ngô, lạc vụ đông).

Đồng chí Vương Đắc Hùng, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT cho biết: Với những lợi thế về đất đai, nguồn lao động, nông sản phong phú, đa dạng, chất lượng tốt..., Hòa Bình có đủ khả năng để xây dựng vùng nguyên liệu trồng trọt phục vụ công nghiệp chế biến theo một lộ trình bài bản. Để phát triển được vùng nguyên liệu, các DN cần cân đối, rà soát lại trong tất cả các khâu sản xuất; đồng thời phân công bộ phận đầu mối phụ trách việc kết nối với ngành, đơn vị chuyên môn để khảo sát vùng nguyên liệu, cách thức tổ chức, bao tiêu và tiêu thụ sản phẩm; chú trọng đến đảm bảo các tiêu chí ATTP, liên kết chặt chẽ với các HTX... Ngành nông nghiệp tỉnh đã tiến hành khảo sát tình hình SXKD tại một số DN sản xuất, chế biến và xuất khẩu nông sản trên địa bàn. Sau đó, tổng hợp ý kiến, đề xuất để có giải pháp đồng hành, hỗ trợ DN tổ chức lại sản xuất, xây dựng vùng nguyên liệu. Sở đang chuẩn bị cho việc tổ chức hội thảo với các DN sản xuất, HTX, đơn vị liên quan để trao đổi, tháo gỡ những vướng mắc nhằm xây dựng vùng nguyên liệu nông sản thành công, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho nông dân, HTX và DN.

Bùi Huyên

Phó Chủ Tịch UBND huyện Yên Thủy

Các HTX trên địa bàn huyện là đầu mối chỉ đạo sản xuất tới nông dân với các sản phẩm chủ lực, đặc biệt là sản xuất sản phẩm nông nghiệp sạch, an toàn. Thông qua HTX có thể tổ chức lại sản xuất, tổ chức lại thị trường để xây dựng các chuỗi ngành hàng từ đồng ruộng tới thị trường. Do đó, huyện đã, đang phối hợp tập trung thực hiện các nhóm giải pháp cho từng nhóm HTX. Hướng dẫn HTX xây dựng phương án SXKD có hiệu quả, trong đó đẩy mạnh chuyển đổi phương thức hoạt động từ dịch vụ đầu vào sang sản xuất hàng hóa; đưa giống mới có năng suất, chất lượng tốt vào sản xuất, ứng dụng tiến bộ KHKT để sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn và kết nối sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm. Tập trung chỉ đạo công tác đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao trình độ quản trị, sản xuất cho cán bộ quản lý HTX và thành viên... để từng bước xây dựng được vùng nguyên liệu liệu tập trung, phục vụ cho hoạt động chế biến, sản xuất và xuất khẩu nông sản của các DN.

Nguyễn Đắc Minh

Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn Minh Trung Việt Nam

Qua khảo sát tại một số địa phương trong tỉnh, đặc biệt là địa bàn huyện Yên Thủy, chúng tôi nhận thấy địa phương có những giống gốc nông sản tốt và chất lượng, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, nguồn nhân lực sản xuất dồi dào... Để hình thành được vùng nguyên liệu phục vụ cho chế biến, nông sản do nông dân sản xuất phải chú trọng đến các khâu: phân loại sản phẩm, bảo quản, sơ chế nông sản, thương mại điện tử, HTX số... Việc kết hợp những lợi thế sẵn có với tiến bộ KHKT chắc chắn giúp nâng cao được giá trị nông sản, tăng thu nhập cho nông dân.

Bên cạnh đó, tiêu thụ nông sản thông qua hợp đồng sẽ gắn trách nhiệm của doanh nghiệp với người sản xuất, nông dân nâng cao được thu nhập, còn doanh nghiệp chủ động được nguyên liệu, hạn chế tình trạng nông sản mất giá, đầu ra không ổn định. Vì vậy, trước khi đi đến bước ký kết các hợp đồng tiêu thụ với các đơn vị, DN, nông dân cần được tư vấn kỹ nội dung hợp đồng để thực hiện đúng cam kết, tránh tình trạng sản xuất mà không căn cứ nhu cầu của thị trường, sản xuất vượt khả năng thị trường dẫn đến dư thừa.