Người Dao xã Đồng Tân (Mai Châu) học chữ Nôm Dao để giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc.

Chúng tôi đến thăm nhà ông Lý Văn Thành, xóm Tam Hòa, xã Đồng Tân. Ngôi nhà nhỏ nằm cạnh quốc lộ 6 mang những nét rất đặc trưng của nhà ở người Dao: nhà thấp, ít cửa sổ, cách bố trí không gian trong nhà, vòm cửa… Bước qua bậc thềm vào nhà là bàn thờ truyền thống của người Dao được trân trọng bố trí giữa nhà. Niềm nở đón khách, vợ chồng ông Thành đều mặc trên người bộ quần áo truyền thống của người Dao. Một không gian đậm bản sắc văn hóa Dao trên mảnh đất Mai Châu xưa nay vốn thường được biết đến với văn hóa Thái.

Trò chuyện với chúngtôi, ông Thành chia sẻ: Người Dao ở Đồng Tân tuy chỉ có gần 30 hộ, nhưng vẫn giữ được vẹn nguyên bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Từ nhà ở, trang phục cho đến thờ cúng, nghi lễ. Đối với người Dao, việc thờ cúng đặc biệt được chú trọng, vì vậy, các nghi lễ liên quan đến thờ cúng tổ tiên luôn được đồng bào duy trì, hướng con người nhớ đến nguồn cội, xua đuổi cái ác và là sợi dây liên kết cộng đồng sâu sắc. Trong nghi lễ thờ cúng thường sử dụng nhiều tranh cúng; mỗi dịp lễ, Tết, lại có những loại tranh cúng riêng...

Giữ gìn bản sắc văn hóa, nhưng đồng thời người Dao Đồng Tân cũng có sự điều chỉnh để dung hòa giữa bản sắc văn hóa truyền thống và nếp sống văn hóa, văn minh hiện đại. Tất cả các lễ truyền thống vẫn giữ đủ, tuy nhiên quy mô sẽ giảm bớt. Ví như trước đây lễ đặt tên diễn ra trong 3 ngày, 2 đêm, nay rút ngắn còn 1 đêm hoặc hơn 1 đêm; hoặc trước đây đám ma của người cao tuổi kéo dài 2 đêm, nay chỉ 1 đêm, qua 24 tiếng đưa đi chôn cất theo quy ước, hương ước của khu dân cư. Đặc biệt, xưa nay người Dao vốn có phong tục chôn cất người thân trên chính mảnh vườn, quả đồi của gia đình hay những vị trí đất bà con thấy phù hợp. Thực tế này gây ra khá nhiều khó khăn cho công tác quy hoạch của các địa phương. Hiện nay, bà con đã thay đổi suy nghĩ, quan niệm về vấn đề chôn cất, nếu xóm, xã quy hoạch được nghĩa trang phù hợp sẵn sàng chôn cất người thân trong các nghĩa trang tập trung.

Cũng như các dân tộc khác, bản sắc văn hóa dân tộc truyền thống của người Dao Đồng Tân đang bị phai nhạt. Để giữ gìn bản sắc văn hóa, Trung tâm Học tập cộng đồng xã đã phối hợp với Hội Khuyến học xã, Trung tâm VH-TT&TT huyện tổ chức lớp học chữ Nôm Dao cho 21 học viên là người Dao Đồng Tân. Là học viên kiên trì theo học chữ Nôm Dao từ năm 2018 đến nay, ông Lý Văn Thành cho biết: Người Dao Đồng Tân học chữ Nôm Dao trước tiên là để học cách làm người từ những điều giản đơn nhất, như không chửi bới, biết kính trên nhường dưới, sống hiếu thảo với ông bà, bố mẹ… Sau đó, học chữ để xem ngày làm nhà, ngày gả con gái, ngày lấy con dâu; để dạy lại, giữ lại cho con cháu truyền thống của dân tộc mình, dù sau này có trưởng thành, đi xa cũng không được quên đi gốc gác dân tộc mình.

Dương Liễu