Những năm kháng chiến chống Pháp, Hòa Bình là địa bàn quan trọng của miền Tây Bắc với chiến dịch Hòa Bình lịch sử, ghi dấu ấn của đoàn quân Tây Tiến. Trong bối cảnh lịch sử đó, y tế Hòa Bình được hình thành từ một tổ Quân dân y vào khoảng năm 1947. Sau đó được gọi là nhà thương Hòa Bình. Điều kiện hoạt động phục vụ kháng chiến lúc đó vô cùng thiếu thốn, chỉ có vài chiếc ống nghe, máy đo huyết áp, bông băng, cồn gạc, vài bộ tiểu phẫu… Không những thế lại phải di chuyển liên tục, những địa bàn như Cao Phong, Kim Bôi, Mường Vó, Mường Vang… đã in dấu của cán bộ y tế Hòa Bình.

Khoảng đầu năm 1955, sau khi được y tế Liên khu III cử cán bộ phụ trách về công tác y tế, Ty Y tế Hòa Bình được thành lập. Cả Ty Y tế và nhà thương Hòa Bình cùng ở chung tại vài lán nhỏ nằm sát bìa rừng thuộc xóm Mát, xã Dân Chủ. Bệnh viện lúc đó chỉ có 2 y tá học từ thời Pháp thuộc. Trưởng Ty Y tế là một y sỹ. Vài tháng sau, cả Ty Y tế và bệnh viện đều di chuyển ra phố Đúng là địa điểm nhà thương cũ của Pháp để lại. Điều kiện về nhân lực, trang thiết bị y tế lúc đó hết sức khó khăn: Ty Y tế được cấp 2 xe đạp công. Những phong tục tập quán, ma chay lạc hậu, mê tín dị đoan và nếp sống sinh hoạt mất vệ sinh dẫn đến bệnh dịch tràn lan. Trước thực trạng đó, Tỉnh ủy và các cấp chính quyền trong tỉnh đã tập trung chỉ đạo ngành Y tế một mặt phấn đấu tự khắc phục, mặt khác xin Trung ương bổ sung cán bộ và cử người địa phương đi học, đồng thời củng cố cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu chăm sóc sức khỏe cho đồng bào các dân tộc trong tỉnh.

Đầu năm 1956, bệnh viện cùng Ty Y tế chuyển về cơ sở mới được xây dựng ở khu vực Đồi Chăm, thực chất cũng chỉ là nhà tranh tre, nền đất. Trưởng Ty Y tế đồng thời là Bệnh viện trưởng. Trường Y tế sơ cấp cũng được thành lập và chuyển về cùng ở đó. Cuối năm 1956, y tế Hòa Bình được chọn là đơn vị có phong trào vệ sinh phòng bệnh và xây dựng mạng lưới y tế cơ sở nhất khu y tế Liên khu III và được nhận cờ thi đua xuất sắc. 

Đầu năm 1960, bệnh viện tỉnh được xây dựng mới. Đến năm 1962, UBND tỉnh cho xây dựng văn phòng Ty Y tế và Trường Trung cấp Y tế, đồng thời các trạm chuyên khoa cũng được thành lập: Trạm vệ sinh phòng dịch, Trạm phòng chống sốt rét, phòng chống lao, phòng chống bướu cổ.

Những năm giặc Mỹ leo thang mở rộng chiến tranh phá hoại miền Bắc, Ty Y tế đã chỉ đạo bệnh viện tỉnh sơ tán 2 lần (vào năm 1968 và năm 1971). Đồng thời thành lập các tuyến đi cấp cứu bao gồm cả xã, huyện, tỉnh với các đội lưu động cùng xe cứu thương. Đại thắng mùa Xuân năm 1975, non sông thu về một mối mở ra cơ hội cho sự phát triển đất nước nói chung và ngành Y tế nói riêng.

Sau khi sáp nhập tỉnh, Ty Y tế Hà Sơn Bình đã chủ động chỉ đạo, điều hành các hoạt động y tế trong tỉnh. Tuy nhiên, cơ sở vật chất hạ tầng còn thấp kém, trang thiết bị vẫn thiếu và lạc hậu so với nhu cầu khám, chữa bệnh. Từ năm 1996, y tế  Hòa Bình có sự kết hợp hài hòa nội lực của ngành và các dự án y tế quốc tế trên địa bàn tỉnh: Dự án phòng, chống sốt rét Việt Bỉ; Dự án JACA; Dự án UNFPA; Dự án ADB; Dự án KICH… Từ đó đã đưa y tế Hòa Bình lên một tầm cao mới. 

Thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW, ngày 25/10/2017, Hội nghị Trung ương 6 (khóa XII) về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động các đơn vị sự nghiệp công lập, y tế Hòa Bình đã thực hiện sắp xếp, sáp nhập các đơn vị trực thuộc theo hướng tinh gọn, hiệu quả nhằm triển khai tốt công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân: Trung tâm Kiểm soát bệnh tật được thành lập trên cở sở sáp nhập các đơn vị thuộc khối y tế dự phòng tuyến tỉnh; các hoạt động phòng chống và giám sát dịch bệnh được đẩy mạnh, tăng cường hỗ trợ cho hệ thống y tế cơ sở…; sáp nhập Trung tâm Y tế dự phòng và bệnh viện các huyện, thành phố thành Trung tâm Y tế đa chức năng và trực tiếp quản lý hệ thống trạm y tế xã, phường, thị trấn. 

Qua các giai đoạn lịch sử, từ chỗ nguồn nhân lực còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu phòng dịch và khám, chữa bệnh. Đến nay, nhân lực toàn ngành không ngừng lớn mạnh, phát triển với  tổng số 3.631 nhân viên y tế trong đó, 1.573 cán bộ trình độ đại học; 254 thạc sĩ và chuyên khoa I; 5 tiến sĩ; 38 chuyên khoa II. Tỷ lệ đạt 9,8 bác sỹ/vạn dân. Ngành Y tế Hòa Bình đã đầu tư các trang thiết bị hiện đại, giúp chẩn đoán chính xác và phát hiện sớm thương tổn cho người bệnh. Các kỹ thuật chuyên môn mới, kỹ thuật tiên tiến, hiện đại được chuyển giao thành công tại các cơ sở y tế, nhiều danh mục kỹ thuật mới được phê duyệt, đặc biệt kỹ thuật chuyên sâu để phục vụ công tác khám, chẩn đoán và điều trị cho người bệnh, giúp người bệnh không phải chuyển tuyến trên. Thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Hòa Bình lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020 - 2025, ngành Y tế thực hiện đạt 100% chỉ tiêu được giao (có 1 chỉ tiêu vượt so với Nghị quyết).

70 năm qua, ngành Y tế Hòa Bình không ngừng lớn mạnh. Với những đóng góp của mình, ngành Y tế đã được ghi nhận bằng những thành tích đáng tự hào. Đảng, Nhà nước, Bộ Y tế, UBND tỉnh đã trao tặng nhiều tập thể, cá nhân các phần thưởng cao quý: 3 Huân chương Lao động từ hạng Ba đến hạng Nhất, Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Ba, bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Bộ Y tế và các ban, ngành, đoàn thể Trung ương, cùng hàng nghìn kỷ niệm chương các loại. Đặc biệt, ngành đã được Chủ tịch nước phong tặng 2 danh hiệu Thầy thuốc Nhân dân; 41 danh hiệu Thầy thuốc và Nhà giáo Ưu tú.

Những thành tựu đạt được là minh chứng rõ nét cho sự nỗ lực, đoàn kết và quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách để hoàn thành sứ mệnh chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân, tiếp bước trang sử vẻ vang của các thế hệ đi trước, nỗ lực phấn đấu thực hiện tốt lời dạy của Bác Hồ kính yêu với niềm tin tưởng hướng tới một tương lai tươi sáng. Thời gian tới, ngành Y tế tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo lời Bác; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, triển khai hồ sơ sức khỏe điện tử, hệ thống khám, chữa bệnh từ xa; củng cố, tăng cường hoạt động của hệ thống y tế dự phòng; tập trung thực hiện Nghị quyết số18-NQ/TU, ngày 21/6/2023 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về nâng cao chất lượng, năng lực khám bệnh, chữa bệnh cho nhân dân trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2023 - 2025 và định hướng đến năm 2030; tăng cường đào tạo nguồn nhân lực, ứng dụng khoa học kỹ thuật cao; đa dạng loại hình huy động xã hội hóa y tế, khuyến khích phát triển y tế tư nhân có chất lượng. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh từ tỉnh đến cơ sở, đáp ứng nhu cầu chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân trong giai đoạn mới…