(HBĐT) - Trong thời kỳ tiền khởi nghĩa tháng 8/1945, khu căn cứ cách mạng Tu Lý - Hiền Lương (Đà Bắc) là 1 trong 4 khu căn cứ cách mạng của tỉnh nằm trong chiến khu Hòa - Ninh - Thanh. Trải qua các giai đoạn lịch sử, phát huy truyền thống cách mạng, cấp ủy, chính quyền và nhân dân xã Tu Lý đã có những bước tiến trong xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.

Một ngày thu tháng Tám, chúng tôi trở lại xã Tu Lý (Đà Bắc). Đã cán đích xây dựng nông thôn mới (NTM) nên bộ mặt vùng quê cách mạng có nhiều đổi thay, đời sống người dân ngày càng sung túc hơn.

Cách đây 74 năm, vào ngày 10/2/1945 (tức 28 Tết năm Ất Dậu), được đồng chí Đinh Công Hậu dẫn đường, đồng chí Vũ Thơ đã đến gặp anh Đinh Công Sắc - con của tri châu Mai Đà có lòng ủng hộ Việt Minh ở xóm Tình Tràng, xã Tu Lý để bắt mối xây dựng cơ sở cách mạng. Từ đây, gia đình anh Sắc trở thành địa điểm liên lạc, hội họp, bàn kế hoạch xây dựng khu căn cứ cách mạng Tu Lý - Hiền Lương. Cũng trong những ngày Tết Nguyên đán đó, anh Sắc đã đưa đồng chí Vũ Thơ đến gặp, tuyên truyền, giác ngộ, cảm hóa ông Xa Văn Ba, Chánh tổng Hiền Lương và con trai, cùng nhân dân vùng Tu Lý - Hiền Lương, Động Dao Toàn Sơn. Tháng 2/1945, Ban cán sự Đảng tỉnh quyết định mở lớp huấn luyện quân sự đầu tiên tại nhà ông Xa Văn Bình, bưa Đồng Miếng, xóm Giằng Sèo (nay thuộc xã Cao Sơn) do đồng chí Vũ Thơ trực tiếp giảng dạy. 

Ngày 13/8/1945, lệnh Tổng khởi nghĩa của Trung ương phát đi toàn quốc. Ngày 18/8/1945, Ủy ban Dân tộc giải phóng Hòa Bình phát lệnh khởi nghĩa toàn tỉnh. Sáng ngày hôm sau, lệnh khởi nghĩa được truyền tới khu căn cứ Tu Lý - Hiền Lương, Mường Diềm, bản Phủ và khắp các thôn, xóm huyện Đà Bắc, khí thế cách mạng sục sôi. Theo lệnh của Ủy ban khởi nghĩa tỉnh, tự vệ cứu quốc Tu Lý - Hiền Lương được chia thành 2 đội. Đội do đồng chí Bình Huấn chỉ huy với khoảng 20 tự vệ cứu quốc theo đường bản Phủ, suối Voi hợp với tự vệ Toàn Sơn tiến về Hòa Bình giành chính quyền ở tỉnh lỵ. Sau khi giành thắng lợi ở châu Kỳ Sơn và tỉnh lỵ Hòa Bình, lực lượng do đồng chí Bình Huấn chỉ huy nhanh chóng hành quân lên chợ Bờ, cùng lực lượng do đồng chí Hoàng Ba chỉ huy cướp chính quyền ở châu lỵ Mai Đà. Ngày 25/8, tri châu Đinh Công Quyền đầu hàng, chính quyền phong kiến bị tuyên bố xóa bỏ. Hai ngày sau, UBND lâm thời xã Tu Lý được thành lập, chính thức ra mắt nhân dân. 

Như vậy, khu căn cứ cách mạng Tu Lý - Hiền Lương đã trở thành cái nôi nuôi dưỡng, phát triển phong trào cách mạng không chỉ trong huyện, trong tỉnh mà còn ảnh hưởng rộng khắp các vùng thượng lưu sông Đà.

Phát huy truyền thống cách mạng, những năm qua, xã Tu Lý luôn chú trọng công tác giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ; đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu kinh tế, trở thành một trong những xã đi đầu của huyện vùng cao Đà Bắc trong công cuộc xây dựng NTM. Đồng chí Nguyễn Văn Điện, Chủ tịch UBND xã cho biết: Sau 10 năm xây dựng NTM, đời sống kinh tế của người dân trong xã không ngừng được nâng lên. Từ một xã có tỷ lệ hộ nghèo chiếm trên 50% (năm 2011), đến nay giảm còn hơn 10%; thu nhập bình quân từ 10 triệu đồng/người (năm 2011) nay tăng lên trên 30 triệu đồng/người.