Sáng 26/5, Quốc hội nghe báo cáo, thảo luận ở hội trường một số nội dung về dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi). Trao đổi với phóng viên báo Tin tức bên hành lang Quốc hội, một số đại biểu Quốc hội đánh giá, lần sửa đổi Luật này nhằm hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, tăng cường hiệu quả thực thi của các cơ quan chức năng, phát huy vai trò, nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được ban hành năm 2010, tuy nhiên, thực tế người tiêu dùng vẫn là người chịu thiệt thòi khi xảy ra những vấn đề về chất lượng sản phẩm và những vẫn đề tranh chấp khác mà không biết khiếu kiện đi đâu, không được bảo vệ chính đáng.

Phân tích về nguyên nhân này, đại biểu Phạm Văn Hòa cho biết, theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trong quá trình sử dụng hàng hóa, dịch vụ, người tiêu dùng được bảo đảm an toàn về tính mạng, sức khỏe, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp; được cung cấp đầy đủ thông tin về hàng hóa, dịch vụ.

Người tiêu dùng cũng được yêu cầu bồi thường thiệt hại khi hàng hóa dịch vụ không đúng với tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, chất lượng, số lượng, tính năng, công dụng, giá cả hoặc nội dung khác mà tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đã công bố, niêm yết, quảng cáo hoặc cam kết. Được khiếu nại, tố cáo, khởi kiện hoặc đề nghị tổ chức xã hội khởi kiện để bảo vệ quyền lợi của mình theo quy định của pháp luật.

Đại biểu Phạm Văn Hòa nêu rõ, với những quy định trên, quyền lợi của người tiêu dùng đã được pháp luật đảm bảo đầy đủ, rõ ràng và cụ thể. Tuy nhiên, trong thực tế không phải lúc nào quyền của người tiêu dùng được các doanh nghiệp thực thi đúng quy định.

Việc "lạm dụng từ ngữ” để quảng cáo cho sản phẩm hàng hóa dịch vụ vẫn còn xảy ra ở nhiều loại hàng hóa, dịch vụ. Không khó để tìm kiếm trên thị trường những sản phẩm hàng hóa tự gán những dòng chữ "chất lượng hàng đầu” hay "sản phẩm số 1” lên nhãn hàng hóa, mặc dù chưa có tổ chức nào công nhận.

Theo đại biểu Hòa, đây là hình thức quảng cáo trên nhãn hàng hóa theo kiểu "lập lờ” nhằm thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng đến sản phẩm hàng hóa, dịch vụ. Đặc biệt đối với một số sản phẩm là thực phẩm bảo vệ sức khỏe với những lời quảng cáo "có cánh”, có tác dụng thần kỳ, như: Giảm cân, đẹp da, bổ sung vi chất dinh dưỡng và có khả năng chữa khỏi một số bệnh làm cho người tiêu dùng nhầm lẫn giữa thực phẩm chức năng và thuốc chữa bệnh. Thậm chí, có cả những sản phẩm hoàn toàn xa lạ với y văn thế giới, chưa được khoa học công nhận như vòng đeo tay diệt virus, vòng đeo làm tan mỡ bụng…

Bên cạnh đó, quyền của người tiêu dùng về bảo hành hàng hóa cũng được Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng quy định. Mặc dù vậy, trong thực tế trừ một số loại hàng hóa đặc biệt như ô tô, xe máy và một vài sản phẩm hàng hóa điện tử viễn thông được doanh nghiệp bán hàng quan tâm thực hiện, phần còn lại hầu như đẩy trách nhiệm cho người tiêu dùng, bởi hiện nay loại hàng hóa nào phải bắt buộc bảo hành vẫn chưa được pháp luật quy định cụ thể.

Đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, đây có thể xem là một lỗ hổng pháp lý rất lớn trong việc điều chỉnh quan hệ xã hội về thương mại mà phần thiệt thòi luôn thuộc về người sử dụng hàng hóa, dịch vụ.

Đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, lần sửa đổi luật này là để hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, tăng cường hiệu quả thực thi của các cơ quan chức năng, đẩy mạnh xã hội hóa, phát huy vai trò, chức năng nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, trong đó có Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể để có sức mạnh, đủ lực để khi có tranh chấp giữa người tiêu dùng với nhà sản xuất thì có điều kiện bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, giúp các hoạt động vì quyền lợi của người tiêu dùng thực sự phát huy hiệu quả.

Ngoài sự vào cuộc của các cơ quan chức năng và Hiệp hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đại biểu Phạm Văn Hòa cũng cho rằng, bản thân người tiêu dùng trước hết phải là người tiêu dùng thông minh, lựa chọn sản phẩm của doanh nghiệp có uy tín, nói không với hàng hóa vi phạm, đặc biệt là hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, không ham rẻ. Khi mua hàng hóa, người tiêu dùng phải yêu cầu bên bán hàng cung cấp hóa đơn; cam kết thu hồi, bồi thường trong trường hợp hàng hóa có lỗi, hàng không hoàn chỉnh, hàng khuyết tật.

Đối với loại hàng hóa có bảo hành thì yêu cầu bên bán hàng thực hiện đầy đủ quy định về bảo hành hàng hóa, như: Điều kiện bảo hành, thời hạn bảo hành, địa điểm bào hành và thủ tục bảo hành. Bên cạnh đó, khi mua sản phẩm, người tiêu dùng nên chọn sản phẩm có thương hiệu của doanh nghiệp uy tín để sử dụng và có sự bảo hộ của nhà nước.

Theo đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Tạ Đình Thi, trong những lần lấy ý kiến của các cơ quan, tổ chức, chuyên gia, nhà khoa học, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nhận thấy, nhiều ý kiến đề nghị cung cấp thêm thông tin, đánh giá đầy đủ nguồn lực về cơ sở vật chất, kinh phí, con người của các tổ chức xã hội có tôn chỉ, mục đích tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hiện nay cũng như khả năng đáp ứng của Nhà nước khi thực hiện quy định của Luật, bảo đảm phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành.

Theo ĐBQH Tạ Đình Thi, các tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (thường được biết đến là các Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng) có vai trò quan trọng trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tại Việt Nam.

Tuy nhiên, hoạt động của phần lớn các Hội  gặp nhiều khó khăn trong suốt thời gian vừa qua. Nguyên nhân chính là do đặc thù trong hoạt động của Hội, thành viên và đối tượng hướng tới của các Hội là người tiêu dùng và các Hội không thu phí thành viên như các tổ chức xã hội khác, dẫn đến không có nguồn quỹ thường xuyên để duy trì, đảm bảo hoạt động.

Vì vậy, nâng cao vai trò, trách nhiệm của các tổ chức xã hội trong việc xây dựng cơ chế hỗ trợ cho các hội là cần thiết. Việc hỗ trợ kinh phí khi giao thực hiện các nhiệm vụ cho các hội sẽ được thực hiện theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước. Theo đó, các tổ chức xã hội có tôn chỉ, mục đích tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được Nhà nước hỗ trợ kinh phí và các điều kiện khác theo quy định của pháp luật.

Việc nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội bảo vệ người tiêu dùng cũng hết sức cần thiết. Do đó, dự án Luật đã có nhiều quy định để tạo điều kiện cho các tổ chức xã hội tham gia thực hiện bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (trong đó có Hội bảo vệ người tiêu dùng) như đại diện người tiêu dùng khởi kiện khi có yêu cầu và ủy quyền hoặc tự mình khởi kiện vụ án bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng vì lợi ích công cộng (Điều 50), không phải nộp tiền tạm ứng án phí, tạm ứng lệ phí Toà án (Điều 71), tiền bồi thường thiệt hại trong vụ án dân sự về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng do tổ chức xã hội khởi kiện vì lợi ích công cộng được sử dụng để phục vụ cho các hoạt động chung vì quyền lợi của người tiêu dùng trong trường hợp không xác định được đối tượng thụ hưởng (Điều 73)…

Đồng thời, dự án Luật đã quy định cụ thể các hoạt động của Hội khi tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và phân loại rõ các loại hình tổ chức xã hội để có căn cứ thực hiện việc Nhà nước giao nhiệm vụ, hỗ trợ kinh phí và các điều kiện khác theo quy định của pháp luật tại Điều 49 và Điều 53.

Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng không chỉ là trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân kinh doanh

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho biết, sau nhiều lần thảo luận, thẩm tra, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nhận thấy, dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) đã đáp ứng đủ điều kiện để trình Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 5.

Để Luật thực sự áp dụng vào cuộc sống một cách hiệu quả, theo ĐBQH Tạ Đình Thi, Chính phủ, Bộ Công Thương, các Bộ, ngành và địa phương, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể và các tổ chức xã hội các cấp cần tiếp tục chủ động, tích cực thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của mình đã được Luật quy định trong quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Trong đó, trước hết cần khẩn trương ban hành các văn bản hướng dẫn theo thẩm quyền và phổ biến, tuyên truyền sâu rộng nội dung Luật cho các đối tượng liên quan trong xã hội.

Về phía các doanh nghiệp cần đẩy mạnh các hoạt động sản xuất, kinh doanh và cung ứng các sản phẩm, hàng hóa và dịch vụ tốt, chất lượng cao, thân thiện với môi trường để phục vụ người tiêu dùng; chấp hành đầy đủ các quy định của pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đối với người tiêu dùng thì cần tự nâng cao nhận thức về các quyền của mình đã được pháp luật bảo hộ, thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật có liên quan.