Là xã vùng cao của huyện Tân Lạc, địa hình nhiều chia cắt, hiểm trở khiến cho cuộc sống của người dân xã Vân Sơn còn nhiều khó khăn. Người dân đa phần sinh sống nhờ trồng lúa, ngô, sắn. Tuy nhiên, do điều kiện tự nhiên nhiều núi đá, đất không bằng phẳng nên việc trồng trọt không đem lại hiệu quả. Xuất phát từ giống cây bản địa, được truyền lại từ đời xưa, dưa gang được các hộ dân ở xã Vân Sơn trồng xen kẽ với ngô trên nương rẫy. 

Thăm vườn dưa gang ông chia sẻ: "Ngày trước gia đình tôi trồng ngô, lúa là chủ yếu, nhưng do hạn hán kéo dài, thiếu nước cấy lúa nên phải tìm các loại cây khác phù hợp hơn để trồng. Từ năm 2018 tôi chuyển qua trồng dưa gang bản địa, đây là giống cây chỉ có ở các xã vùng cao. Thời gian đầu trồng thử 100 - 200 m2, hiện diện tích lên hơn 1.000 m2. Quả dưa gang khá giống với dưa chuột, tuy nhiên dưa gang to, dài và chắc hơn so với dưa chuột. Có quả nặng hơn 1 kg, quả nhỏ nhất cũng gần nửa kg. Vỏ quả dưa gang dày và trơn bóng, màu xanh sáng xen lẫn những vệt sọc xanh mờ như dưa chuột, cùi dày, ăn giòn và thơm, vị ngọt, mát hơn so với dưa chuột”.

Thông thường dưa gang 1 năm trồng được 1 vụ, bắt đầu trồng vào cuối tháng 3, sau 2 tháng có thể thu hoạch. Loại cây này không mất nhiều công chăm sóc, chỉ phải làm giàn cho dây leo, không cần dùng bất kỳ loại phân bón hay chất kích thích, thuốc bảo vệ thực vật. Sản lượng trung bình của dưa gang khoảng 3 tấn/1.000m2/vụ. Giá bán được tư thương thu mua tại vườn dao động từ 15 - 20 nghìn đồng/kg. Nếu đem ra chợ huyện bán được giá cao hơn, khoảng 25 - 30 nghìn đồng/kg. Chỉ tính riêng vườn dưa gang đã đem lại cho gia đình ông Min nguồn thu nhập khoảng 60 triệu đồng/năm, kết hợp trồng ngô, quýt giúp kinh tế gia đình nâng cao rõ rệt, giảm nghèo hiệu quả. Ông Min chia sẻ thêm: "Ngoài dưa gang tôi trồng thêm ngô và quýt theo hướng dẫn của Hội Nông dân xã. Hiện gia đình có khoảng 500 gốc quýt. Tính về hiệu quả kinh tế thì quýt đem lại hiệu quả cao hơn dưa gang nhưng lại là cây khó chăm sóc, hay bị sâu bệnh, thời gian trồng cũng lâu hơn, phải từ 4 - 5 năm mới cho thu bói, đến năm thứ 6 mới được thu hoạch rộ. Trung bình 1 cây quýt thu hoạch hơn 1 tạ quả. Tuy nhiên phải trồng nhiều đầu ra mới đảm bảo do tư thương đến mua số lượng lớn, còn trồng vừa và ít người dân phải tự đem ra chợ bán rất vất vả”.

Anh Đinh Văn Doanh, Trưởng xóm Bương Bái, xã Vân Sơn cho biết: "Toàn xóm có 87 hộ, gần như một nửa số hộ trong xóm bắt đầu trồng giống dưa gang bản địa. Tổng diện tích khoảng 4 ha, trong đó hộ ông Min có diện tích lớn nhất. Năm ngoái ít nhà trồng nên giá dưa bán được cao, năm nay nhiều hộ trồng, số lượng nhiều nên giá thấp hơn. Nhiều người dưới xuôi thấy quả dưa gang lấy làm lạ vì quả to, trông như dưa đột biến, tuy nhiên ăn có vị ngọt mát, ngon hơn dưa chuột thường. Dưa gang bản địa đem lại hiệu quả kinh tế cao nhưng là cây ngắn ngày, sau hơn 1 tháng thu hoạch xong phải đợi vụ sau. Nếu có thể thu được nhiều vụ thì hiệu quả kinh tế sẽ cao hơn. Người dân trong xã mong muốn được đảng ủy, chính quyền quan tâm, tạo điều kiện thành lập tổ hợp tác, từ đó có thể kết nối các bên bao tiêu sản phẩm, giúp cải thiện, nâng cao đời sống kinh tế của Nhân dân.