Những năm qua, người dân trong tỉnh đã đẩy mạnh khai thác tiềm năng, lợi thế để trồng và chế biến cây dược liệu. Đặc biệt, từ các bài thuốc gia truyền, một số hợp tác xã (HTX) đã sản xuất được sản phẩm OCOP đạt chứng nhận 3 đến 4 sao. Qua đó giúp người dân nâng cao thu nhập, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Với diện tích tự nhiên 4,6 nghìn km2 và khí hậu đặc trưng của vùng nhiệt đới gió mùa, Hoà Bình có điều kiện khá thuận lợi để trồng cây dược liệu. Đặc biệt là tiềm năng hình thành các vùng sản xuất dược liệu tập trung và bảo tồn, khai thác, phát triển những cây dược liệu tự nhiên, giá trị lớn, quý hiếm. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, toàn tỉnh có trên 2,3 nghìn ha cây dược liệu, hương liệu hàng năm được trồng và khai thác. Các loại cây trồng có diện tích và sản lượng lớn như: sả 1,6 nghìn ha; cà gai leo 379 ha; xạ đen hơn 288 ha. Ngoài ra, còn các loại cây khác như: nghệ đỏ, nghệ vàng, ngải cứu, giảo cổ lam, đẳng sâm, hương nhu, đinh lăng, cát sâm, thìa canh với diện tích trồng dưới 50 ha. Cây dược liệu còn được trồng dưới tán rừng, diện tích khoảng 65 ha.
Thực hiện Quyết định số 1893/QĐ-TTg, ngày 25/12/2019 của Thủ tướng Chính phủ (về Chương trình phát triển y dược cổ truyền, kết hợp y dược cổ truyền với y dược hiện đại đến năm 2030), đã tạo ra những bước phát triển mới về phát triển cây dược liệu ở các địa phương trong tỉnh. Đặc biệt, trong thực hiện Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), cây dược liệu là nhóm sản phẩm có tiềm năng phát triển rất tốt. Trong đó, một số HTX đã sản xuất được sản phẩm OCOP đạt chứng nhận 3 đến 4 sao. Tiêu biểu như: Cao cà gai leo Yên Thủy của HTX Nông lâm nghiệp Bảo Hiệu; Cao xạ đen của HTX Nông nghiệp Yên Trị (Yên Thủy); Cao xạ đen và Cao cà gai leo của HTX Tuyết Nhi (Lương Sơn); An phế Triệu Gia của HTX thuốc nam gia truyền Triệu Gia (Kim Bôi); An Phục Khớp của HTX H20 Việt Nam hay sản phẩm tinh dầu sả chanh của HTX thuốc nam dân tộc Dao Thống Nhất (TP Hoà Bình).
Xóm Đồng Chụa, nay là tổ 9, phường Thống Nhất (TP Hoà Bình) là nơi sinh sống của gần 200 hộ dân tộc Dao. Nhiều năm qua, bà con nơi đây đã trồng cây dược liệu, giữ gìn, phát triển nghề thuốc nam gia truyền. Hiện có khoảng 100 hộ dân tổ 9 làm nghề thuốc nam. Năm 2020, HTX thuốc nam dân tộc Dao Hoà Bình, phường Thống Nhất được thành lập. Đến nay, HTX hoạt động hiệu quả, cung cấp ra thị trường nhiều bài thuốc quý. Ông Bàn Sinh Lương, tổ 9 cho biết: Nhờ làm thuốc nam mà nhiều hộ dân trong tổ có thu nhập ổn định. Bên cạnh các sản phẩm thuốc nam gia truyền, HTX đầu tư máy móc, chiết xuất ra các sản phẩm phù hợp với nhu cầu của thị trường.
Theo đánh giá của Sở Nông nghiệp và Môi trường, mặc dù đã có quy hoạch cụ thể đến từng địa phương nhưng trong quá trình sản xuất, quy mô diện tích cây dược liệu còn ảnh hưởng lớn bởi nhu cầu của thị trường. Bên cạnh đó, việc tìm kiếm, khai thác theo cách truyền thống vẫn phổ biến ở các địa phương, trong khi số lượng cây dược liệu trong tự nhiên ngày càng cạn kiệt. Để phát triển cây dược liệu hiệu quả, tỉnh Hòa Bình đã đề ra các giải pháp trọng tâm. Trong đó, tập trung rà soát, xác định rõ vùng trồng cây dược liệu theo điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu từng địa phương. Khuyến khích phát triển mô hình trồng dược liệu dưới tán rừng nhằm bảo vệ tài nguyên rừng và phát triển kinh tế bền vững.
Bên cạnh đó, đẩy mạnh hợp tác giữa người dân, HTX và doanh nghiệp nhằm hình thành chuỗi giá trị dược liệu bền vững. Khuyến khích các hợp đồng bao tiêu sản phẩm, hạn chế tình trạng sản xuất tự phát, manh mún. Ngoài ra, thực hiện hỗ trợ các cơ sở sản xuất đầu tư công nghệ chế biến hiện đại, đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm và đủ điều kiện xuất khẩu. Đẩy mạnh hơn nữa các hoạt động quảng bá sản phẩm dược liệu Hòa Bình; xây dựng chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất, chế biến dược liệu theo hướng công nghệ cao.
Viết Đào